مادرانگی زیر سقف کاغذی

اکنون در میان زنان شهر تهران افرادی از هر گروه و قشری به چشم می آید. از دختران نازپرورده ای که خانه و کاشانه خود را به امیدهای واهی رها کرده و خود را به کوچه و خیابان سپرده اند تا مادرانی که زیر سقف کاغذی همه دار و ندار خویش را در آتش اعتیاد سوزانده اند.

محدثه امیری-بخش اجتماعی تبیان

تا چند سال گذشته وقتی از کارتن خوابی و معتادان بی سرپناه در سطح شهر سخن به میان می آمد کمتر کسی فکر می کرد روزی برسد که این آسیب اجتماعی تا اندازه ای در میان زنان رواج پیدا کند که یک سوم جمعیت کارتن خواب های کشور را تشکیل دهند.
اما موضوع تنها به افزایش زنان کارتن خواب در میان زنان ختم نمی شود. بلکه اکنون پس از گذشت یک دهه از رواج این معضل اجتماعی در میان زنان از نظر گروه سنی، تحصیلات و طبقه اجتماعی نیز شاهد تنوع و تغییرات بسیاری هستیم. به گونه ای که اکنون در میان زنان کارتن خواب شهر تهران افرادی از هر گروه و قشری به چشم می آید. از دختران نازپرورده ای که خانه و کاشانه خود را به امیدهای واهی رها کرده و خود را به کوچه و خیابان سپرده اند تا زنانی که همه دار و ندار خویش را در آتش اعتیاد سوزانده اند.

آمارهای رسمی از زنان کارتن خواب چه می گویند؟

مانند بیشتر آسیب هایی که به حوزه زنان مربوط می شود در مورد کارتن خوابی زنان نیز دچار خلا اطلاعاتی هستیم و حتی اگر آمار دقیقی از این مبحث در دسترس باشد در اختیار افکار عمومی قرار نمی گیرد. اما بر اساس آمارهایی که تاکنون از طریق مراجع رسمی اعلام شده از میان ۱۵ هزار کارتن خوابی که در این کشور وجود دارند، ۵ هزار نفر زن هستند.

10 تا ۱۲ درصد زنان کارتن خواب متاهل هستند و اغلب آنان در سنین ابتدای جوانی ۲۰ تا ۲۹ سال قرار دارند، اما آمارهای غیر رسمی نشان می دهند که سن کارت خوابی زنان به 17 سال رسیده است.
از سویی تعداد زیادی از این زنان باردار بوده و 10 درصد آن ها نیز دچار بیماری های واگیردار مانند ایدز هستند. به گونه ای که می توان گفت کارتن خوابی زنان همچون بمبی ساعتی است که با تولد نوزادان بیمار و نا مشروع که از بدو تولد دچار اعتیادند به مرحله انفجار می رسد.

نبود آمارهای جامع و صحیح در خصوص کارتن خوابی زنان در حالی است که مانند هر معضل دیگری اولین گام برای حل مشکل، دستیابی و ارائه  آمار و اطلاعات صحیح و دست اول است. به ویژه در خصوص موضوعاتی که همچون مهره های دومینو آسیب های بیشتری در پی خود دارند. اهمیت بالای توجه به موضوع کارتن خوابی فزاینده در میان زنان از آن روست که اکثر این زنان در عین اعتیاد به مواد مخدر درگیر آسیب های دیگری همچون روسپیگری، فروش مواد مخدر و ساقی گری و ابتلا به بیماری های واگیر نیز می شوند و اغلب، جمعیت مادران معتادی را تشکیل می دهند که جز آسمان سقفی بالای سر خود ندارند.

فقر و اعتیاد عامل اصلی کارتن خوابی زنان

به گفته کارشناسان مسائل اجتماعی فقر مهم ترین عامل و تعارضات خانوادگی دومین عامل موثر در بروز پدیده زنان کارتن خواب است. به همین دلیل است که بازپروری زنان کارتن خواب که اغلب فاقد هویت هستند، یکی از مهم ترین اقداماتی است که می تواند ضمن جلوگیری از بازگشت مجدد این افراد به خیابان آن ها را به زندگی سالم و عادی بازگرداند.
اگر بیکاری یکی از عواملی است که باعث می شود مردان به سمت اعتیاد بروند در مورد زنان نیز فقدان قدرت اقتصادی یا عدم تأمین اقتصادی باعث بروز فقر برای آن ها شده و همین امر موجب می شود زنان به تدریج مسکن خود را از دست دهند و به کارتن خوابی رو بیاورند.
نکته بسیار مهمی که در مورد زنان مطرح است این که زنان در جامعه ما امکان اشتغال کمتری دارند و معمولاً تحت تکفل پدر یا همسر خود هستند. حال اگر به دلایلی این دو حامی مالی را از دست دهند و مادر آن ها هم به عنوان یک زن سرپرست خانوار قدرت تأمین زندگی فرزندانش را نداشته باشد، این دختر برای تأمین خواسته های خود دچار آسیب های مختلفی خواهد شد.
همچنین بسیاری از این زنان را دختران فراری تشکیل می دهند که از سوی خانواده های خود طرد شده و به ناچار درگیر زندگی پر آسیب در خیابان های شهر می شوند. و هرچه که در این راه بیشتر پیش می روند امکان بازگشت به زندگی پیشین را از دست می دهند.

وظایف 13 نهاد متولی برای بررسی و بهبود وضعیت زنان کارتن خواب

درحالی که به گفته معاون رییس جمهور در امور زنان و خانواده، ۱۳ نهاد مختلف از جمله شهرداری ها و سازمان بهزیستی، مسئولیت رسیدگی به وضعیت زنان کارتن خواب را دارند، آمار زنان کارتن خواب کشور هم چنان رو به افزایش است.

به گونه ای که می توان گفت عمده اقدامات این دستگاه ها تنها به جمع آوری این زنان از سطح شهر محدود می شود و اقدامات بازپروری و رسیدگی به فرزندان این افراد کمتر مورد توجه قرار می گیرد. و به همین دلیل است که علی رغم وعده های فراوان دولت طی چند سال اخیر نه تنها از تعداد زنان کارتن خواب کاسته نشده بلکه افزایش نیز یافته است.

این در حالی است که این افراد با تجربه زندگی آزاد و بدون قید و بند به سختی حاضر به همکاری با سازمان های حمایتی شده و باید سازوکاری اندیشیده شود تا این افراد که از لحاظ جسمی و روحی به شدت آسیب دیده اند به دور از هرگونه اجباری برای بهبود زندگی خویش اقدام کرده و با کمک نهادهای مربوطه به زندگی عادی باز گردند.

برگزاری جلسات مددکاری و روان درمانی، مهارت و سوادآموزی، تهیه اسکان، غذا و پوشاک تهیه شناسنامه و اوراق هویتی، ایجاد گروه های همیاری تا زمانی که فرد بتواند روی پاهای خود بایستد، از جمله اقداماتی هستند که سازمان های حمایتی مانند بهزیستی کشور و کمیته امداد امام خمینی (ره) می تواند در راستای کاهش زنان کارتن خواب انجام می دهد.