تبیان، دستیار زندگی
درآمد نفتی ایران به شدت کاهش یافته و این چالش بزرگی برای اقتصاد ایران محسوب می شود لذا بدون هیچ قضاوتی درآمد نفتی 10 سال اخیر را مقایسه می کنیم تا عمق فاجعه بیش از پیش مشخص شود.
عکس نویسنده
عکس نویسنده
نویسنده : محسن جندقی
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

از نفت طلایی احمدی نژاد تا نفت مفت روحانی!

درآمد نفتی ایران به شدت کاهش یافته و این چالش بزرگی برای اقتصاد ایران محسوب می شود لذا  بدون هیچ قضاوتی درآمد نفتی 10 سال اخیر را مقایسه می کنیم تا عمق فاجعه بیش از پیش مشخص شود.

محسن جندقی - بخش اقتصاد تبیان
نفت

درآمد نفتی ایران به شدت کاهش یافته و این چالش بزرگی برای اقتصاد ایران محسوب می شود. کارشناسان اعلام کردند به علت کاهش درآمد نفتی بودجه 94 با کسری بیش از 40 هزار میلیارد تومانی مواجه خواهد شد. نفت در بودجه 94 هفتاد دلار پیش بینی شده بود اما هم اکنون کمتر از 30 دلار فروخته می شود. با وجود اینکه گفته می شود به علت تدوین لایحه برنامه ششم توسعه تقدیم لایحه بودجه 95 با تاخیر مواجه شده اما شکی نیست که افت شدید قیمت نفت و به هم ریختگی آمار و ارقام در این رخداد بی تاثیر نبوده است. بدون هیچ قضاوتی درآمد نفتی 10 سال اخیر را مقایسه می کنیم تا عمق فاجعه بیش از پیش مشخص شود.

دولت احمدی نژاد

درآمد نفتی در دولت سابق در کشور بی سابقه بوده است. از سال 1384 تا 1391 درآمد نفتی ایران 578 میلیارد دلار بوده است و این یعنی در این هفت سال ایران سالانه 82 میلیارد دلار و ماهانه حدود 7 میلیارد دلار درآمد داشته است. این در حالی است که درآمد نفتی ایران در سال گذشته تنها 51 میلیارد دلار بوده است. این یعنی درآمد نفتی دولت روحانی نسبت به دولت احمدی نژاد سالانه 30 میلیارد دلار کاهش داشته است! عمق فاجعه را وقتی متوجه می شوید که بدانید درآمد نفتی دولت روحانی در 6 ماهه نخست امسال نسبت به مدت مشابه سال قبل از آن 20 درصد کاهش یافته است.

درآمد نفتی در دولت سابق در کشور بی سابقه بوده است. از سال 1384 تا 1391 درآمد نفتی ایران 578 میلیارد دلار بوده است و این یعنی در این هفت سال ایران سالانه 82 میلیارد دلار و ماهانه حدود 7 میلیارد دلار درآمد داشته است. این در حالی است که درآمد نفتی ایران در سال گذشته تنها 51 میلیارد دلار بوده است. این یعنی درآمد نفتی دولت روحانی نسبت به دولت احمدی نژاد سالانه 30 میلیارد دلار کاهش داشته است!

اگر رویه فعلی که نفت ایران کمتر از 30 دلار فروخته می شود ادامه داشته باشد این وضعیت در کل شش ماهه دوم بدتر خواهد شد یعنی دیگر از درآمد 51 میلیارد دلاری در سال 93 به درآمد 40 میلیارد دلاری در سال 1394 می رسد! حامیان دولت فعلی این آمارها را سندی بر بی کفایتی مدیران دولت سابق می دانند و می گویند درآمد نفتی در دولت احمدی نژاد 4 برابر 23 سال گذشته خود بوده و مشخص نیست با این درآمد هنگفت مسوولان سابق چه کرده اند. حامیان دولت سابق نیز کاهش شدید قیمت نفت را دلیلی بر مدیریت و تدبیر ضعیف مدیران فعلی می دانند و یکی از دلایل سقوط قیمت نفت را دیپلماسی ضعیف انرژی ذکر می کنند. اگر از دعوای سیاسی فاصله بگیریم و فقط به حقیقت تکیه کنیم باید بگوییم مقایسه درآمدهای نفتی نشان می دهد دولت یازدهم با مشکلات فراوان در تامین بودجه مواجه است و این سرمایه وابستگی های چند دهه اقتصاد ایران به نفت است و زیان های این وابستگی را به وضوح می توان لمس کرد. دولت باید با تدبیر و برنامه جامع بتواند وابستگی بودجه کشور را به حداقل برساند و عملا چاره ای غیر از این نخواهد داشت.

