تبیان، دستیار زندگی
آثار و تبعات برخی صفات منفی تا به حدی است که گویی سرچشمه بسیاری از بدیهاست. شناخت این صفات و تلاش به منظور غلبه یافتن بر آنها گامی ضروری در راستای رشد و تعالی انسانیست.
عکس نویسنده
عکس نویسنده
نویسنده : زینب فیاضی
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

هلاکت با این صفت حتمی است!

آثار و تبعات برخی صفات منفی تا به حدی است که گویی سرچشمه بسیاری از بدیهاست. شناخت این صفات و تلاش به منظور غلبه یافتن بر آنها گامی ضروری در راستای رشد و تعالی انسانیست.

زینب فیاضی/ کارشناس ارشد علوم قرآن و حدیث-بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان
خشونت

روح انسان با وقوع حوادث و رخدادهای گوناگون دچار حالات متعددی می گردد. پاره ای از این حالات سبب رشد و تعالی انسان است و بخشی دیگر موجبات سقوط و انحطاط او را فراهم می آورد.

همانگونه که لازم است تا صفات نیکو در وجود آدمی رشد یابد و افزون گردد، سرکوب صفات رذیله، امری بجا و شایسته است. آدمی به مراتب بالای انسانی نمی رسد مگر بواسطه ی رشد صفات حسنه و تلاش به منظور نابودی صفات رذیله.
در این بین آثار و تبعات برخی صفات منفی تا به حدی است که گویی سرچشمه بسیاری از بدیهاست. شناخت این صفات و تلاش به منظور غلبه یافتن بر آنها گامی ضروری در راستای رشد و تعالی انسانیست.
در میان صفات ناپسند اخلاقی خشم و غضب در انحطاط آدمی و فرو بردن او در چاه گمراهی نقش بسزایی دارد. از این رو در کلام معصومین (علیهم السلام) خشم ویرانگر، هلاک کننده و کلید هر بدی و پستی خوانده شده است.

رسول مکرم اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) در روایتی فرموده اند خشم از شیطان است و از آنجا که شیطان از آتش آفریده شده است و آتش با آب خاموش می گردد در هنگام عصبانیت وضو بگیرید تا آرام شوید

در بیانی امام علی (علیه السلام) می فرمایند: « ألغضب یردی صاحبه و یبدی معایبه ؛ خشم صاحب خود را نابود می کند و عیبهایش را آشکار می سازد.» (تمیمی آمدی، عبدالواحد بن محمد، غرر الحکم و درر الکلم، ص91)

در جایی دیگر آن حضرت خشم را عامل رسیدن به پایان هلاکت معرفی می نمایند « إِنَّكُمْ إِنْ أَطَعْتُمْ سَوْرَةَ الْغَضَبِ أَوْرَدَتْكُمْ نِهَایَةَ الْعَطَب؛ اگر از تندی خشم فرمان برید، شما را به نقطه ی پایان هلاکت برد» (لیثی واسطی، علی بن محمد، عیون الحکم و المواعظ، ص175،ح3637)
اگر تمام بدیها در گنجینه ای نهاده شده باشند و توسط کلیدی درب گنجینه بسته شده باشد خشم به مانند کلید بازگشای گنجینه ی بدی است و بواسطه آن است که راه انجام تمام بدیها گشوده می شود. آنگونه که امام صادق (علیه السلام) فرموده اند: « قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام الْغَضَبُ مِفْتَاحُ كُلِّ شَر؛ خشم، کلید هر بدی است.» (کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج2، ص203، ح3)
و از سویی دیگر آنکه خشم خویش را فرو می خورد و بر آن مسلط می گردد دلش مملو از ایمان می شود. آری افرادی که بر نفس خویش چیره گشته اند و همواره به فکر رشد و تعالی خویش اند از هر فرصتی برای نیل بدین مقصود استفاده می نمایند. از اینرو در روایات وارده از معصومین (علیهم السلام) خشم جرعه ای نیکو خوانده شده زیرا با فرو خوردن آن راه رسیدن به خداوند یکتا هموار می گردد. از حضرت صادق(علیه السلام) نقل است که فرمودند: «عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: نِعْمَ الْجُرْعَةُ الْغَیْظُ لِمَنْ صَبَرَ عَلَیْهَا؛ نیکو جرعه ای خشم، برای کسی که بر آن شکیبایی ورزد.»(همان، ص 109، ح2)
آنچه تاکنون بیان شد شناخت آثار این حالت روحی و ثمرات فائق آمدن بر آن است. اکنون لازم است راهکارهایی به منظور غلبه ی بر آن ارائه گردد. بی گمان ارائه ی این راهکارها تنها از سوی کسانی که شناختی کامل نسبت به تمامی ابعاد روحی آدمی دارند امکان پذیر است. در ادامه به بیان راهکارهایی که از سوی معصومین (علیهم السلام) برای کنترل خشم بیان شده است می پردازیم:

