هیجانی زودگذر و پرمخاطره

هر ساله در کشور ما در چهارشنبه آخر سال، عده ای  از جوانان و نوجوانان با روشن نمودن آتش و ترقه بازی و ... باعث بروز مشکلاتی برای خود و شهروندان می شوند. در اینجا کاری به خاستگاه تاریخی اینکار و چند و چون آن نداریم، نه اسلام و نه عقل سلیم، هیچکدام مخالف تخلیه احساسات و هیجان و ... نیستند، ولی این گونه هیجانات نباید باعث ضربه زدن به شخص و جامعه گردد.

نباید به خاطر ندانم کاری و هیجان بعضی، بعضی دیگر تاوان پس بدهند، چه بسا فردی یا افرادی با ترقه بازی، خود یا دیگران را معیوب نمایند و سالهای سال حسرت سلامتی از دست رفته را بکشند. پس بیاییم چهارشنبه سوری را به چهارشنبه سوزی تبدیل نکنیم.

دین اسلام و توجه به لذات و هیجانات

مولا علی (علیه السلام) در توصیه های خود به فرزندش امام حسن (علیه السلام) می فرماید: «عَلَى الْعَاقِلِ أَنْ یَكُونَ سَاعِیاً فِی ثَلَاثٍ تَزَوُّدٍ لِمَعَادٍ وَ سَعْیٍ لِمَعَاشٍ وَ لَذَّةٍ فِی غَیْرِ مُحَرَّمٍ؛ [1] بر خردمند (مسلمان) است که  تلاش  و کوشش، سه قسمت باشد یکی برای معاد و امور اخروی، دیگری برای امرار معاش و سومی برای لذتهای غیر حرام».
مولا علی (علیه السلام) یک شاخص کلی بدست ما می دهد که: در هیجانات و لذتهایتان، حرام وارد نشود، یعنی خنده و شوخی هایتان، به دور از غیبت و استهزاء دیگران باشد و همچنین سایر شادی هایتان را با حرام و گناه در نیامیزید، در بحث چهارشنبه سوری هم که هیجان و شادی و یک نوع لذت است؛ نباید با آسیب رساندن به دیگران و یا ایجاد مزاحمت برای آنان، مرتکب خطا شویم.

چهارشنبه سوری، هیجانی موقتی اما...

چهارشنبه سوری، گرچه هیجانی موقتی است اما تبعاتش (در صورت بروز مشکل برای انسان) ممکن است سالها ادامه داشته باشد.
حضرت علی (علیه السلام) ما را از تبعات لذات زودگذر برحذر می دارد: «أُذْکُرُوا انقِطاعَ اللَّذّاتِ وَبَقاءَ التَّبِعاتِ؛ [2] از یاد نبرید که لذتها و هیجانات تمام می شوند و تبعات همیشگی آن می ماند».
چهارشنبه سوری یکی از آن هیجانات و لذات زودگذر است که تمام می شود ولی تبعات آن در صورت آسیب به خود یا دیگران برای سالهای سال و شاید تا آخر عمر، دامنگیر انسان خواهد شد. کسی که با خواهش دوستش به چهارشنبه سوری می رود، بعد از اینکه برایش مشکلی پیش آمد قطعا خواهد گفت: ای کاش با فلانی دوست نبودم که اینطور بلا سرم می آمد، در آن دنیا هم بعضی ها هم همین را می گویند: «یا لَیْتَنی لَمْ أَتَّخِذْ فُلاناً خَلیلاً؛ [فرقان/28] ای کاش با فلانی دوست نبودم».
همانگونه که دوست بودن افراد با هم و هماهنگی ایشان در کارهای مفید مثمر ثمر خواهد بود؛ همانطور هم ممکن است جمع شدن افراد هیجانی در مراسم چهارشنبه سوری، و عدم مدیریت صحیح، باعث حوادث ناخوشایندی مثل حوادث آخر سال شود.
البته کسی منکر سنت و یا هیجان جوانی و از این قبیل حرفها نیست، ولی بحث این است که: هیجان نباید باعث آزار و اذیت دیگران و یا مزاحمت آنان شود.

