سبقتی خائنانه!

در یک جامعه مردم سالار که آحاد ملت حق دخالت در سرنوشت خود را دارند، برای تعیین مدیران اجرایی و یا قانونگذار، انتخابات صورت می گیرد. از آنجا که بر سر کار آمدن فرد منتخب اثر مستقیم بر روی زندگی مردم دارد، انتخاب افراد صالح و لایق باید مهمترین دغدغه فکری در زمان انتخابات باشد.

مسلم است برای انتخاب شدن ابتدا باید فرد خود را در معرض قرار دهد. در فرایند انتخابات، کاندیدا شدن اولین قدم است ولی قبل از آن فردی که تصمیم بر نامزدی کسب صندلی خدمت به مردم را دارد باید خود را لایق تر و کاردان تر از افراد دیگر بداند.
یکی از اصول مقبول بین عقلاء این است كه فردی كه در یک نظام حکومتی، سمتی قبول می كند باید از تمامی افراد جامعه اولویت داشته باشد. لذا اگر فرد می داند در بین افراد جامعه اشخاصی شایسته تر از او جهت احراز چنین منصبی وجود دارند، حق ندارد خود را داوطلب آن کند بلكه لازم است آن افراد را در احراز آن سِمَت بر خود مقدم بدارد.
در بعضی از روایات نیز از كسانی كه صلاحیت كاری را نداشته و خود را متولی آن نیز می كنند، به عنوان افرادی كه شخصیت خود را ذلیل کرده اند یاد شده است. در حدیثی از امام صادق (علیه السلام) وارد شده: لایَنْبَغی لِلْمُؤمِنِ أَنْ یُذِلَّ نَفْسَهُ ،قیلَ لَهُ: وَ كَیْفَ یُذِلّ نَفْسَهُ؟ قالَ: یَتَعَرَّضَ لِمالایُطیقُ (1) (مؤمن حق ندارد خود را به ذلّت بیندازد. پرسیده شد چگونه به ذلت می افتد؟ فرمود: خود را داوطلب كاری كند كه بیش از توان اوست.)

سبقت خائنانه

كلید خوشبختى جامعه ، بر سر كار بودن افراد لایق است. واضح است که منشأ نابسامانى هاى اجتماعى، ریاست نااهلان است. حضرت علی (علیه السلام) در روایتی می فرمایند: من تقدّم على قوم و هو یرى فیهم من هو افضل، فقد خان اللّه و رسوله والمؤمنین (2) : (هر كس خود را در جامعه بر دیگران مقدّم بدارد و پیشوا شود در حالى كه بداند افراد لایق تر از او هستند، قطعاً او به خدا و پیامبر و مؤمنان خیانت كرده است.)
در فرمایشات گهربار معصومین، حب ریاست یکی از مقوله های مذموم معرفی شده که سبب هلاکت و خواری فرد می شود.
امام صادق (علیه السلام) می فرمایند: مَلْعُونٌ مَنْ تَرَأَّسَ مَلْعُونٌ مَنْ هَمَّ بِهَا مَلْعُونٌ مَنْ حَدَّثَ بِهَا نَفْسَهُ(3)
این حدیث ریاست طلبی و حتی در فکر ریاست بودن را سبب دوری از رحمت خدا (لعنت) برمی شمارد و واضح است که این هشدار متوجه افرادی است که شرایط خاص و حساس ریاست را ندارند.

اولویت با کیست؟

در عین حال در مکتب جامع و آسمانی اسلام مسئولیت پذیری برای افراد لایق و امین یک امر لازمی محسوب می شود.
امیرالمومنین على (علیه السلام) زمانی مى فرماید: حكومت براى من از آب بینى بز كه در وقت عطسه بزغاله ترشح مى شود كم ارزش تر است، ولی همان على براى اصلاح دین و امور مسلمین در قامت ریاست، کمر همت را می بندد و این فرصت را ناب و باارزش می داند.
با مراجعه به کتاب شریف نهج البلاغه مشاهده می کنیم که وجود مقدس علی (علیه السلام) بارها از خود تعریف کرده و اعلام می کنند که فردی لایق و مسئولی امین می باشند. مثل : هَا إِنَّ هَاهُنَا لَعِلْماً جَمّاً؛(4) (به درستى كه این جا- اشاره به سینه شان مى كنند- علوم بسیارى است.)
إِنَّمَا مَثَلِى بَیْنَكُمْ كَمَثَلِ السِّرَاجِ فِى الظُّلْمَهِ؛ (5) (مَثَل من بین شما مثل چراغ است.)
یکی از کسانی که شرایط خدمت به مردم را داشت و کاندید این امر مهم شد و رضایت خالق و خلق را حاصل کرد،حضرت یوسف (علیه السلام) بود. «اجْعَلْنى عَلى خَزائِنِ الْأَرْضِ إِنِّى حَفیظٌ عَلیمٌ»(6)
یوسف مى دانست ریشه مهم نابسامانی هاى آن جامعه که مملو از ظلم و ستم بود، در مسائل اقتصادیش می باشد، ایشان فرصت را غنیمت شمرد تا نبض اقتصاد كشور مصر را در دست بگیرد و به یارى مستضعفان بشتابد، از تبعیض ها تا آنجا كه قدرت دارد بكاهد، حق مظلومان را از ظالمان بگیرد، و به وضع بى سر و سامان آن كشور پهناور سامان بخشد.