1. تغییر وضعیت جسمانی

غالبا عصبانیت و خشم به کوچکترین مناسبتی در وجود افراد آغاز می شود و از آنجایی که چنین خشمی به دلایل واهی رخ نموده است به سهولت قابل کنترل است. در روایات متعددی به تغییر وضعیت جسمانی از صورتی به صورت دیگر به منظور غلبه بر خشم سفارش شده است. چنانچه از امام باقر (علیه السلام) نقل است که فرموده اند: «عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِیهِ علیه السلام ...أَیُّمَا رَجُلٍ غَضِبَ وَ هُوَ قَائِمٌ فَلْیَجْلِسْ فَإِنَّهُ سَیَذْهَبُ عَنْهُ رِجْزُ الشَّیْطَانِ وَ إِنْ كَانَ جَالِساً فَلْیَقُم (بحارالانوار، محمد باقر مجلسی، ج70، ص272) ؛ هر کس خشمگین شود، اگر ایستاده است بنشیند، در این صورت، وسوسه ی شیطان از او دور می شود و اگر نشسته است برخیزد..».

2. وضو و تماس با آب

رسول مکرم اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) در روایتی فرموده اند خشم از شیطان است و از آنجا که شیطان از آتش آفریده شده است و آتش با آب خاموش می گردد در هنگام عصبانیت وضو بگیرید تا آرام شوید:«وَ فِی رِوَایَةٍ أَنَّ الْغَضَبَ مِنَ الشَّیْطَانِ وَ أَنَ الشَّیْطَانَ خُلِقَ مِنَ النَّارِ وَ إِنَّمَا یُطْفِئُ النَّارَ الْمَاءُ فَإِذَا غَضِبَ أَحَدُكُمْ فَلْیَتَوَضَّأ(همان)».

3. شکیبایی نمودن

از امام باقر (علیه السلام) نقل است که فرموده اند: « عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِیهِ علیه السلام ...أَیُّمَا رَجُلٍ غَضِبَ وَ هُوَ قَائِمٌ فَلْیَجْلِسْ فَإِنَّهُ سَیَذْهَبُ عَنْهُ رِجْزُ الشَّیْطَانِ وَ إِنْ كَانَ جَالِساً فَلْیَقُم؛ هرکس خشمگین شود، اگر ایستاده است بنشیند، در این صورت، وسوسه ی شیطان از او دور می شود و اگر نشسته است برخیزد

آنچه در موارد گذشته بدانها اشاره شد بکارگیری برخی امور فیزیکی در تسلط یافتن بر عصبانیت است. اما در اینجا به منظور تسلط یابی به این حالت روحی بکارگیری یکی از پرکاربردترین صفات پسندیده روحی یعنی صبر توصیه شده است. صبر همچون مسکنی است که آرام بخش بسیاری از حالات روحی است. چنانچه در روایتی منقول از امام علی (علیه السلام) صبر نیروی کنترل کننده خشم و مقابل آن خوانده شده است: «ضَادُّوا الْغَضَبَ بِالْحِلْم (غرر الحکم و درر الکلم، تمیمی آمدی، عبدالواحد بن محمد، ص426): با بردباری به جنگ خشم بروید.». آنکه در مقابل خشم و عصابنیت خود صبر نمود و خشمش او را به انجام کارهای نادرست نکشاند خود را در برابر گناهان مصون داشت و پاداش صبرش را خواهد دید.
آنچه بیان شد راهکارهایی است که در متون دینی برای کنترل خشم بدان سفارش گشته است امید که با بکار گیری این راهکارها بخش عمده ای از عصبانیت ها تحت کنترل درآید و خشم نابجا اعمالمان را تباه ننماید.


مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.