زمین و همسایه های آن

چکیده

می دانید که زمین یک سیاره است و سیاره های بسیار دیگری نیز در منظومه ی شمسی وجود دارند، به نظر می رسد که کره زمین ثابت است، ولی در واقع چنین نیست، زمین به دور خود و خورشید می چرخد. از حرکت زمین شب و روز و سال پدید می آید.

اهداف

دانش آموز با نحوه پدید آمدن شب و روز آشنا شود.
دانش آموز با حرکات زمین دور خودش و خورشید آشنا شود.
دانش آموز با پدید آمدن سال و ماه آشنا شود.

شرح درس

در دروس قبلی خود خوانده اید که خورشید بسیار گرم و پرنور است، زمین برای موجودات زنده جایگاه بسیار مناسبی است. می دانید که نور و گرمای زمین را خورشید تامین می کند و بیشتر سطح کره زمین از آب پوشیده شده است. این که چرا برخی مناطق نور خورشید بیشتر و در مناطق کمتر است، بستگی به جهت تابش نورخورشید دارد.

تصویر بالا چه چیزی را نشان می دهد؟ آیا می دانید کار آن ها چیست؟
راهنمای معلم: موضوع فضا و فضانوردی و دنیای عجیب آن ها همیشه برای دانش آموزان جذاب بوده است، به همین دلیل آن ها علاقه مند هستند درباره فضا و فضانوردان اطلاعات بیشتری داشته باشند. معلم می تواند از طریق نشان دادن تصاویر مرتبط با فضانوردان و فضا و یا پرسیدن پرسش های مرتبط، علاقه و پرسشگری درباره فضا را در دانش آموزان تقویت کند.

زمین یک کره است، یعنی شکلی کروی دارد و روزانه یعنی هر 24 ساعت یک بار به دور خودش، و سالانه یعنی هر 365 روز یک بار به دور خورشید می چرخد. از چرخش زمین به دور خورشید سال، و از چرخش آن به دور خودش، شب و روز پدید می آید. بسیاری از تغییرات و دگرگونی هایی که ما در طبیعت اطراف مان حس می کنیم ناشی از حرکت های گوناگون و منظم زمین است. شب، روز، کوتاه و بلند شدن آن دو، تغییر فصول و... پدیده هایی هستند که از حرکات زمین ناشی می شوند و اگر این حرکت ها متوقف شود زندگی، حیات برروی زمین به مخاطره خواهد افتاد.

مشاهده کنید
با انجام این فعالیت همراه دوست خود می توانید تصویری از پدید آمدن شب و روز در اختیار داشته باشید. یک توپ پلاستیکی، نخ ضخیم و چراغ مطالعه و یک اتاق تاریک برای انجام این آزمایش کافی است.

نخ را به دور توپ ببندید، طوری که توپ آویزان باشد و آن را مقابل نور چراغ بگیرید؟ چه مقدار از توپ روشن شده است؟ مشاهده می کنید که یک طرف آن روشن شده است. زمین نیز مانند توپ است، نور خورشید همیشه یک طرف آن را روشن می کند، آن طرف زمین که رو به خورشید قرار دارد روز، و طرف دیگر زمین شب است. خورشید هر روز از شرق طلوع می کند و بالا می آید و در آسمان به شکل نیم دایره حرکت می کند. پس از این که این مسیر را طی می کند، غروب می کند و شب می شود. زندگی تمامی موجودات زنده در کره زمین تحت تاثیر پدید آمدن شب و روز است. زیرا بسیاری از حیوانات شب ها به جستجوی غذا می پردازند، برخی جانداران و انسان ها نیز شب ها استراحت می کنند.

همسایگان زمین

زمین همسایه های زیادی دارد، یعنی در فواصل مختلف کره زمین، سیارات دیگری نیز وجود دارند. نزدیک ترین  همسایه  کره زمین ماه است، ماه از همه اجرام دیگر آسمانی به زمین نزدیک تر است، به همین دلیل است که بزرگ دیده می شود. شکل زیر سطح کره ماه را نشان می دهد که با دوربین های بسیار قوی به نام تلسکوپ تصویر برداری شده اند.

سطح ماه دارای دشت های وسیع و گودال های زیاد، با سنگ ها و غباری نرم است. در کره ماه هوا و آب وجود ندارد، بنابراین موجود زنده ای در آن جا نیست.

اگر در طول یک ماه هر هفته به آسمان نگاه کنید. می بینید که ماه در هر هفته شکل متفاوتی دارد، از هلال بسیار نازک تا قرص کامل تغییر می کند. به نظر شما علت تغییر شکل ماه چیست؟

کره ماه نیز مانند زمین حرکت می کند، ماه به دور کره  زمین می گردد، هربار گردش ماه به دور زمین حدود 4 هفته طول می کشد. این پدیده باعث به وجود آمدن ماه های سال می شود. دلیل تغییر شکل ماه در هر هفته نیز گردش ماه به دور زمین است. زمانی که قرص ماه کامل می شود، شب ها زمین را روشن می کند، در واقع ماه از خود نوری ندارد و این خورشید است که باعث روشنایی ماه می شود، ماه مانند آینه، نور خورشید را به زمین بر می گرداند، این نور مهتاب نام دارد.
در نوشتار بعدی به معرفی سیارات دیگری از منظومه شمسی خواهیم پرداخت.

بخش مرکز یادگیری تبیان، تهیه: نسیم گوهری

تنظیم: نسرین صادقی