تبیان، دستیار زندگی
تقریباً هر سؤالی که درباره¬ی چگونگی مردن از اهل بیت علیهم السلام شده است، در پاسخ، به یک دوگانه اشاره کرده¬اند: مرگ مؤمن/ مرگ کافر؛ یا مرگ انسان درستکار/ مرگ انسان گناهکار. چنان¬که آیات قرآن هم همین تفکیک دوگانه را اشاره دارند.
عکس نویسنده
عکس نویسنده
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

همه می دانیم که مسافریم اما نمی دانیم چگونه!

تقریباً هر سؤالی که درباره ی چگونگی مردن از اهل بیت علیهم السلام شده است، در پاسخ، به یک دوگانه اشاره کرده اند: مرگ مؤمن/ مرگ کافر؛ یا مرگ انسان درستکار/ مرگ انسان گناهکار. چنان که آیات قرآن هم همین تفکیک دوگانه را اشاره دارند.

فاطمه حسینی مجرد /کارشناس ارشد کلام اسلامی -بخش اعتقادات شیعه تبیان
مرگ

یاد مرگ و سخن گفتن از آن شاید به ظاهر تلخ باشد و در نهایت بگوییم چرا از "مرگ" حرف می زنیم اما همه ما به خوبی می دانیم که این، شتری است که پشت در هر خانه ای می خوابد، بنابراین در احادیث و روایات بزرگان ما سفارش شده که از مرگ فراوان یاد کنید که آثار بسیار زیادی در زندگی ما انسان ها دارد.

با مراجعه به گنجینه عظیم سخنان گهربار ائمه (علیهم السلام) و رسول خدا(صلی الله و علیه وآله) پی می بریم که آن بزرگواران چقدر در این باره سفارش فرموده اند. پیامبر (صلی الله و علیه وآله) می فرمایند: " مرگ را فراوان یاد کنید؛ زیرا هیچ بنده ای آن را بسیار یاد نکرد، مگر این که خداوند دلش را زنده گردانید و مردن را بر او آسان ساخت.(کنزالعمّال: 42105 منتخب میزان الحکمة: 518)

امام صادق(علیه السلام) نیز فرمودند: "یاد مرگ، خواهش های نفس را می میراند و رویش گاه های غفلت را ریشه کن می کند و دل را با وعده های خدا نیرو می بخشد و طبع را نازک می سازد و پرچم های هوس را درهم می شکند و آتش حرص را خاموش می سازد و دنیا را در نظر کوچک می کند. (بحار الأنوار: 6 / 133 / 32 منتخب میزان الحکمة: 518)

با بیان این دو حدیث به اهمیت ذکر یاد و نام مرگ پی می بریم اما سوالی که مطرح می شود این است که آیا این مرگ برای همه یکسان است؟ آیا مومن و کافر مثل هم می میرند؟

در ادامه به بیان آیات و روایات در این باب می پردازیم:

1- "الَّذِینَ تَتَوَفَّاهُمُ الْمَلاَئِكَةُ طَیِّبِینَ یَقُولُونَ سَلاَمٌ عَلَیْكُمُ ادْخُلُوا الْجَنَّةَ بِمَا كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ». (نحل، 32)
«همان كسانى كه فرشتگان جانشان را در حالى كه پاكند مى ستانند [و به آنان ]مى گویند : درود بر شما باد به [پاداش ]آنچه انجام مى دادید، به بهشت در آیید».
2- " الَّذِینَ تَتَوَفَّاهُمُ الْمَلاَئِكَةُ ظَالِمِی أَنْفُسِهِمْ" (نحل، 28)
"همانان كه فرشتگان جانشان را مى گیرند در حالى كه بر خود ستمكار بوده اند."
امام صادق علیه السلام در پاسخ به همین پرسش فرمود : "براى مؤمن مانند خوشترین بویى است كه استشمام مى كند و از بوى خوش آن خوابش مى برد و رنج و درد بكلّى از او برطرف مى شود و براى كافر همچون گزش مارها و نیش عقربهاست و [بلكه]دردناكتر!" عرض شد: عدّه اى مى گویند كه مرگ دردناكتر از ارّه شدن و قیچى گشتن و خرد شدن با سنگها و به چرخش در آوردن ستونه آهنى آسیا بر تخم چشم است! حضرت فرمود : براى بعضى از كافران و گنهكاران همین گونه است. (عیون أخبار الرِّضا : ١/٢٧٤/٩)

براى مؤمن مانند خوشترین بویى است كه استشمام مى كند و از بوى خوش آن خوابش مى برد و رنج و درد بكلّى از او برطرف مى شود و براى كافر همچون گزش مارها و نیش عقربهاست و [بلكه]دردناكتر!" عرض شد: عدّه اى مى گویند كه مرگ دردناكتر از ارّه شدن و قیچى گشتن و خرد شدن با سنگها و به چرخش در آوردن ستونه آهنى آسیا بر تخم چشم است! حضرت فرمود : براى بعضى از كافران و گنهكاران همین گونه است

