جنبش آینده گرایی

جنبش آینده گرایی با داشتن تصویری مثبت از زندگی شهری و دنیای مدرن سعی داشت شعر و ادبیات را نیز در جهت این تحولات به حرکت در آورد.

مریم سمیعی-بخش ادبیات تبیان

جنبش آینده گرایی (Futurism) در هیاهو، دگرگونی و تحولات دنیای مدرنِ قرن بیستم، در کشور ایتالیا جوانه زد. این جنبش که بیشتر در عرصه ی هنر، شعر و ادبیات تأثیرگذار بود نگاهی مثبت به چرخ دنده های بی قرار دنیای مدرن داشت و سعی داشت چهره ی هنر و ادبیات را نیز هم پای دنیای مدرن تغییر دهد. در نیمه ی دوم قرن بیستم رگه هایی از این جنبش در سایر کشورهای دنیا پاگرفت. پیشروان روسیه نیز از این جنبش بی تأثیر نماندند.
در 20 فوریه سال 1902 میلادی بود که اولین بار مانیفست این جنبش به قلم فیلیپو توماسو مارینتی (Filippo Tommaso Marinetti) در روزنامه ی پاریس چاپ شد. مارینتی نویسنده، منتقد، شاعر، نمایش نامه نویس ایتالیایی بود که در روزنامه ی فرانوسی-ایتالیایی که در شهر میلان منتشر می شد فعالیت داشت. در نتیجه ی چاپ این مانیفست و رواج این جنبش که در مقابل رخوت و سستی ای که در فرهنگ ایتالیایی رواج داشت شکل گرفته بود، مارینتی پیروان زیادی پیدا کرد. آلدو پالازچی، کورادو گوونی و آردنگو سوفیسی از جمله ی پیروان او بودند. در پی این جنبش، در سال 1910، مانیفست هنری آینده گرایی نیز منتشر شد که در پی آن افرادی همچون امبرتو بوچونی در هنر نیز پیرو آراء مارینتی شدند.
از نگاه متفاوت پیروان این جنبش نویسنده لازم است پا به پای بی باکی، جسارت، شتابِ سریع دنیای مدرن پیش رود. از همین رو است که زبانی که برای آثار انتخاب می شود لازم است هم رنگ دنیای مدرن باشد. آزادی استفاده از کلمات بدون در نظر داشتن مرزهای سفت و سخت فن بیان، علم نحو و رعایت املای درست کلمات از ثمرات این جنبش بود. شعر "سنگینی+ بوی جنگ" که توسط مارینتی سروده شد آزادی در استفاده از کلمات را به خوبی نشان می دهد.

کلاژ ادبی (ترکیب کلمات آزاد شعر با تصاویر طراحی شده)، نمایشنامه های مینیمال و بهره گیری از تصاویری که معنا را القا می کنند یا پیکتوگرام ها از دیگر ژانرهایی است که توسط آینده گرایان استفاده می شود. با این وجود تا سال 1914، وضع به صورتی شد که شاعران آینده گرا برخلاف مارینتی و مانیفستش، شور و سنت شکنی لازم را از دست دادند.

آینده گرایان روسیه همچون ایتالیا در برابر جنبش نمادگرایی روسیه شوریدند. نویسندگان و شاعران پیشروی این جنبش در روسیه دو دسته شدند: آینده گرایان حجمی (Cubo-futurism) و آینده گرایان بر محور خود (Ego-futurism).
 آینده گرایی حجمی نویسندگان را به بهره مندی از طیف وسیعی از کلمات ابداع شده و مشتق گرفته شده فرامی خواند. از شاعران سرشناس این نهضت ادبی می توان ولادیمر مایاکوفسکی و ولیمیر خلبنیکوف را نام برد. آثار خلبنیکوف شامل انبوهی از کلمات من در آوردی و اشعار عجیب و مرموزی است که شکل قرار گرفتن سطور آن نیز متقارن است. هرچند اشعار سنت شکن خلبنیکوف در برابر شاعران زمان خود او نوآوری تلقی می شد اما در میان عامه ی مردم کمتر رسوخ کرد. مایاکوفسکی شاعر پرآوازه ی دیگر آینده گرایی حجمی، اشعاری مرکب از مبالغات غیرمعقول و توصیفات پیچیده دارد.
آینده گرایی بر محور خود هم چون آینده گرایی حجمی سرشار از توصیفاتی است که بوی زندگی شهری را دارند و کلماتی که غیر معمول و عجیب و غریب هستند. با این وجود اشعار آینده َگرایان بر محور خود بیشتر از آینده گرایان حجمی حول محور "خود" می چرخد.   
در ادامه برای آشنایی بیشتر با سبک آینده گرایان این دوره قسمتی از شعر مایاکوفسکی تحت عنوان ابر شلوارپوش که توسط مدیا کاشیگر به زیبایی ترجمه شده است را می خوانیم:
فکرتان خواب می بیند
بر بستر مغزهای وارفته
خوابش نوکران پروار را ماند
بر بستر آلوده
باید برانگیزم جُل خونین دلم را
باید بخندم به ریشها
باید عُنُق و وقیح
ریشخند کنم
باید بخندم آنقدر
تا دلم گیرد آرام
...گوش کنید
در آنجا
در تالار
زنی هست
از انجمن فرشته های آسمان
می گیرد دستمزد
کتان تنش نازک است و برازنده
می بینیدش
ورق می زند لب هایش را
گفتی کدبانویی
کتاب آشپزی
اگر بخواهید
تن هار می کنم
همانند آسمان
رنگ در رنگ
اگر می خواهید
حتی از نرم نرمتر می شوم
مرد
نه
ابری شلوارپوش می شوم
من به گلبازار باور ندارم
چه بسیار فخر فروخته اند به من
مردان و زنان
مردانی
کهنه تر از هر مریضخانه
زنانی
فرسوده تر از هر ضرب المثل