هنگام دعا دست ها را به سمت آسمان بلند کنید!!

وقتی انسان دست به دعا برداشت، مستحب است آن را بر سر و صورت خود بکشد، برای این که لطف خدا شامل این دست می شود و دستی که عطای الهی را دریافت کند، گرامی است.

الف: آداب دعا

1- دعائی که با بسم الله الرّحمن الرّحیم شروع شود ردّ نمی شود رسول اکرم (صلی الله علیه و آله).

دعا کننده باید با تمام وجود متوجّه ذات مقدّس خدا باشد و از غیر او بکّلی دل بکند و هیچ امیدی به دیگران نداشته باشد.

2- در طول روز در کارهای نیک پیشقدم باشد و در شب که همه دربها بجز در دوست باز است با بیم و امید در خلوت خود و خدا به دعا بنشیند و با او دوستانه صحبت و راز و نیاز کند .
3- توجّه قلبی نیز از شرایط دعاست که داعی باید با توجه کامل و از ته دل خدا را بخواند. حضرت علی علیه السّلام فرموند: لا یَقْبَلُ اللهُ عَزَّوَجَلَّ دُعا ءَ قَلْبٍ لاهٍ یعنی :خداوند بزرگ، دعای دلی را که غافل و مشغول باشد را نمی پذیرد.
4- استعمال بوی خوش، صدقه قبل از دعا و انگشتر عقیق به دست داشتن نیز از آداب دعا شمرده شده است.

ب: رعایت زمان دعا

گرچه درهای رحمت الهی، همواره به سوی بندگانی که صادقانه و مخلصانه او را می خوانند، باز است و خداوند، به آنها وعده پاسخ داده است، امّا امامان معصوم علیهم السلام به بعضی از زمانها و اوقات، عنایت بیشتری داشته اند و احتمال استجابت در آن مواقع خاص، بیشتر دانسته اند. از آن جمله:
1- ماه مبارک رمضان بویژه شبهای قدر
2- روز عرفه
3- روزهای عید فطر، قربان، غدیر
4- شبهای جمعه و شبهای ابیض در سه ماه رجب و شعبان و رمضان
5- روزهای تولد و وفات امامان معصوم علیهم السلام که عرشیان در حال جشن و سرور و یا غم هستند به زمینیان توجه دارند.
6- هنگام بارش باران و بین طلوعین و بعد ازتسبیح حضرت زهرا (سلام الله علیها) در فریضه نمازهای واجب و در قنوت.
از امام صادق (علیه السلام) سؤال شد چه وقت هایی برای دعا کردن مناسب است؟ فرمودند: سه وقت است که دعا در آن اوقات مستجاب است: ۱.بعد از نماز واجب ۲.هنگام آمدن باران ۳.هنگام ظاهر شدن نشانه ای از طرف خدا برای بندگان خود.

ج : توجّه به مکان دعا

جای دعا کردن نیز در چگونگی استجابت دعا نقش دارد. مکان هر چه مقدستر باشد دعا به استجابت نزدیکتر است. مانند: مکه معظّمه، مدینه منوّره، مشاهد مشرّفه امامان، مساجد، امامزاده های معتبر.

د: اسباب و عوامل اجابت

علاوه بر آداب ظاهری دعا، عوامل دیگری نیز در استجابت دعا موثرند، که در اینجا بطور اختصار می آوریم:

1- قطع امید از غیر خدا
قطع امید از غیر خدا، عزم دعا کننده را در توسل به پروردگار و مبداء هستی قویتر کرده، با خلوص بیشتری خواسته های خود را از درگاه خدا طلب می کند.

2- دسته جمعی دعا کردن
از دیگر عوامل مؤثر در اجابت دعا، گروهی بودن آن است و این نشانه اهتمام اسلام به جمع و اجتماع است. یکی از حکمت های آن، این است که هر چه افراد، بیشتر باشند، هر یک به سهم خود و نسبت به خصایل نیکویی که دارند، نظر پروردگار را جلب و دعا را به هدف اجابت، نزدیکتر می کنند.

3- واسطه قرار دادن اهل بیت علیهم السلام
انسان غیر معصوم، به طور معمول، مرتکب گناه و اشتباه شده، بدین وسیله در درگاه الهی خجل و روسیاه است. از این رو، اگر اولیای مقرّب درگاه خدا را واسطه قرار دهد به خاطر آنها دعا به اجابت نزدیکتر می گردد. در میان امت اسلامی هیچ کس از پیامبر و خاندانش نزد خدای محبوب تر نیست. خداوند، فرموده است: محبوب ترین و گرامی ترین بندگانم نزد من محمّد و علی، حبیب و ولی من هستند، هر کس به وسیله آن دو و خاندان پاکشان از من چیزی بخواهد، خواسته اش را رد نمی کنم.

