بررسی موضوع وسعت رزق در تبیان
در روایات، بسیار به مسئله توسعه و تنگی رزق اشاره شده و نقل شده که این وسعت و تنگی بر اساس ظرفیت افراد است. چرا خداوند این ظرفیت را به همه عطا نکرده است.
هومن بهلولی- روابط عمومی
در مقاله قبلی بحث کردیم که کفاره گناهان چه فایده ای دارد؟ و بخشی از گفتگوی خود با استاد حبیب الله جلالیان را بیان کردیم و در این فرصت نیز به ادامه و آخرین بخش این گفتگو می پردازیم. سوال:در روایات، بسیار به مسئله توسعه و تنگی رزق اشاره شده و نقل شده که این وسعت و تنگی بر اساس ظرفیت افراد است. چرا خداوند این ظرفیت را به همه عطا نکرده است؟ و توزیع این ظرفیت بر اساس چه معیاری است؟ جواب: تلاشانسان نیز باید درست و صحیح باشد و اگر چنین بود هر چه بیشتر و بهتر تلاش کند بهره بیشتری خواهد داشت. اینکه خداوند می فرماید هر که را بخواهد روزی فراخ و گسترده می دهد منظور مقدمات است یعنی نیت پاک، نیت خیر، عمل درست و... و اگر زحمت زیادی کشید خداوند هم در دنیا و هم در آخرت برای او جبران خواهد کرد قرآن کریم می فرماید: "یبسط الرزق لمن یشاء و یقدر" هر جا در قرآن واژه "شاء " به معنای خواستن می آید خواستن دلخواهی نیست. مثلاً می فرماید: "من یرداهلی ان یهدیه یشرح صدره للاسلام"؛ هر که را بخواهد هدایت کند، سعه صدر به او می دهد.یکی از ابعاد ظرفیت انسان ظرفیت وجودی انسان از جهت تعقل و عواطف است. خداوند انسان ها را متناسب با مسئولیتی که به آن ها می دهد ظرفیت آن ها را تعیین می کند. مثلاً خداوند بهزنان به جهت وظیفه مادری لطافت و عاطفه قوی تری عطا کرده است بطوری که اینظرفیت را به مردان نداده است. اما درباره رزق خداوند می فرماید: " لیس للانسان الا ما سعی"؛ پس هر کس مطابق کوشش و زحمتش روزی به دست می آورد ولو مومن نباشد. توسعه رزق بستگی به تلاش داشته و ربطی به کفر یا ایمان شخص ندارد. اما برای مومن سخاوت، دستگیری دیگران، صدقه و. .. زمینه های تلاش را بیشتر می کند. " " ان الذین امنوا و عملو الصالحات سیجعل الرحمن ودّاً "؛ اگر کسی اهل ایمان و عمل صالح باشد خداوند محبت او را در دل مردم قرار می دهد و در برابر او خاضع می شوند. اماتلاش انسان نیز باید درست و صحیح باشد و اگر چنین بود هر چه بیشتر و بهتر تلاش کند بهره بیشتری خواهد داشت. اینکه خداوند می فرماید هر که را بخواهد روزی فراخ و گسترده می دهد منظور مقدمات است یعنی نیت پاک، نیت خیر، عمل درست و. .. و اگر زحمت زیادی کشید خداوند هم در دنیا و هم در آخرت برای او جبران خواهد کرد. سوال: کسانی هستند که ایمان دارند درست هم تلاش می کنند، نیت آنها نیز صحیح و درست است، تلاش زیادی هم می کنند اماروزی کم و محدودی دارند، دلیل آن چیست؟ جواب: توسعه رزق بستگی به تلاش داشته و ربطی به کفر یا ایمان شخص ندارد. اما برای مومن سخاوت، دستگیری دیگران، صدقه و. .. زمینه های تلاش را بیشتر می کند بایدبررسی کرد که اشکال کار کجاست. اما قبل از پاسخ به سوال لازم است مقدماتی را بیان کنم. استعداد یعنی قدرت درک، فهم و هوش. آدم هایی هستند که خیلی تیز و اهل فکر و مشورت هستند. در مقابل افرادی هستند که از فهم و هوش پائینی برخوردارند و تا یک حدی مسائل زندگی را درک کرده و می توانند تجزیه وتحلیل کنند و این شروع یک تفاوت در جامعه بشری است زیرا به دنبال آن، تفاوت های بسیاری در شیوه و سبک زندگی و برخورداری از زندگی مادی دیده می شود.این تفاوت ها تبعیض نیست. خداوند بر اساس نیاز جامعه تفاوت ها را قرار داده است و اگر چنین نمی کرد مسائل جامعه پیش نمی رفت. اگر قرار باشد همه در سطح عالی از استعداد باشند هیچکس در جامعه به مشاغل متوسط و پائین تن نمی دهد. این تفاوت برای آن است که فکر و ذهن، متناسب با زندگی اجتماعی باشد. عدلخداوند اینگونه است که عمل هر کسی را به اندازه ظرفیت فکریش می پذیرد و بهاندازه آن به او مسئولیت می دهد "لایکلف الله نفساً الا وسعها ".خیلی ها راضی هستند، دانشمند نبوده و آدم عادی باشند تا راحت و فارغ از مسئولیت های سنگین اجتماعی زندگی کنند. پس مسئولیت خانوادگی، اجتماعی، جهانی و حتی تکالیف شرعی به اندازه فهم و درک و سواد شخص می باشد. پیامبر اسلام صلی الله علیه و اله یک مسئولیت دارد، سلمان فارسی مسئولیت دیگر و. ... از سوی دیگر ترک اولی از انبیاء پذیرفته نیست در حالی که برای افراد عادی پذیرفته است. پس اگر بخواهیم در این دنیا زندگی کنیم تفاوت ها لازم و ضروری است.
