زند گینامه

وصیت امیرالمومنین

تالیفات امیرالمومنین

حضرت امیر المومنین علی (ع ) فرزند ابوطالب شیخ بنی هاشم عموی پیغمبر اكرم (ص) بود كه پیغمبر اكرم او را سرپرستی نموده و در خانه خود جای داده و بزرگ كرده بود و پس از بعثت نیز تا زنده بود ازآن حضرت حمایت كرد و شر كفار عرب و خاصه قریش را از وی دفع نمود .
علی ع بنا به نقل مشهور ده سال پیش از بعثت متولد شد و پس از شش سال بر اثر قحطی كه در مكه و حوالی آن روی دا د بنا به در خواست پیغمبر اكرم ص  از خانه پدر به خانه پسرعموی خود پیغمبر اكرم  منتقل كردید. و تحت سرپرستی و پرورش مستقیم آن حضرت درآمد پس از چند سال كه پیغمبر اكرم ص به موهبت نبوت نایل شد و برای نخستین بار در غار حرا وحی آسمانی به وی رسید. وقتی كه از غار رهسپار شهر و خانه خود شد وما جرارا فرمودعلی ع به آن حضرت ایمان آورد. وباز درمجلسی كه پیغمبرا كرم ص خویشاوندان نزدیك خود را جمع كرده و بدین خدا دعوت نمود فرمود نخستین كسی از شما كه دعوت مرا بپذیرد خلیفه و وصی و وزیر من خواهد بود.تنها كسیكه از جای خود بلند شد و ایمان آورد علی ع بود و پیغمبر اكرم ایمان او را پذیرفت و وعده های خود را درباره اش امضا نمود. از این روی علی ع نخستین كسی است كه به اسلام ایمان آورد و نخستین كسی است كه هرگز غیر خدای یگانه را نپرستید.
علی ع پیوسته ملازم پیغمبر اكرم ص بود تا آن حضرت از مكه به مدینه هجرت نمود و در شب هجرت نیز كه كفار خانه آن حضرت را محاصره كرده بودند و تصمیم داشتند آخر شب به خانه ریخته و آن حضرت را در بستر خواب قطعه قطعه نمایند علی ع در بستر پیغمبر اكرم ص خوابید و آن حضرت از خانه بیرون آمده .رهسپار مدینه گردید
در مدینه نیز ملازم پیغمبر اكرم ص بود و آن حضرت در هیچ زمان علی ع را كنار نزد و یگانه دختر محبوبه خود فاطمه را به عقد آن حضرت درآورد. و در موقعی كه میان اصحاب خود عقد اخوت می بست او را برادر خود قرار داد. علی ع در تمام  جنگهاپی كه پیغمبر اكرم ص شركت داشتند حاضر شد جز جنگ تبوك كه آن حضرت اورا درمدینه به جای خود قرارداده بودودر هیچ جنگی پای به عقب نگذاشت. و از هیچ حریفی روی نگردانید و در هیچ امری با پیغمبر اكرم ص مخالفت نكرد چنانكه آن حضرت فرمود هرگز علی از حق و حق از علی جدا نمی شوند.علی ع روز رحلت پیغمبر اكرم سی و سه سال داشت و با اینكه در همه فضایل دینی سرآمد و در میان اصحاب پیغمبر ممتاز بودبه بهانه اینكه وی جوان است و مردم بواسطه خونهایی كه در جنگهابه همراه پیغمبر اكرم ص ریخته با وی دشمنند از خلافت  كنارش زدند و به این ترتیب دست آن حضرت از شئون عمومی بكلی قطع شد وی نیز به تربیت افراد پرداخت و بیست و پنجسال كه زمان خلا فت سه خلیفه پس از رحلت پیغمبر اكرم ص بودبدین ترتیب گذرانید و پس از كشته شدن خلیفه سوم مردم با آن .حضرت بیعت نموده و به خلافتش برگزیدند
آن حضرت در خلافت خود كه چهار سال و نه ماه تقریبا طول كشید سیرت پیغمبر اكرم ص را داشت و به خلافت خود صورت نهضت و انقلاب داده به اصلاحات پرداخت و البته این اصلاحات بضرر برخی از سود جویان تمام می شد و از این روی عده ای از صحابه كه پیشاپیش آنها ام المومنین عایشــه و طلحــه و زیبــر ومعاویــه بودند خون خلیفه سوم را دستاویز قرار داده سر به مخالفت برداشتـه و بنای شورش وآشوبگری گذاشتند .
آن حضرت برای خوابانیدن فتنه , جنگی با ام المومنین عایشه و طلحه و زیبر در نزدیكی بصره كه به جنگ جمل معروف است و جنگی دیگر با معاویه در مرزعراق و شام كه به جنگ صفین معروف است و یكسال و نیم ادامه یافت و جنگی  با خوارج در نهروان كه به جنگ نهروان معروف است  كرده و به این ترتیب بیشتر مساعی آن حضرت در ایام خلافت خود صرف رفع اختلافات داخلی شد و پس از مدتی صبح روز نوزدهم ماه رمضان سال چهلم هجری در مسجد كوفه در سر نماز .بدست یكی از خوارج ضربتی خورده و در شب بیست و یكم ماه شهید شدند .

