حاشیه های دید و بازدیدهای نوروزی

در دعای تحویل سال، به خالق بهار عرضه می داریم: «حول حالنا الی احسن الحال؛ حال ما را به بهترین حال تغییر بده». این احسن الحال بودن، به غیر از حال خوب معنوی، می تواند اشاره به بدن و جسمی با نشاط و سالم داشته باشد.

با فرا رسیدن عید نوروز، بازار عید دیدنی و دید و بازدید سیر صعودی پیدا می کند.
یکی از حاشیه های این دید و بازدید ها در این ایام، خوردن آجیل و شیرینی و بالا رفتن وزن انسان است، شاید کمتر کسی بخواهد اضافه وزن پیدا کند، ولی ممکن است بعضی ناخواسته این مشکل را پیدا کنند.  بیاییم در این سال نو که طبیعت رخت نو بر تن می کند و جسم خود را شاداب مینماید؛ ما هم به شاداب ماندن جسم خود که تاثیرات زیادی در روح و روان ما می گذارد اهمیت داده و ناخواسته گرفتار اضافه وزن بدن نگردیم.

احسن الحال باشیم چه روحی و چه جسمی!

در دعای تحویل سال، به خالق بهار عرضه می داریم: «حول حالنا الی احسن الحال؛ [1] حال ما را به بهترین حال تغییر بده». این احسن الحال بودن، بغیر از حال خوب معنوی، می تواند اشاره به بدن و جسمی با نشاط و سالم داشته باشد.

دین اسلام همانطور که به سلامتی معنوی انسان اهمیت می دهد، همانطور هم بر صحت بدن و سلامتی جسمی تاکید دارد. پیامبر مکرم اسلام درباره ی صحت بدن می فرمایند: «لا خیر فی الحیاة إلّا مع الصحة؛ [2] زندگی بدون صحت و سلامتی، هیچ مزیتی ندارد».

توصیه های سلامتی اسلام

امام سجاد (علیه السلام)  درباره ی حق شکم بعد از اینکه انسان را از خوردن حرام باز می دارد؛ می فرمایند: «وَ اَن تَقْتَصِدَ لَهُ فِی الْحَلَالِ وَ لَا تُخْرِجَهُ مِنْ حَدِّ التَّقْوِیَةِ إِلَى حَدِّ التَّهْوِینِ وَ ذَهَابِ الْمُرُوَّةِ وَ ضَبْطُهُ إِذَا هَمَّ بِالْجُوعِ وَ الظَّمَإِ فَإِنَّ الشِّبَعَ الْمُنْتَهِیَ بِصَاحِبِهِ إِلَى التُّخَمِ مَكْسَلَةٌ وَ مَثْبَطَةٌ وَ مَقْطَعَةٌ عَنْ كُلِّ بِرٍّ وَ كَرَمٍ؛ [3] در آنچه که خوردن و آشامیدنش حلال است نیز میانه روی پیشه کن. مراقب باش شکمت و خوردن و آشامیدن که موجب تقویت تو است، باعث کاهش و تنزّل شخصیّت تو نشود و به حدّی نرسد که جوانمردی و مروّت تو از دست رود، هنگامی که گرسنه یا تشنه می شوی، باید مراقب شکمت باشی و آن را کنترل کنی زیرا شکم بارگی (زیاده روی در خوردن)، مانع خیر می شود و جسم و روان و اندیشه ی تو را متوقّف و تنبل می کند».

امام (علیه السلام) می فرماید: خوردنی حرام (دروغ) نخور، در خوردنی حلال (راست) هم حساب و کتاب داشته باش. قرآن کریم هم ما رابه رعایت سلامتی (چه معنوی و چه جسمی) فرا می خواند: «كُلُوا مِنْ طَیِّباتِ ما رَزَقْناكُمْ وَ لا تَطْغَوْا فیهِ فَیَحِلَّ عَلَیْكُمْ غَضَبی وَ مَنْ یَحْلِلْ عَلَیْهِ غَضَبی فَقَدْ هَوى ،[طه/81] از روزى هاى (مادى و معنوى) پاكیزه اى كه به شما داده ایم برخوردار شوید و در این بهره بردارى (از حد شرع و عقل) تجاوز ننمایید، كه خشم من بر شما فرود خواهد آمد، و هر كه خشم من بر او فرود آید حتما در ورطه هلاكت سقوط كرده است» [4]
منظور از حد شرعی در آیه، بحث حلال و حرام و توجه به خمس و زکات و عدم اسراف و ... است اما حد عقلی، توجه به خوردن غذای سالم و بهداشتی، و توجه به سلامتی بدن (انسان پرخور نباشد) است، زیرا که زیاده روی در خوردنیها باعث چاقی انسان گردیده و چنانکه می دانیم چاقی انسان یکی از عوامل مهم بیماریها و امراض است..
از همین رو است که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرموده است: «الْمَعِدَةُ بَیْتُ كُلِ دَاءٍ وَ الْحِمْیَةُ رَأْسُ كُلِ دَوَاءٍ؛ [5] معده خانه ی هر دردى است و پرهیز و اجتناب (از غذاهاى نامناسب و زیاده خوری) اساس و رأس هر داروى شفابخش است».