مقایسه درآمد های نفتی در دولت احمدی نژاد و دولت روحانی

موضوعدولت احمدی نژاد 1384 تا 1391 (هفت سال)دولت روحانی 1392 تا 1393 (دو سال)
کل درآمدهای نفتی دولت احمدی نژاد578 میلیارد دلارحدود 110 میلیارد دلار
میانگین درآمد نفتی ماهانهحدود 7 میلیارد دلارحدود 4.25 میلیارد دلار
میانگین درآمد سالانه82 میلیارد دلار51 تا 57 میلیارد دلار

آمار درآمد نفتی مختلف

موضوعدرآمد نفتی
کل درآمد نفتی9351 میلیارد دلار
میزان درآمد ماهانه در سال 934.25
درآمد نفت 6 ماهه نخست 139420 میلیارد دلار
درآمد ماهانه سال 943.3 میلیارد دلار
میزان درآمد نفتی از سال 1360 تا 1383145 میلیارد دلار

وضعیت فعلی

در شرایط فعلی قیمت نفت خام سنگین صادراتی ایران در بازار جهانی بشکه ای کمتر از ۳۰ دلار و هر بشکه نفت سبک صادراتی کشور بشکه ای حدود ۳۵ دلار در بازار جهانی معامله می شود. براساس آمارهای ارائه شده توسط وزارت نفت، متوسط قیمت نفت خام صادراتی ایران شامل سبد نفت سبک و سنگین صادراتی کشور از ابتدای سال جاری تاکنون بشکه ای حدود ۵۰ دلار بوده است.
در شرایط فعلی حجم صادرات نفت خام ایران حدود یک میلیون تا یک میلیون و ۵۰ هزار بشکه در روز است که با احتساب متوسط قیمت نفت بشکه ای ۵۰ دلار ایران در طول ۲۸۶ روز نخست سال جاری (از ابتدای فروردین تا ۱۰ دی ماه) ۱۴ تا ۱۵ میلیارد دلار از محل فروش نفت خام درآمد کسب کرده است.
از سوی دیگر، در صورت عدم کاهش بیشتر قیمت نفت خام سبک و سنگین صادراتی ایران، پیش بینی می شود در طول مدت زمان ۸۰ روزه باقیمانده تا پایان سال هم حدود چهار میلیارد دلار دیگر درآمد کسب کند که در این صورت پرونده درآمد نفتی کشور در سال جاری با ۱۸ تا ۱۹ میلیارد دلار (بدون احتساب درآمد حاصل از فروش گاز مایع و میعانات گازی) بسته خواهد شد.
در همین حال، پیش بینی می شود تا اواخر دی ماه سال جاری و در صورت لغو تحریم ها حجم فروش نفت خام ایران به استثنای میعانات گازی به حدود یک میلیون و ۵۰۰ هزار بشکه در روز افزایش یابد.
براساس برنامه اعلام شده از سوی شرکت ملی نفت، پس از افزایش ۵۰۰ هزار بشکه ای تولید نفت ایران در مرحله اول دوران پساتحریم در مدت زمان ۵ تا ۶ ماه آینده حدود ۵۰۰ هزار بشکه دیگر به ظرفیت تولید و صادرات نفت خام کشور افزوده خواهد شد.
همزمان با تدوین برنامه های جدید افزایش تولید و صادرات طلای سیاه کشور، گمانه زنی های مختلفی در خصوص گنجاندن قیمت نفت خام در لایحه بودجه سال آینده در سطح دولت و سایر دستگاه های تصمیم ساز کشور مطرح شده است.
از این رو تاکنون مقامات مسئول وزارت نفت سه سناریوی قیمت نفت بشکه ای ۴۰، ۳۵ و ۳۰ دلار را برای لایحه بودجه سال آینده دولت پیشنهاد داده اند که هنوز هیچ یک از این سناریوهای نهایی و قطعی نشده است.