امیرالمومنین علی ع به شهادت تاریخ و اعتراف دوست و دشمن در كمالات انسانی نقیصه ای نداشته و در فضایل اسلامی نمونه كاملی ا ز تربیت پیغمبر اكرم ص .بود .بحثهایی كه در اطراف شخصیت او شده و كتابهایی كه در این باره شیعه و سنی و سایر مطلعین و كنجكاوان نوشته اند درباره هیچیك از شخصیت های تاریخ اتفاق نیفتاده است
علی ع در علم و دانش داناترین یاران پیغمبر اكرم ص و سایرمسلمانان بود  و نخستین كسی است در اسلام كه در بیانات علمی خود در استدلال و برهان را باز كرد و در معارف الهیه بحث فلسفی نمود و در باطن قرآن سخن گفت و برای نگهداری لفظ قرآن دستورزبان عربی را وضع فرمود و تواناترین عرب بود در سخنرانی. علی ع كه در زمان پیغمبر اكرم ص و پس ازآن در همه جنگها شركت كرد.

در شجاعت ضرب المثل بود هرگز ترس و اضطراب از خود نشان نداد و با اینكه بارها ضمن حوادثی مانند جنگهای احد و حنین و خیبر و خندق یاران پیغمبر اكرم ص و لشكریان اسلام لرزیدند و یا پراكنده شده فرار نمودند وی هرگز پشت به دشمن نكرد و هرگز نشد كه كسی از مردان جنگی دشمن با وی درآویزد و جان به سلامت برد و در عین حال با كمال توانایی, ناتوانان را نمی شكست و فراریان را دنبال نمی كرد و شبیخون نمی زد و آب بروی دشمن نمی بست .
حضرت علی ع در سال 40 هجری در ماه مبارك رمضان در شب نوزدهم ضربت خوردند .و در شب بیست و یكم به شهادت رسیدند

حضرت علی ع با همه وجود و خالصانه از حریم دین خدا حمایت كرد لحظه ای در آسایش نبود مخصوصا در ایام پر مخاطره حكومت عدل گسترش كه نظیر  آن وجود نداشته است.