سخنانی در باب نکوهش پرخوری

نبی گرامی اسلام حضرت محمد مصطفی (صلی الله علیه و آله) در مورد اثرات منفی پرخوری می فرماید: «إِیَّاكُمْ وَ الْبِطْنَةَ فَإِنَّهَا مَفْسَدَةٌ لِلْبَدَنِ وَ مَوْرَثَةٌ لِلسَّقَمِ وَ مَكْسَلَةٌ عَنِ الْعِبَاد؛ [6] از شکم سیری (پرخوری) حذر کنید که  که بیماری را به ارث گذاشته و بدن را فاسد می کند و از عبادت باز می دارد».
البته از یادمان نرود که پیامبری که از پرخوری نهی می کند، سلامت و قوت بدن را هم مورد تأکید قرار می دهد (لا خیر فی الحیاة إلّا مع الصحة)
در حدیثی دیگر در همین مورد از امام صادق (علیه السلام) می خوانیم: «لَیْسَ شَیْ ءٌ أَضَرَّ لِقَلْبِ الْمُؤْمِنِ مِنْ كَثْرَةِ الْأَكْلِ وَ هِیَ مُورِثَةٌ شَیْئَیْنِ قَسْوَةَ الْقَلْبِ وَ هَیَجَانَ الشَّهْوَة؛ [7] هیچ چیزی زیان بارتر از پرخوری برای مومن نیست زیرا که پرخوری دو عامل را به دنبال دارد:
١ـ سنگدلی ٢ـ هیجان غرایز (خشم و غضب و امثال این، خیلی از اشرار که داد و بیداد راه می اندازند از پرخوریشان است)
البته این حدیث نیاز به بحث بیشتری دارد که از حوصله ی این مقاله بیرون است.
در سفارشات لقمان حکیم به پسرش نیز آمده است: پسرم هرگاه معده ات پر بود، فكر و اندیشه ات مى خوابد و حكمت فلج مى شود و اعضاى بدن از عبادت باز مى ماند. [8]

کلام آخر:

سخنان معصومین (علیهم السلام) حکایت از آن دارد که پرخوری علاوه بر مستعد شدن بدن نسبت به بیماری، نتیجه ی دیگری نیز دارد و آن کم توجهی نسبت به عبادت و کسل بودن در این مسیر است. انسان وقتی می خواهد به عبادت بپردازد؛ شیطان به وسوسه او می پردازد، اگر انسان نقطه ضعفی هم در باب پر خوری داشته باشد که دیگر کار مشکلتر می شود، تا انسان می خواهد مشغول دعا و نمازی شود؛ شیطان مدام به انسان القا می کند: که کالری بدنت کم نشود و از این حرف ها، با همین وسوسه ها شیطان توانسته خیلی از کسان را از عبادت روزه باز دارد.

بنابر این در ایام دید و بازدید عید که بازار خوردن تنقلات و شیرینی های گوناگون داغ است؛ مواظب سلامتی خودمان باشیم تا گرفتار اضافه وزن بدن نشویم. دین آسمانی اسلام با تاکید بر صحت بدن و کنترل خوردن، انسانها را به سوی زندگی بهتر و معنوی تر، و فاصله گرفتن از بیماری ها فرا می خواند.

پی نوشت ها:
[1] زاد المعاد - مفتاح الجنان، ص 328
[2] طبّ النّبی، جعفر بن محمد مستغفری (وفات قرن 5)،  ص 3
[3] تحف العقول، ابن شعبه حرانی (وفات قرن چهار)، ص 258
[4]ترجمه مشکینی، ص317
[5] طبّ النّبی، ص 19
[6] بحار الأنوار (ط - بیروت) ؛ ج 63 ؛ ص338
[7] همان ،  ص337
[8] مجموعه ورام ابی فراس، آداب و اخلاق در اسلام / ترجمه تنبیه الخواطر ،ص198