معضلی در خانه تکانی های شب عید!
هر ساله با فرارسیدن ایام نوروز، همراه با تحول نظام طبیعت و زنده شدن آن کدبانوهای ایرانی نیز به نظافت خانه و به عبارتی دیگر خانه تکانی می پردازند که البته از دیدگاه اسلام نیز امری پسندیده و نیکوست.
در باب نظافت و تمیزی پیامبر اسلام (صلوات الله علیه و آله) می فرمایند: «به هر مقدار که می توانید نظافت را رعایت کنید؛ زیرا خداوند متعال، اسلام را بر پایه نظافت بنا نهاده و هرگز کسی وارد بهشت نمی شود؛ مگر آن که پاکیزه باشد.» (میزان الحکمة، ج 4، ح 20327)
همچنین خداوند متعال، مقام انسان را از دیگر موجودات به واسطه پاکیزگی ها، گرامی داشته و می فرماید: «وَلَقَدْ کَرَّمْنَا بَنِی آدَمَ وَحَمَلْنَاهُمْ فِی الْبَرِّ وَالْبَحْرِ وَرَزَقْنَاهُم مِّنَ الطَّیِّبَاتِ وَفَضَّلْنَاهُمْ عَلَى کَثِیرٍ مِّمَّنْ خَلَقْنَا تَفْضِیلًا؛ [اسراء/70] و به راستى ما فرزندان آدم را گرامى داشتیم و آنان را در خشکى و دریا [بر مرکب ها] برنشاندیم و از چیزهاى پاکیزه به ایشان روزى دادیم و آنها را بر بسیارى از آفریده هاى خود برترى آشکار دادیم.»
با توجه به توضیحات و نکات بالا این امر مسلم شد که اصل نظافت، امری موافق با فطرت پاک انسانی و همچنین مورد تایید عقل و اسلام است، اما باید بانوان محترم در این امر نیز دقت کافی را داشته باشند تا از مدار اسلام و دستورات الهی خارج نشوند.
متاسفانه از مواردی که دقیقاً در این ایام به جهت خانه تکانی ها و نظافت زیاد می شود؛ اسراف است.
تعریف:
در تعریف اسراف می خوانیم: «هر کار و عملی را که انسان انجام می دهد و از حد و اندازه خود تجاوز و زیاده روی کند آن اسراف است.» (راغب اصفهانی، مفردات الفاظ قرآن، ذیل واژه "سرف")
همچنانکه ملاحظه می شود بر خلاف تصور برخی که فقط اسراف را در خوردن و آشامیدن می دانند؛ این تعریف به ما می فهماند که اسراف در هر چیزی می توان می باشد و تنها در امور اقتصادی و یا خوراکی محصور نمی شود بلکه هر گونه تجاوز و از حد گذشتن در هر چیزی را شامل می شود.
نشانه شخص مسرف:
از امام صادق علیه السلام وارد شده است که فرمود: لقمان به فرزندش گفت: سه علامت برای شخص اسرافگر وجود دارد: می خرد آنچه برای او نیست. (در شأن او نیست) می پوشد آنچه برای او نیست (برازنده او نیست) می خورد آنچه برای او نیست (فراخور حال او نیست) (شیخ صدوق، خصال، ج 1، ص 121)
با دقت در متن بالا در می یابیم که خریدهای بی اساس و تغییر دکوراسیون خانه ها تنها به بهانه ی سال نو، که امروزه مرسوم گشته نه تنها زیر مجموعه صفت تجمل گرایی است؛ بلکه نوعی اسراف نیز می باشد، شاید برخی بگویند خب پول داریم پس می خریم و اشکالی هم ندارد؛ اما آن کس که برای خرید شب عیدش آن چیزی را می خرد که بالاتر از شأن اجتماعی اوست و یا آنچه را می پوشد که برازنده ی او نیست به هر نحوی؛ مثلا چند دست لباس نو که شاید تا آخر سال همه ی آنها هم یک بار پوشیده نشود و یا به خرید میوه های آنچنانی روی می آورد و.... همگی مصداقی از اسراف هستند.
حضرت علی (علیه السلام) می فرماید: «مافَوقَ الکَفافِ ، اِسرافٌ» بیش از حد کفاف اسراف محسوب می شود. (غرراحکم ح307)
همچنین امام صادق (علیه السلام) در بیانی می فرماید: «آیا گمان داری به خاطر داشتن مال فراوان کسی مجاز است اسبی به هزار درهم بخرد در حالی که اسبِ بیست درهمی او را کفایت می کند؟ مگر نه این است که خداوند فرموده است: اسراف نکنید که خدا اسراف کنندگان را دوست ندارد.» (وسایل الشیعه ، ج5،ص337)
از این بیانات روشن می شود هر مصرفی که از حد احتیاج و کفایت، خارج شود؛ اسراف است.
