یلدای آریایی (2)

فرهنگ، آیین و سنت های هر جامعه ای  همیشه در ادبیات یک کشور رسوخ می کند.

برگزاری یک سنت و آیین هزار ساله، نشان دهنده این است که وقتی موضوعی با روح و جان آدمی آمیخته باشد، هرگز فراموش شدنی نیست. اصالت، سنت، آیین، فرهنگ و وطن مواردی اندکه هر ایرانی از آنها محافظت می کند.
یکی از این آیین ها، پاس نگه داشتن شب تولد مهر، میترا، خورشید و یا شب یلدا است. شب چله یا شب یلدا از جمله سنت هایی است که ریشه در ایران باستان داشته و تا به امروز پاس داشته شده است. در مقاله قبل با عنوان " یلدای آریایی" در مورد یلدا و نفوذ آن به ادبیات پارسی صحبت کردیم. در این نوشتار بر آنیم که در مورد آداب این آیین با شما سخن بگوییم.
از انجا که ایرانیان باستان از هر فرصتی برای شاد زیستن بهره می جستند برای هر آیین، جشنی برپا کرده و آن را زنده نگه می داشتند. یکی از این جشن ها، جشن شب چله است.
جشن یلدا 3 آیین اصلی را که در میان ایرانیان باستان از اهمیت بالایی برخوردار بوده است را زنده نگه می دارد.
شادی: اگرچه طولانی بودن شب یلدا ممکن است مظهر یاس و نا امیدی باشد، اما ایرانیان با شادی آن غم و نا امیدی را گرفته و تبدیل به نور و روشنایی کرده اند.

امیدواری: تمام شدن این تاریکی طولانی ( حتی به مدت یک دقیقه) و حرکت به سمت روزهای بلند و پر نور نوید امید و زندگی است.

مهربانی: شب چله، شب تولد مهر، میترا یا خورشید است و در ایران باستان همه سعی می کردند که در این شب مهربان بوده و مهربانی را پاس بدارند.

شب چله آداب و آیین مخصوصی دارد و در هر قسمت از کشور به شیوه ای برگذار می شود اما آنچه که در تمام آنها مشترک است عبارت است:

دور همی خانوادگی: بزرگترین و مهم ترین آیین این جشن جمع شدن اهل خانواده در کنار هم است.

خوردنی های خوشمزه: همیشه گرد هم آوردن خانواده با پذیرایی به وسیله خوردنی های خوشمزه تکمیل می شد. وجود میوه هایی مثل هندوانه، انار، انگور، به، سیب، خیار و.... در کنار انواع آجیل و شیرینی و تنقلات، لذت این شب را به خصوص برای کودکان چند برابر می کرد.

آراستن سرو: سرو درختی است که در نزد ایرانیان باستان نماد ایستادگی و مقاومت در برابر سرما است، این درخت به عنوان نماد این شب انتخاب و آراسته می شد.

استفاده از کرسی: در قدیم به خصوص در نقاط سردسیر کشور بهترین وسیله برای گرم کردن، کرسی بود. کرسی به مرور زمان تبدیل به یکی از نمادهای یلدا و دور آن نشستن و به شادی و سرور پرداختن به یکی از آیین های یلدایی تبدیل شد.

قصه خوانی: از قدیم الایام این رسم وجود داشت که پیران و بزرگان به خصوص به دور کرسی از داستان ها و قصه ها سخن می گفتند. این رسم در شب یلدا تبدیل به یک آیین شد و شنیدن قصه های زیبا، هیجان انگیز و گاهی عاشقانه شیرینی شب چله را چند برابر می کرد.

گرفتن فال: یکی دیگر از ایین های این شب که بعدها اضافه شد و ایرانان اعتقاد عجیبی به آن داشتند. تفال به دیوان خواجه حافظ شیرازی است. نشستن دور هم، زیر کرسی در کنار خانواده و گرفتن فال حافظ، بدون شک لذتی است که تنها یک ایرانی می تواند آن را درک کند.
از آنجایی که ادبیات هر جامعه بر گرفته از فرهنگ، آیین و سنت های آن است این موارد همیشه به ادبیات هر کشور رسوخ می کند.

در جای جای آثار ادبی شاعر و ادبای بسیاری می توان این موارد را مشاهده نمود که در زیر به چند مورد اشاره می کنیم:
صحبت حكام ظلمت شب یلداست
نور ز خورشید جوى بو كه برآید
" حافظ"

قندیل فروزى به شب قدر به مسجد
مسجد شده چون روز و دلت چون شب یلدا
" ناصر خسرو"

خاقانى نیز از یلدا چنین استفاده مى كند:
هست چون صبح آشكارا كاین صبوحى چند را
بیم صبح رستخیز است از شب یلداى من
" خاقانی"

همه شب هاى غم آبستن روز طرب است
یوسف روز به چاه شب یلدا بیند
" خاقانی"

همنچین در آثار اغلب شاعران مثل رودکی، منوچهری، اقبال و... به یلدا اشاره شده است.