اهداف:
آشنایی با چگونگی شکل گیری منظومه شمسی
آشنایی با فرضیات مطرح شده در پیدایش سیارات
آشنایی با ستاره خورشید
وسائل مورد نیاز:
کامپیوتر مجهز به اینترنت

 

مقدمه:

هدف از ارائه و انجام این پروژه آشنایی با چگونگی تشکیل منظومه شمسی، نظریه های موجود در پیدایش سیارات و همچنین ارائه تعریف مشخصی از سیارات و تفاوت سیاره و سیارک است و در پایان به دلایل حذف سیاره پلوتون از بین سیارات منظومه شمسی خواهیم پرداخت.

 

1-1 شکل گیری منظومه شمسی

نظریات زیادی درباره شکل گیری عالم وجود دارد که یكی از این نظریات، بیگ بنگ است. طبق این نظریه عالم در اثر یك انفجار بزرگ به وجود آمده و دائماً در حال گسترش می باشد. دانشمندان عمر جهان را حدود 14 میلیارد سال و عمر منظومه شمسی را حدود چهار و نیم میلیارد سال تخمین می زنند. بنابراین منظومه شمسی در مقایسه با سن جهان، جوان می باشد.

 

منظومه خورشیدی ما از تمامی اجرامی كه تحت نیروهای گرانشی خورشید در مدارهایی به دور خورشید در گردشند، تشکیل شده است. این اجرام بر اساس جرمشان در سلسله مراتب مشخص قرار دارند، که در رأس آنها خورشید واقع است، سپس سیارات، اقمار و حلقه های آنها، سپس خرده های بین سیاره ای (دنباله دار ها، سیارك ها و شهاب ها) و در آخرین مرتبه گازها و گرد و غبار بین سیاره ای قرار دارند.

 

1 -2 منظومه شمسی

اعضای منظومه شمسی ما از سه نسل تشکیل شده اند. خورشید تنها عضو نسل اول بوده و در حدود چهار و نیم میلیارد سال پیش از ابری متشکل از گاز و غبار بین ستاره ای، متولد شده است. جاذبه باعث انقباض ابر شده و کره متراکمی از گاز در مرکز ابر بوجود آورد. جاذبه همچنین باعث دوران هر چه سریع تر ابر شد. هنگام دوران، مواد موجود در ابر، پهن شده و حلقه ای به وجود آمد که نواحی متراکم مرکزی را در بر می گرفت. سرانجام در این ناحیه متراکم، گرمای لازم برای وقوع واکنش های هسته ای فراهم گشت و بدین ترتیب، ستاره خورشید بوجود آمد.

سیارات، سیارک ها و بیشتر اجزای دیگر منظومه شمسی که اندکی دیرتر بوجود آمده اند، نسل دوم را تشکیل می دهند. قمر ها، نسل سوم فرزندان سیارات بوده و متعلق به زمانی نزدیک ترند. عقیده عمومی بر این است که مواد اولیه همه این اجرام در آغاز متعلق به خورشید است.

1 -3 پیدایش خورشید و سیارات

نخستین فرضیات در مورد چگونگی پیدایش سیارات ریشه در افسانه ها و داستان های قومی و قبیله ای در سالیان ماقبل تاریخ دارد. به علاوه، تقریباً تمامی ادیان و آیین های مذهبی نیز اشاراتی به نحوه خلقت آسمان ها و زمین داشته اند. اما قرن ها بعد، ریاضی دانان و منجمانی همچون کوپرنیک، گالیله و کپلر نخستین افرادی بودند که به جستجو در مورد دلایل علمی پدیده های طبیعی از جمله حرکت اجرام سماوی پرداختند. از آن پس فرضیه های گوناگونی در پیدایش سیارات مطرح شده است که مهم ترین آنها عبارت اند از:
1_ فرضیه سحابی یا فرضیه نیروی گریز از مرکز
2_ فرضیه کشندی
3_ فرضیه تصادم
4_ فرضیه برخورد ستاره دوگانه
5_ فرضیه تلاطم
6_ فرضیه پیش سحابی

 

1 -4 خورشید

خورشید ما تنها یكی از 400 میلیارد ستاره در كهكشان راه شیری و ستاره ای كاملاً معمولی است. خورشید به دلیل نزدیک بودن به ما به نظر بزرگ می آید و ستارگان دیگر به دلیل بسیار دور بودنشان از ما، چون نقاط کوچک نورانی در آسمان دیده می شوند. دلیل توجه ما به این ستاره (خورشید) آن است که زمین گرمی، نور و انرژی را که برای بقای حیات اهمیت اساسی دارد را از خورشید دریافت می نماید.

 

ستاره ی ما خورشید از دسته ستارگان رشته اصلی است که در حدود 5 میلیارد سال از عمرش می گذرد و هم اكنون در نیمه عمر خود به سر می برد. کهکشان راه شیری حدود 80000 تا 120000 سال نوری (مدت زمانی که نور در یک سال طی می کند) درازا و کمتر از 7000 سال نوری ضخامت دارد. خورشید حدود 26000 سال نوری از مرکز کهکشان راه شیری فاصله دارد. جایگاه منظومه شمسی ما روی یکی از بازوهای مارپیچی کهکشان راه شیری، به طرف خارج قرار دارد. خورشید نیز مانند سایر ستارگان كهكشان راه شیری در حال چرخش به دور مركز كهكشان است. سرعت این حركت 217 کیلومتر بر ثانیه و هر دور گردش خورشید به دور مركز كهكشان، 225 تا 250 میلیون سال است.

زمین، سیارات منظومه شمسی و اقمار آنها، سیارات كوتوله، سیارک ها، شهاب سنگ ها، دنباله دارها و ذرات معلق گرد و غبار، خورشید را در این سفر همراهی می كنند. 98 درصد جرم منظومه شمسی درون خورشید قرار دارد و نور و گرمای این ستاره برای تداوم زندگی بسیار ضروری است.

تکلیف: در این جلسه با ویژگی ها و ساختار خورشید آشنا شدیم، درباره بخش های داخلی و خارجی خورشید  همچنین درباره نحوه شکل گیری منظومه شمسی در اینترنت جستجو کنید و اطلاعات کامل تری جمع آوری نمایید. فعالیت خود را به صورت فایل طبقه بندی شده برای ما ارسال نمایید.
محل بازدید/ اردو/ خرید: برای این جلسه می توانید از مرکز علوم و ستاره شناسی تهران بازدید نمایید. در این مرکز علاوه بر آشنایی با آسمان شب، ستارگان، سیارات و صور فلکی، می توانید از نمونه ای از ماکت منظومه شمسی بازدید نمایید. اطلاعات کامل این مرکز را از آدرس اینترنتی زیر دریافت نمایید.

منابع مطالعه: کتاب منظومه ی شمسی، از مجموعه ی «جهان اسرار آمیز فضا»، نویسنده: جان كرك وود، مترجم: مجید عمیق، انتشارات پیدایش. مطالب مورد بحث در این کتاب، همراه با عکس های بسیار جالب و حیرت انگیز از منظومه ی شمسی سخن می گوید.

بخش پژوهش های دانش آموزی تبیان

تهیه: الهام گارسچی، تنظیم: نیلوفر یاقوتی