امکان دارد کسی در این میان بگوید: ما ترقه بازی و ... انجام می دهیم و هیچ مشکلی، نه برای خود و نه برای دیگران، پیش نخواهیم آورد. در پاسخ باید گفت: بله اگر یک نفر باشد، دو نفر باشد شاید اینطور باشد، ولی وقتی عده ای با هیجان جوانی دور هم جمع شوند؛ برآیند این اجتماع هیجانی، غیر قابل حدس خواهد بود، چنانکه با وجود تذکرات پی در پی نیروی انتظامی و محدود نمودن آتش بازی و ترقه بازی به مناطق امن، باز هم شاهد آسیب های جدی افراد در چهارشنبه آخر سال هستیم. 
این را هم باید اضافه نمود که حتی در صورت آسیب نزدن به خود و دیگران، از جنبه اخروی اینکار نباید غافل شد. ما که مسلمانیم نباید از کنار این مسائل به آسانی رد شویم. چه بسا افرادی که با ترقه بازی چهارشنبه سوری، ممکن است بترسند (مخصوصا بانوان)، و مشکلات دیگری مثل راهبندان و غیره، پیش بیاید.
بنابراین امکان دارد افراد مرتکب ظلمی شوند که (به جز با رضایت صاحبانش)، خدا آن ظلم را نمی بخشد. پیامبر اسلام صلی الله و علیه و آله در ضمن معرفی اسامی ظلم می فرماید: «أمّا الظّلم الّذی لا یتركه اللَّه فظلم العباد بعضهم بعضا؛ [3] اما ظلمی که بخشیده نمی شود ظلم بندگان در حق هم است».
ظلم به دیگران فقط باج خواهی از دیگران و امثال این کارها نیست، گاهی کسی حق دیگری را نادیده می گیرد، این در حقیقت نوعی ظلم به دیگری است.
بنابراین با مدیریت بهتر این کار، چه از جانب افراد دخیل در این مراسم و چه نیروی انتظامی، می توان آسیب های وارده را به حداقل رساند، هر چند آسیب های حداقل، هم مورد قبول کسی نیست.

چه کسی دوست دارد؟

کمتر کسی دوست دارد در ایام آخر سال، اوقات خود و دیگران را تلخ نماید، اما این دوست داشتن با آرزو و تمنا بدست نمی آید و باید عملا هم دنبال قضیه بود.
یادمان باشد که امام صادق (علیه السلام) پیشوای ششم ما فرموده است: «الْمُسْلِمُ مَنْ سَلِمَ النَّاسُ مِنْ یَدِهِ وَ لِسَانِهِ؛ [4] مسلمان کسی است که مردم از دست و زبان او آسوده باشند». آنکس که با ترقه بازی و آتش بازی، عملا در جهت آزار رساندن دیگران گام بر می دارد و به این موضوع هم توجهی ندارد؛ وظیفه مسلمانی خود را بجا نمی آورد.
آنچه در این میان از مسلمانی بدور است آزار رساندن به دیگران و سلب امنیت آنان است، نکته ای که در حدیث مولا علی (علیه السلام) بود، به همین اشاره داشت که: شادیها و لذتهای شما نباید با حرام آمیخته باشند. باید با احترام گذاشتن به حقوق دیگران؛ مسلمانی خویش را نشان دهیم. باید هشدارهای لازم در این زمینه را که می شنویم؛ در حیطه ی عمل آوریم وگرنه به فرمایش مول علی (علیه السلام) : آگاهی و روایتمان خوب است، ولی رعایتمان اندک است
مولی الموحدین علی (علیه السلام) می فرماید: « عقلوا الدّین عقل وعایة و رعایة، لا عقل سماع و روایة، فإنّ رواة العلم كثیر و رعاته قلیل؛ [5] اگر مطلبی عقلی و دینی را شنیدید، سعی خود را در عمل به آن بکار گیرید نه که فقط بشنوید و عمل نکنید زیرا روایت کنندگان زیادند و رعایت کنندگان کم اند».
چرا با اینکه این همه نسبت به عوارض بی احتیاطی در چهارشنبه آخر سال هشدار داده می شود (از رسانه ها)، باز هم عده ای رعایت ننموده و با سلامتی خود و دیگران بازی می نمایند؟
ان شاء الله که اعمال ما طوری باشد که دیگران (مسلمانان دیگر) از دست و زبان ما آسوده باشند.

سخن آخر:

در چهارشنبه آخر سال، عده ای با ترقه بازی و ایجاد سر و صدا و مزاحمت برای مردم، هم ممکن است به خود آسیب برسانند و هم به دیگران، آنچه مورد تاکید همه است این است که برای چند ساعتی شادی و هیجان، سلامتی خود و دیگران را به خطر نیندازیم. در آموزه های اسلام از آزار و اذیت دیگران نهی شده و مسلمان را کسی می داند که دیگران از دست و زبان او در امان باشند، بدون شک سلب آرامش مردم و آزار رساندن به آنان بنا به فرمایش پیامبر اسلام، ظلمیست که بخشیده نمی شود.
امید است که چهارشنبه ی پایان سال بی حاشیه و دغدغه ای داشته باشیم.

پی نوشت ها:
[1] إرشاد القلوب إلى الصواب (للدیلمی)، ج 1، ص 74
 [2]نهج البلاغة (للصبحی صالح) 553
[3] نهج الفصاحة ، ابوالقاسم پوینده،  ص 561
[4] بحار الأنوار  علامه مجلسی(ط - بیروت) ج 64، ص 60
[5] تحف العقول ابن شعبه حرانی، ص 6