پیامبر اكرم ص حضرت علی  و خودشان را از یك شجره می دانستند و می فرمودند : .من و علی پدر این امت هستیم من شهر علم هستم و علی درب آن

وصیت امیر مومنان علی ع

طبری در تاریخ و ابوالفر اصفهانی در مقاتل الطالبیین وصیت نامه امیر مومنان ع را ذكر كرده اند. این وصیت نامه چنین است .
بسم الله الرحمن الرحیم
این وصیت‌نامه علی بن ابیطالب است. گواهی می دهد كه معبودی جز خدای بی شریك نیست و محمد بنده و پیامبر اوست كه وی را با هدایت و آیین حق فرستاد كه بر همه دینها چیرگی دهد اگرچه مشركان آن را ناخوش دارند. نماز و عبادت و زندگی و مرگ من برای خدای بی شریك و پروردگار جهانیان است. چنین مامور شده ام و من از مسلمانانم. شما دو تن حسن و حسین ع را به تقوای الهی سفارش می كنم. درجست و جوی دنیا نباشید اگر چه دنیا در جست و جوی شما باشد و بر چیزی از دنیا كه از دست شما می رود دریغ مخورید. جز حق مگویید و برای پاداش كار كنید برای آخرت كار كنید. دشمن ستمگر و یاور مظلوم و ستمدیده باشید. شما دو تن و همه فرزندان و خانواده ام و هركس را كه این وصیت نامه من به دست او می رسد به تقوای الهی و رعایت نظم در كارها و اصلاح میان خودتان سفارش می كنم. زیرا از رسول خدا ص شنیدم كه می فرمود اصلاح میان مردم برتر از تمام نماز و روزه است و دشمنی مكنید كه باعث زوال دین است و نیرویی نیست مگر به استعانت خدا. به خویشاوندان خود بنگرید. پس با آنها رفت و آمد. كنید كه خداوند محاسبه را بر شما سبك می كند .خدا را ا در مورد یتیمان رعایت كنید. گرسنه شان نگه ندارید تا در محضر شما در  خواری نیفتند. زیرا از رسول خدا ص شنیدم كه می فرمود هر كس یتیمی را سرپرستی كند تا بی نیاز شود .
خداوند بهشت را برای او واجب می گرداند. و اگر كسی مال یتیمی را بخورد جهنم را بر او واجب
می كند. خدا را خدا را در مورد قرآن منظور دارید تا مبادا دیگران در عمل بدان از شما پیشی گیرند خدا را در مورد همسایگانتان پیش نظر آورید كه سفارش شدگان پیامبرتان هستند. خدا را خدا را خدا را درباره خانه پروردگارتان منظور دارید. پس تا زمانی كه باقی هستید نباید از وجود شما خالی باشد كه اگر متروك شود نتوانید همتایی برای آن قرار دهید و كوچك ترین چیز برای كسی كه از آن بازگردد آمرزش تمام گناهانی است كه پیش از آن مرتكب شده بود. خدا را خدا را درباره نماز رعایت كنید كه آن بهترین كردارها و ستون دین شماست. خدا را خدا را درباره زكات پیش چشم آورید كه آن خشم .پروردگارتان را فرو می‌نشاند. خدا را خدا را درباره جهاد در راه خدا با مالها و جانهایتان منظور دارید .
جز این نیست كه دو تن در راه خدا جهاد می كنند, پیشوای هدایت كننده و كسی كه مطیع او و پیرو هدایت اوست. خدا را خدا را درباره ذریه پیامبرتان ص رعایت كنید و مبادا پیش روی شما به آنان ستم كنند. خدا را خدا را در مورد یاران پیامبرتان ص منظور دارید كسانی كه بدعتی از آنان سر نزده و بدعتگذاری را پناه نداده‌اند. زیرا رسول خدای به آنان سفارش كرده و بدعتگذاران آنان و پناه دهندگان به آنان را لعنت فرموده است. خدا را خدا را در مورد مستمندان و مسكینان پیش چشم آورید. پس آنان را در زندگی خود سهیم كنید .
سپس فرمود نماز. نماز. در راه خدا از سرزنش سرزنشگران بیم مدارید خداوند شما را از شر كسانی كه بر ضد شمایند كفایت كند. با مردم به نیكویی سخن بگویید چنان كه خداوند شما را بدان فرموده است و امر به معروف و نهی از منكر را كنار مگذارید كه در این صورت خداوند بدان شما را بر شما حاكم كند. آن گاه دعا می كنید ولی به استجابت نمی رسد. بر شما باد دوستی و بخشندگی و از جدایی و دشمنی و پراكندگی بر حذر باشید. در كار نیك و پرهیزگاری .یار همدیگر باشید و بر گناه و ستم همدلی مكنید. پروای خدا پیشه كنید كه خدا سخت مجازات است.

