از خانواده فاطمی تا خانواده امروزی

این هنرنمایی بانوی طهارت است که می تواند گرسنگی را برای خود و فرزندانش تحمل کند اما لب به شکایت و نیاز نگشاید؛ در عین اینکه می دانیم شوهر او علی مرتضی علیه السلام نیز اندکی در وظایف خود سستی نکرده است.

زندگی فاطمه زهراء و علی مرتضی علیهما السلام پر از نکات کاربردی در زندگی ماست که اگر در دوستی خود صادق باشیم، روز به روز به آنان شبیه می شویم. هیچکس مدعی نیست که در تقوا و علم و فضایل به گرد پای اهل بیت علیهم السلام برسد اما می تواند اندکی از صفات آنان را در وجود خود زنده نگه دارد. در اینجا می خواهیم با تمرکز بر شیوه سخن گفتن زوجین با یکدیگر، به سراغ سخنان فاطمه زهراء و علی مرتضی علیهما السلام برویم. (1)

به زیبایی صدا زدن یکدیگر

آنگونه که فاطمه زهراء علیهما السلام همسر خود را خطاب می کند و سخن می گوید، پر است از زیبایی و بزرگ منشی و احترام: «یا اباالحسن انی لاستحیی من الهی ان اکلف نفسک ما لا تقدر علیه»؛ ای ابا الحسن از خدایم حیا می کنم که تو را به کاری که در توان نداری مکلف کنم.
نمونه دیگر مربوط به وداع آن بانو با همسر خویش در روزهای آخر عمر است که سخنان نغز و زیبا در قالب شعر بیان شده است:
ابكنی ان بكیت یا خیر هاد   و اسبل الدمع فهو یوم الفراق
یا قرین البتول اوصیك بالنسل  فقد اصبحا حلیفا اشتیاق ...
...
بر منت گریه نما  گر خواهی
رهنما اشکها ریز بدین روز جدایی
ای تو همراه بتول، سفارش هر دم
بهر نسلم که صفایند و گرامی همدم
حضرت فاطمه علیهاالسلام شوهر خویش را گاه با کنیه "ابا الحسن" و گاه "پسر عمو" صدا می زدند. ما نیز همسر خود را با نامهای دلپسند و در عین حال با معنا و کریمانه صدا بزنیم.

توجه به معنای واقعی کلمات

ما در زندگی عادی کلمات را بدون توجه معنای اصلی و با قدری مسامحه و گاه اشتباه به کار می بریم اما منظور یکدیگر را می فهمیم. اما خاندان وحی علیهم السلام اینگونه نبودند و به جملات و تک تک کلمات خود توجه کافی می نمودند و آن را با نیت و قصد به کار می بردند.
مثلا به کاربرد کلمه "بانوی آزاد" در مکالمه زیر دقت کنید. این مکالمه بعد از حادثه سقیفه اتفاق افتاده است. روزی امام علی علیه السلام وارد منزل شد و فرمود: «أَیَّتُهَا الْحُرَّةُ فُلَانٌ وَ فُلَانٌ بِالْبَابِ یُرِیدَانِ أَنْ یُسَلِّمَا عَلَیْكِ فَمَا تَرَیْن»؛ ای بانوی آزاد، خلیفه و عمر در پشت درب خانه، منتظر اجازه ی ورود می باشند، تا نظر شما چه باشد؟
حضرت زهرا علیهاالسلام در برابر شوهر فرمود: "خانه، خانه ی توست. این بانوی آزاد همسرت. هر آنچه خواهی کن."

تلفیقی از حکمت و زیبایی و گرمی

بنابراین یکی از هنرهایی که از حضرت زهراء علیها السلام می آموزیم آن است که می توان در عین محبت و گرمابخشی به خانواده، به لحن و ادبیات خود نیز توجه کنیم و همچنین سخنان حکمت آمیز بزنیم.
به عنوان نمونه، روزی گرسنه ای درب منزل حضرت امیر علیه السلام را كوبید و تقاضای كمك كرد. امام علی علیه السلام در قالب شعری زیبا، نیازمندی آن گرسنه ی بینوا را به حضرت زهرا علیها السلام بازگو فرمود تا اگر امكان دارد، كمك مناسبی شود، حضرت زهرا علیها السلام با شعر، پاسخ  مثبت خود را داد :
         أمرك سمع یا ابن عم و طاعة            ما بی من لؤم و لا وضاعة
           غذیت باللب و بالبراعة                   أرجو إذا أشبعت من مجاعة
         أن ألحق الأخیار و الجماعة                  و أدخل الجنة فی شفاعة
ای عموزاد به فرمانت نهم من طاعت
به تو هیچم نبود سرزنش، ملامت
هم اکنون دهم بینوا را طعام
و زنده دلم هر دمی و مدام
که با خوشدلان می کنندم قرین
شفاعت شده رو کنم بر برین
و این جریان کمک کردن و سردون شعر جدید در روزهای آینده نیز اتفاق افتاد.

به نیکی یاد کردن

یکی از روشهای نیکوی زندگی آن است که زن و شوهر از یکدیگر به خوبی یاد کنند و حتی در هنگامی که طرف مقابل حضور ندارد از او به نیکی یاد کنند. بعد از ازدواج با حضرت علی علیه السلام، پیامبر صلی الله علیه و آله از فاطمه علیها السلام پرسیدند: همسرت را چگونه یافتی؟ ایشان پاسخ داد: بابا جان، بهترین شوهر.