امانت را به صاحبش بسپاریم

بعد از نامزدی افراد و تبلیغ اهداف خود، مرحله آخر رأی مردم می باشد. وظیفه ای که متوجه رأی دهندگان می باشد این است که قبل از روز انتخابات نسبت به افراد تحقیق کافی کرده باشند.
اینکه گفته شود: روز انتخابات به فردی رأی خواهم داد، حرف غیر مسئولانه ای می باشد. این در حالی است که برای امور مهم مثل انتخاب مسكن و همسر و شریك تحقیقات زیادی از سوی افراد صورت می گیرد. باید دقت داشت در انتخابات، سرنوشت كشور و خون شهدا و آینده  را به چه کسی واگذار می کنیم؟

نباید از این نکته غافل بود که ما نسبت به اعمالمان در پیشگاه خداوند پاسخگو خواهیم بود. مسئولیتی که به عهده افراد می آید یک امانت الهی محسوب می شود. حضرت علی(علیه السلام) خطاب به اشعث بن قیس فرماندار آذربایجان می نویسند: إِنَّ عَمَلَكَ لَیْسَ لَكَ بِطعْمَةٍ وَ لَكِنَّهُ فِی عُنُقِكَ أَمَانَةٌ (7)
(فرمانروایی تو بر مردم وسیله خورد و خوراک نیست بلکه امانتی است که برگردنت می باشد.)
توده مردم وظیفه دارند امانت را به افراد صالح بسپارند.
خداوند متعال می فرماید: إِنَّ اللَّهَ یَأْمُرُكُمْ أَنْ تُؤَدُّوا الْأَماناتِ إِلى أَهْلِها وَ إِذا حَكَمْتُمْ بَیْنَ النَّاسِ أَنْ تَحْكُمُوا بِالْعَدْلِ إِنَّ اللَّهَ نِعِمَّا یَعِظُكُمْ بِهِ إِنَّ اللَّهَ كانَ سَمِیعاً بَصِیراً (8)
(خداوند فرمانتان مى دهد كه امانتها را به صاحبانش بدهید و هرگاه میان مردم داورى كردید، به عدل حكم كنید. چه نیك است آنچه كه خداوند شما را بدان پند مى دهد. بى گمان خداوند شنواى بیناست.)
با توجه به این آیه شریفه سپردن امور به كاردانان و قضاوت عادلانه، از مصادیق عمل صالح و از نشانه هاى ایمان می باشد.
کلمه «اهلها» این پیام را به ما می رساند که هر امانتى صاحبى دارد و هركس لیاقت و استعداد كار و مقامى را دارد.
در فرهنگ قرآن، امانت مفهوم وسیعى دارد و تمام شئون زندگى سیاسى، اجتماعى و اخلاقى را شامل مى شود. نافرمانى و ادا نكردن حقوق و وظایف خود در ارتباط با این امانت ها، خیانت محسوب می شود.

کلام آخر:

باید متذکر شد که انتخابات تنها یك كار سیاسی نیست، بلكه یک عمل عبادی سیاسی محسوب می شود و لذا باید تمام افراد- اعم ازکاندیدا و مسئولین فرایند انتخابات و رأی دهندگان- مسئولیت شرعی و قانونی خود را با قصد قربت و برای کسب رضای خدا انجام دهند تا بندگان شایسته برای انجام فرمان خداوند و نجات خلق خدا انتخاب شوند.

پی نوشت ها:
1- وسائل الشیعه،ج 16، ص 158
2- الغدیر،ج 8،ص 291
3- الکافی،ج2،ص298
4- نهج البلاغه، حكمت 147
5- نهج البلاغه، خطبه 187
6- سوره یوسف، 55
7- نهج البلاغه، نامه 5
8- سوره النساء، آیه 58