خداوند دودمان شما را حفظ كند و پیغمبر را در میان شما بر جای دارد و شما را به خدا می سپارم كه بهترین نگهدارنده است و سلام و رحمت و بركات الهی را بر شما می خوانم .

تالیفات امیرالمومنین ع

ـ جمع القرآن و تاویله یا جمع آوری آیات قرآن براساس ترتیب نزول

ـ كتابی كه آن حضرت در آن شصت نوع از انواع علوم قرآنی را جمع كرده و برای هر نوع از آنها

مثالی زده است

ـ الجامعه

ـ الحفر

ـ صحیفه الفرائض

ـ كتابی درباره زكات چارپایان

ـ كتابی در ابواب فقه

ـ كتابی دیگر در ابواب فقه

ـ نامه آن حضرت به مالك اشتر

ـ وصیت وی به محمد حنفیه

ـ دعاها و مناجاتی كه از آن حضرت به جا مانده است و برخی از دانشمندان آنها را جمع كرده و بدان صحیفه علویه گفته‌اند .

ـ مسند آن حضرت كه توسط نسایی جمع آوری شده است. این كتاب حاوی احادیث و روایاتی است كه از آن حضرت نقل شده است .

ـ جنة الاسماء در كشف الظنون در این باره آمده است جنة الاسماء نوشته امام علی بن ابیطالب است كه امام محمد غزالی متوفا در 505 ه بر آن شرحی نوشته است .

كتابهایی كه سخنان آن حضرت را گرد آورده اند

.ـ نهج البلاغه كه توسط شریف رضی جمع آوری شده و تا كنون چندین بار به چاپ رسیده است
ـ مافات نهج البلاغه من كلامه سخنان آن حضرت كه در نهج البلاغه نیامده است جمع آوری شده توسط فاضل معاصرشیخ هادی بن شیخ عباس بن شیخ جعفر فقیه نجفی این كتاب به چاپ رسیده است
.ـ مائه كلمه جمع آوری شده توسط جاحظ مطبوع
ـ غرر الحكم و دررالكلم گردآوری شده توسط عبدالواحد بن محمد بن عبدالواحد آمدی تمیمی. وی این سخنان را از كلمات كوتاه آن حضرت جمع آوری كرده و به نهج البلاغه نزدیك است. انگیزه آمدی در تالیف این كتاب كاری بود كه جاحظ در تالیف مائه الكلمه به انجام رسانده بود. مطبوع
.ـ دستور معالم الحكم مطبوع
.ـ نثر اللالی جمع آوری شده به وسیله ابوعلی فضل بن حسن طبرسی مولف مجمع البیان مطبوع
ـ مطلوب كل طالب من كلام علی بن ابیطالب جمع آوری شده توسط ابواسحاق و طواط انصاری. در
این كتاب صد سخن حكمت آمیز منسوب به آن حضرت نقل شده است. این كتاب در لایپزیك و بولاق به طبع رسیده و به فارسی و آلمانی برگردانده شده است
.ـ قلائد الحكم و فرائد الكلم گردآوری شده توسط قاضی ابو یوسف یعقوب بن سلیمان اسفراینی
.ـ معمیات علی ع
.ـ امثال الامام علی بن ابیطالب طبع جوائب كه بر پایه حروف الفبا ترتیب یافته است
.ـ سخنان علی ع كه شیخ مفید در كتاب ارشاد خود نقل كرده است
.ـ سخنان و نامه های آن حضرت كه نصر بن مزاحم در كتاب صفین خود نقل كرده است
ـ سخنان علی ع كه در كتاب جواهر المطالب آورده شده است و كتابهای دیگری غیر از آنچه نام بردیم