هماهنگی زن و شوهر

ارتباط زن و شوهر با سخن گفتن و مشورت کردن انجام می شود اما لازم نیست که برای هر کاری از قبل مشورت کرد. در یک خانواده متعالی زن و شوهر همیشه برای یکدیگر یک فضای همراهی ذخیره دارند که در مواقع غیرمنتظره باعث هماهنگی آنها می شود. مثلا به قضیه زیر توجه کنید:
مرد گرسنه ای در مسجد مدینه بپا خاست و گفت، ای مسلمانان! از گرسنگی به تنگ آمده ام، مرا مهمان كنید. پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله فرمود :چه كسی این مرد را امشب مهمان می كند؟ حضرت علی علیه السلام فرمود: من یا رسول الله !كمی بعد وارد منزل شد و از فاطمه ی زهرا علیهاالسلام پرسید: آیا غذایی در منزل داریم؟ مهمان گرسنه آورده ام. حضرت زهرا علیهاالسلام فرمود :در خانه ما غذایی نیست، مگر به اندازه خوراك دختر بچه اما امشب ایثار می نماییم و گرسنگی را تحمل می كنیم.

کانون گرم خانه

همسران حتی در حین انجام کارهای خود می توانند فضای خانه را با سخنان خود لطیف و پر از محبت کنند. حضرت فاطمه با امام حسن علیهما السلام بازی می کرد و شعری می خواند:
         أَشْبِهْ أَبَاكَ یَا حَسَنُ            وَ اخْلَعْ عَنِ الْحَقِّ الرَّسَنَ
            وَ اعْبُدْ إِلَهاً ذَا مِنَنٍ            وَ لَا تُوَالِ ذَا الْإِحَن
 پدر را تو مانند شو یا حسن
و حق را تو ریسمانها برفکن
و دلدار صاحب نعم را پرست
و صاحب کینه نده دست دست
و آنگاه كه امام حسین علیه السلام را بر روی دست نوازش می كرد، می فرمود:
انت شبیه بابی  لست شبیها بعلی
حسین جان تو به پدرم شباهت داری و به علی شبیه نیستی.
امام علی علیه السلام سخنان فاطمه علیها السلام را می شنید و لبخند می زد.

احترام به بینش و نظرات همسر

در بسیاری اوقات همسران با توجه به رای و درایت خود یک روش کار را انتخاب می کنند که اگر این تصمیم جزو حرامهای الهی نباشد، مناسب است که همسران آن را به دیده احترام بنگرند. مثلا گریه های حضرت فاطمه علیها السلام بعد از پیامبر صلی الله علیه و آله یکی از این تصمیمهاست که نه از روی احساسات بی خرد بلکه در عین حکمت و فایده انجام می شد.
حضرت علی علیه السلام به فاطمه زهراء علیها السلام خبر دادند که برخی از مردم از گریه های شبانه روزی ایشان گلایه دارند و می گویند: فاطمه یا شب گریه کند یا روز.
حضرت فاطمه علیها السلام اینگونه جواب داد :"یا ابا الحسن، چقدر اندك است، ماندن من در میان مردم و چقدر نزدیك است، زمان پنهان شدن من از جمعشان. سوگند به خدا هرگز سكوت نمی كنم، نه در شب و نه در روز، گریه های مداوم را تعطیل نمی نمایم.
حضرت علی علیه السلام فرمود: آنطور  که می پسندی عمل كن!
سپس برای فاطمه علیها السلام سرپناهی درست كرد تا به گریه های خود ادامه دهد و آن بانو ضمن عزاداری به روشنگریهای سیاسی می پرداختند (که به آن مکان "بیت الاحزان" می گویند).

احساسات و زبان را در کنترل نگه داریم

زن و شوهر در قبال هم حقوق و وظایفی دارند اما در خانواده متعالی هر یک از زوجین به وظایف خود عمل می کنند و در عین حال مراعات طرف مقابل را می کنند تا بخاطر کاری که در توان ندارد دچار زحمت نشود.
روزی حضرت امیر به فاطمه زهراء علیهما السلام فرمود که: چرا اطلاع ندادی که در خانه غذا نداریم؟ بانوی کرامت فرمود: رسول خدا صلی الله علیه و آله مرا نهی فرمود كه چیزی از تو درخواست نمایم و به من سفارش فرمود :چیزی از پسر عمویت درخواست مكن، اگر چیزی برای تو آورد بپذیر و الا تو درخواست چیزی نداشته باش.
این هنرنمایی بانوی طهارت است که می تواند گرسنگی را برای خود و فرزندانش تحمل کند اما لب به شکایت و نیاز نگشاید؛ در عین اینکه می دانیم شوهر او علی مرتضی علیه السلام نیز اندکی در وظایف خود سستی نکرده است.

پی نوشت:
1. احادیث این نوشتار از کتاب "فرهنگ سخنان حضرت فاطمه زهرا علیها السلام" تالیف مرحوم محمد دشتی انتخاب شده اند.