براساس آمارهای ارائه شده توسط وزارت نفت، متوسط قیمت نفت خام صادراتی ایران شامل سبد نفت سبک و سنگین صادراتی کشور از ابتدای سال جاری تاکنون بشکه ای حدود ۵۰ دلار بوده است

در این بین کشورهای مختلف اوپک هم قیمت های مختلفی را برای قیمت نفت خام صادراتی خود در بودجه ها سالانه قرار داده اند به طوری که عربستان سعودی قیمت نفت ۲۹ دلار، عراق و قطر نفت ۴۰ تا ۴۵ دلاری و روسیه نفت ۴۵ تا ۵۰ دلاری را برای بودجه سنواتی خود تعیین کرده اند.
از سوی دیگر بررسی تغییر و تحولات بازار جهانی نفت خام هم نشان می دهد نمی توان انتظار داشت که در سال ۲۰۱۶ میلادی و در صورتی که اتفاق خارج از پیش بینی در بازار انرژی جهان نیافتد، تغییری در افزایش ناگهانی قیمت طلای سیاه به وجود آید.

درآمد نفتی ۱۶ تا ۲۹ میلیارد دلاری ایران در سال ۹۵

گفتنی است، حدود سه تا چهار سال قبل که ایران به طور متوسط روزانه ۲ تا ۲.۲ میلیون بشکه نفت صادر می کرد و قیمت فروش هر بشکه طلای سیاه در بازار بیش از یکصد دلار بود، درآمدهای سالانه فروش و صادرات نفت کشور حدود ۷۰ تا ۷۵ میلیارد دلار تخمین زده می شد که با احتساب درآمدهای حاصل از فروش گاز مایع، محصولات پتروشیمی، فرآورده های نفتی و میعانات گازی این درآمد تا مرز یکصد میلیارد دلار در سال تخمین زده می شد.
با این وجود، در صورتی که تولید نفت خام ایران در مرحله اول پساتحریم روزانه ۵۰۰ هزار بشکه افزایش یابد با احتساب نفت بشکه به ترتیب ۳۰، ۳۵ و ۴۰ دلار درآمد حاصل از فروش نفت خام کشور به ترتیب به ۱۶.۵ میلیارد دلار، ۱۹.۱ میلیارد دلار و حدود ۲۲ میلیارد دلار خواهد رسید.
از سوی دیگر، چنانچه تا بهار سال آینده حجم صادرات نفت خام ایران با افزایش ۵۰۰ هزار بشکه ای در مرحله دوم پساتحریم به دو میلیون بشکه افزایش یابد با احتساب نفت بشکه به ترتیب ۳۰، ۳۵ و ۴۰ دلار درآمد حاصل از فروش نفت خام کشور بین ۵، ۶ و ۷.۳ میلیارد دلار دیگر به درآمد حاصل از فروش نفت خام کشور افزوده خواهد شد.
به عبارت دیگر، در صورتی که ایران از اواسط بهار روزانه حدود دو میلیون بشکه نفت خام به بازار جهانی عرضه کند، با در نظر گرفته سه سناریوی قیمت نفت بشکه ای ۳۰، ۳۵ و ۴۰ دلار به ترتیب حدود ۲۱.۵، حدود ۲۵ و ۲۹.۲ میلیارد دلار درآمد از محل صادرات طلای سیاه کسب خواهد کرد.
با در نظر گرفتن تمامی این احتمالات تولید، قیمت و عرضه و تقاضا در بازار جهانی نفت خام در سال ۲۰۱۶ میلادی، باید دید که مجلس شورای اسلامی با نفت چند دلاری در بودجه سال ۱۳۹۵ موافقت می کند تا دولت از خطر کسری بودجه شدید از این محل در امان بماند.