گریزی بر عواقب
برای بیان عواقب اسراف می توان از دو مقوله بحث کرد یکی در زمینه فردی و دیگری در زمینه اجتماعی.
عواقب فردی
1. از جمله زیان های فردی اسراف می توان به زیان های جسمی در اثر زیاده روی در خوردن و آشامیدن اشاره کرد که منجر به ابتلا به بسیاری از بیماری هاست که البته قرآن کریم نیز مومنین را از زیاده روی در این مقوله نهی کرده است. (اعراف/31)
2. به دنبال داشتن خشم و غضب الهی:
خداوند اسراف کاران را دوست نمى دارد. (اعراف/31)
همچنین امام صادق (علیه السلام) نیز می فرمایند: «اسراف مورد غضب خدا است.» (کافی، ج 7، ص 339)
3: از بین رفتن برکت
امام صادق علیه السلام در بیانی می فرمایند: «همانا اسراف همراه با کاهش برکت است.» (کافی، ج 4، ص 55)
4: محرومیت از هدایت و سرانجام هلاک آدمی
همانا خداوند کسى که اسرافکار و دروغ گو است را هدایت نمى کند. (غافر/28)
سپس وعده اى را که به آنها داده بودیم وفا کردیم، آنها و هر کس را مى خواستیم نجات دادیم، و مسرفان را هلاک نمودیم. (انبیاء/9)
عواقب اجتماعی:
1. مسلما اولین ضرر اجتماعی اسراف در جامعه، هدر رفتن منابع اصلی جامعه است.
امام علی (علیه السلام) می فرماید: اسراف ثروت زیاد را هم به فنا می دهد. (غررالحکم/8118)
2: افت اخلاق اجتماعی و انسانیت: مسلما زمانی که اشخاصی با ولخرجی ها و ریخت و پاش های خود به گونه ای رفتار کنند که به کم بضاعتان جامعه توجهی نکنند و خود را شریک درد و رنج آنها ندانند، دیگر نمی توان از چنین جامعه ای انتظار انسانیت داشت.
چند توصیه خاص برای خانم های ایرانی:
1- صرفه جویی در آب:
بانوان محترم باید در شست و شوهای خود به میزان آبی که مصرف می کنند، دقت کافی داشته باشند. در معارف اسلامی آنقدر به اهمیت مصرف توصیه شده که حتی برای اعمال واجبی چون وضو و غسل نیز مقدار خاصی را بیان شده و بیش از آن را موجب کراهت بیان کرده است. (ر.ک عروه الوثقی/مساله 45 وضو)
در فواصل شستشو حتما جریان آب را قطع کنند. تا آنجا که ممکن است و امکان دارد از دستمال خیس برای گردگیری استفاده نمایند.
2.صرفه جویی در برق:
مسلما روشن بودن مدام و مستمر وسایل برقی همچون جاروبرقی و یا ماشین لباسشویی می تواند میزان مصرفی برق کشور را بالا ببرد. بهتر است بانوان محترم حداقل در زمانی از این ابزار استفاده نمایند که در ساعت اوج مصرف نباشد. [ساعات اوج مصرف: در تابستان بین ساعات 19 تا 23 و در زمستان بین ساعات 18 تا 22]
فراموش نکنیم که امکانات و منابع برای همگان است و اینگونه نیست که تصور شود چون هزینه ی آن را می دهیم، پس هر میزان که دلمان بخواهد می توانیم استفاده کنیم.
به یاد کسانی باشیم که در صدها کیلومتر آن طرف تر به جهت مصرف بالای ما مجبورند در تاریکی و یا سرما، شب خود را سپری کنند.
3.برنامه ریزی در وقت:
معمولا در این فرصت کوتاه آخر سال، آنقدر کارها انباشته می شود که بانوان شاید دیگر فرصت هیچ کار دیگری را نداشته باشند و این اگر چه شاید مدت کمی اینگونه باشد ولی ممکن است نتایج مخرب آن ها بیشتر باشد. از جمله نتایج مخرب آن می توان به سرد شدن کانون گرم خانواده و موجبات نارضایتی همسر و فرزند اشاره کرد: «زنی که شوهرش از او ناراضی باشد، اعمال او مورد قبول واقع نمی شود.» (الکافی، ج 5، ص 507)
4. صرفه جویی در خرید مواد خوراکی:
گاهی به جهت ترس از گران شدن و یا گاه به جهت چشم و هم چشمی؛ افراد در خرید مایحتاج خود زیاده روی می کنند که همین امر نیز در جای خود موجب گران شدن و تورم می شود.
همیشه به مقدار نیاز روزانه یا هفتگی خرید کنید تا از اسراف به جهت فاسد شدن در امان باشید.
به امید آنکه ان شاء الله امسال را نیز با آرامش و برنامه ریزی صحیح به اتمام رسانیم ... شادی و نشاط، برکت و آرامش را برایتان در سال جدید آرزو می کنیم.