امام على علیه السلام نیز این دوگانه را به فرشتگان و دستیاران ملک الموت نسبت داده اند: "...هركه اهل طاعت و فرمانبرى باشد، ستاندن جانش را فرشتگان رحمت به عهده مى گیرند و هر كه اهل معصیت و نافرمانى باشد، قبض روحش را فرشتگان عذاب به گردن مى گیرند. ملك الموت دستیارانى از فرشتگان رحمت و عذاب دارد كه فرمان او را اجرا مى كنند و كار آنها [در واقع] كار او مى باشد و هر چه آنها انجام مى دهند، به ملك الموت نسبت داده مى شود. بنا بر این، عمل آنها عمل ملك الموت است و عمل ملك الموت عمل خداست؛ زیرا كه خداوند جان ها را به دست هركه خود بخواهد، مى ستاند." (بحار الأنوار : ٦/١٤٠/١- میزان الحکمه، ج11، ص 103)
از پیامبر خدا صلى الله علیه و آله روایت است: "هنگام جان دادن مؤمن، ملك الموت در برابر او، مانند بنده ی ذلیل در برابر ارباب است. او با یارانش مى ایستد و به وى نزدیك نمى شود، تا اینكه سلامش گوید و نوید بهشت به او دهد." (من لا یحضره الفقیه : ١/١٣٥/٣٦٥) و نیز فرمود: "اگر [كسى] با دوستان ما دشمن باشد و با دشمنان ما دوست و القاب مخالفان ما را بر خود نهد، پس آن گاه كه ملك الموت براى ستاندن جانش بیاید، خداوند عزّ و جلّ اربابان آن نابكار را كه به جاى خداوند آنان را به خدایى گرفته بود، در حالى كه به انواع عذاب مبتلایند در برابر او مجسّم گرداند، به طورى كه همین كه آنها را ببیند هلاك شود. و از گرماى عذاب آنها، كه تاب تحمّلش را ندارد، پیوسته به او رسد. پس ملك الموت به او گوید : اى نابكارِ كافر! دوستان خدا را به دشمنان او وا گذاشتى! امروز آنان كمترین كارى نمى توانند برایت انجام دهند و هیچ راه گریزى ندارى. پس، چنان عذابى به او رسد كه اگر كمترین آن در میان ساكنان دنیا تقسیم شود، همگى آنان را نابود مى سازد." (بحار الأنوار : ٦/١٧٥/١)

امام كاظم علیه السلام وقتى نزد مردى رفت كه در سكرات مرگ فرو رفته بود فرمود : مرگ صافى¬اى است كه مؤمنان را از گناهانشان صاف مى كند و آخرین دردى است كه به عنوان كفّاره آخرین گناهى كه در وجودشان مى باشد به آنها مى رسد و كافران را نیز از حسناتشان صاف مى¬سازد و آخرین خوشى یا آسایشى است كه به عنوان آخرین پاداش حسنه¬اى كه دارند، به ایشان مى¬رسد

یک نتیجه و یک سؤال پیرامون جان کندن

پس چگونه جان دادن یا به تعبیر سخت ترش چگونه جان کندن، از برآیند زندگی آدم ها معلوم می شود. ما که تنها اجزایی از زندگی افراد را می بینیم و بنابراین قضاوتی ناواقعی از آن ها داریم، شاید در پایان زندگی و هنگام مرگشان، شگفت زده شویم. کسانی را که سست ایمان و بی قید می شمردیم، ممکن است شاهد جان دادن آسانشان باشیم و کسی را که فکر می-کردیم مؤمن و حساب پاک است، ببینیم به سختی و عذاب جان می کَند.

چرا چنین است؟

یک علتش به همین گمانه زنی های ما برمی گردد. در حساب و کتاب الهی، مهم این است که حسنات و سیئات کارنامه ی یک انسان، در هنگام مرگ چه توازنی دارند. آیا یک مؤمن توانسته تا لحظه ی مرگ ایمان خود را حفظ کند یا نه؛ و آیا یک گناهکار تا آن لحظه موفق به توبه شده است یا نه.
علت دیگر نیز می تواند نوع معامله ی خدا با بنده اش در هنگام مرگ باشد. شاید سخت جان دادن یک مؤمن، لطف خدا به او باشد تا خرده حساب های اندکش پاک شود و در سرای دیگر، در آسودگی باشد. کافران نیز ممکن است آسوده جان دهند تا اگر عمل خوبی هم داشته¬اند، پاداشش را در لحظه¬ی آخر بگیرند.

در روایتی که مؤید این نکته است چنین می خوانیم:

امام كاظم علیه السلام وقتى نزد مردى رفت كه در سكرات مرگ فرو رفته بود فرمود : مرگ صافى اى است كه مؤمنان را از گناهانشان صاف مى كند و آخرین دردى است كه به عنوان كفّاره آخرین گناهى كه در وجودشان مى باشد به آنها مى رسد و كافران را نیز از حسناتشان صاف مى سازد و آخرین خوشى یا آسایشى است كه به عنوان آخرین پاداش حسنه اى كه دارند، به ایشان مى رسد." (معانی الأخبار : ٢٨٩/٦ ٓ میزان الحکمه، ج11، ص 95)

کلام آخر:

کلام را با روایتی از امام رضا علیه السلام که ایشان نیز از رسول خدا صلی الله و علیه وآله نقل می کنند به پایان می بریم: حضرت رضا از جدش رسول خدا صلی الله علیه و آله روایت کرده که فرمود: بسیار در یاد مرگ باشید و از مرگی که لذتها را از بین می برد بترسید.

انشالله که همه ی ما با عمل به این توصیه های سعادت بخش و ذکر یاد مرگ برای خودمان زندگی و مرگی مورد رضایت خدای متعال داشته باشیم.




مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.