ه : موانع اجابت دعا

همان طور که عواملی موجب تسریع در اجابت دعا می شود، عللی نیز مانع اجابت دعا می گردند، که برخی از آنها به شرح زیر است:
1- گناه: گناه، دشمن دیرینه و خطرناک انسان و دورکننده او از نعمتهای مادّی و معنوی است و مانع بزرگی در مسیر کمال او محسوب می شود.

2- تقاضای امر محال و یا غیر جایز
اجابت دعا از جانب خدای سبحان پس از حصول شرایط در صورتی است که آنچه از خدا خواسته ایم شدنی و ممکن باشد و نامشروع نباشد. به عبارت دیگر، دعا در مسیر مصلحت خلقت انجام گیرد و دعای انحرافی نباشد.

و : شرایط دعا کردن

اول: اعتراف به گناهان دوم: شکر نعمت ها سوم: صلوات بر محمد و آل محمد چهارم: دعا کردن و حاجت خواستن پنجم: صلوات بر محمد و آل محمد قبل و بعد از دعا

چرا هنگام دعا دست بر آسمان بلند می کنیم و پس از آن دست ها را به صورت می کشیم؟

پاسخ این پرسش در قرآن و روایات آمده است که در ذیل بیان می شود:

1- رزق انسان در آسمان است؛ در قرآن کریم به یکی از نشانه هاى عظمت پروردگار این گونه اشاره شده است: «رزق شما و آنچه به آن وعده داده می شوید، در آسمان است».[1]

اگرچه در برخی از منابع تفسیری «رزق» در این آیه به دانه هاى حیات بخش باران تفسیر شده است[2] که منبع هر خیر و برکت در زمین است،[3] اما این معنا می تواند یکى از مصداق هاى روشن آیه باشد، و رزق مفهوم گسترده ای دارد.[4] و معنای دیگر «آسمان» در این آیه شریفه؛ عالم غیب و ماوراء طبیعت و لوح محفوظ است که رزق انسان ها از آن جا مقدّر می شود.[5]

2- امام علی (علیه السلام) می فرماید: «هر وقت از نماز فارغ شدید دست هاى خود را به سوى آسمان بلند نمایید براى دعا کردن»، شخصی از آن حضرت پرسید: اى مولاى من! آیا خداوند در هر مکان و جهتى نیست؟ امام (علیه السلام) فرمود: «بله». پرسید: پس چرا باید دست هاى خود را به طرف آسمان بلند کنیم؟ امام (علیه السلام) فرمود: «مگر آیه "وَ فِی السَّماءِ رِزْقُکُمْ وَ ما تُوعَدُونَ"[6] را قرائت نکرده اى! روزى باید از محلش طلب شود و محل آن آسمان است که خداوند بیان فرموده؛ باران از آسمان نازل می شود و به سبب آن از زمین قوت خلایق روئیده و بیرون می آید».[7]

3- وقتی انسان دست به دعا برداشت، مستحب است آن را بر سر و صورت خود بکشد، برای این که لطف خدا شامل این دست می شود و دستی که عطای الهی را دریافت کند، گرامی است، بنابراین، خوب است آن را به سر و صورت بکشد. چنان که در این زمینه امام صادق (علیه السلام) فرمود: «هیچ بنده اى دست به درگاه خداى عزیز جبار نگشاید جز این که خداى عزّ و جلّ شرم کند که آن را تهى بازگرداند تا این که به مصلحت خود چیزی از فضل رحمتش در آن بنهد، پس هرگاه یکى از شماها دعا کرد تا دستش را به سر و روى خود نکشید، آن را پس نکشد».[8]

پی نوشتها:
[1]. ذاریات، 22.
[2]. ر. ک: قمى، على بن ابراهیم، تفسیر قمى، ج 2، ص 330؛ ابن عجیبه، احمد بن محمد، البحر المدید فى تفسیر القرآن المجید، ج 5، ص 471
[3]. جاثیه، 5.
[4]. حسینى همدانى، سید محمد حسین، انوار درخشان، ج 15، ص 467؛ مکارم شیرازى، ناصر، تفسیر نمونه، ج 22، ص 335
[5]. ر. ک: مدرسى، سید محمد تقى، من هدى القرآن، ج 14، ص 37
[6] ذاریات، 22.
[7]. صدوق، محمد بن على ، من لا یحضره الفقیه، ج 1، ص 325
[8]. کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج 2، ص 471