چرا دعایمان مستجاب نمی شود؟

در احادیث برای استجابت دعا موانعی ذکر شده است که برخی از آنها عبارت اند از: گناه، استفاده از مال حرام، ستم کردن به مردم و کمک کردن به ستم کاران، نافرمانی از پدر و مادر و آزردن آنها.

فرآوری: آمنه اسفندیاری - بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان

قطع نظر از اجر و پاداشی که برای دعا هست و اثر استجابتی که بر دعا مترتب است، اگر دعا از حد لقلقه زبان بگذرد و دل با زبان هماهنگی کند و روح انسان به اهتزاز آید، یک روحانیت بسیار عالی دارد. اولیای خدا هیچ چیزی را به اندازه دعا خوش نداشتند، همه خواهشها و آرزوهای دل خود را با محبوب واقعی در میان می گذاشتند.
دعا آن وقت به اوج عزت و عظمت و لذت می رسد و صاحب خود را غرق در سعادت می کند که دعا کننده لطف خاص الهی را با خود ببیند و آثار استجابت دعای خود را مشاهده کند. «و أنلنی حسن النظر فی ما شکوت ، و أذقنی حلاوه الصنع فی ما سألت ؛ خدایا! حسن نظر خود را در آنچه به تو شکایت کردم به من ابلاغ کن و حلاوت استجابت آنچه را از تو خواسته ام به من بچشان» (از فقرات دعای هفتم صحیفه سجادیه).
دعا یکنوع کسب قابلیت براى تحصیل سهم زیادتر از فیض بى پایان پروردگار است. به عبارت دیگر انسان به وسیله دعا توجه و شایستگى بیشترى براى درک فیض خداوند پیدا مى کند، بدیهى است کوشش براى تکامل و کسب شایستگى بیشتر عین تسلیم در برابر قوانین آفرینش است، نه چیزى بر خلاف آن. از همه گذشته دعا یکنوع عبادت و خضوع و بندگى است و انسان به وسیله دعا توجه تازه اى به ذات خداوند پیدا مى کند و همان طور که همه عبادات اثر تربیتى دارد دعا هم داراى چنین اثرى خواهد بود.

موانع استجابت دعا کدام اند؟

در منابع حدیثی برای مستجاب نشدن دعا علت های گوناگونی بیان شده است که در این نوشته به نمونه هایی اشاره می شود.

1- گناه

اساساً گناه به طور کلی سبب می شود که پرده های عصمت انسان دریده شود؛ گناه می تواند موجب نزول بلا، عدم استجابت دعا، گرفتن رزق و روزى و از بین رفتن خیر و برکت در زندگی انسان و... شود. اصولاً این خاصیت و اثر طبیعی گناه است. این چیزی است که در منابع دینی ما به آن اشاره شده است.

در حدیثی آمده است خداوند می فرماید: «گاهى بنده از من حاجتى می طلبد و من آن را اجابت می کنم، ولى او گناه می کند، من هم به فرشتگان می گویم: این بنده به وسیله گناه، خود را در معرض خشم من قرار داد، و خود را مستحقّ محرومیت از نعمت من کرد، پس از این به خواسته خود نزد من نایل نخواهد شد، مگر به بندگیم گردن نهد. (دیلمی، حسن، إرشاد القلوب إلى الصواب، ج 1، ص 149)

2- استفاده از مال حرام
رسول خدا (صلی الله علیه و اله) فرمود: «هر کس لقمه ای از حرام بخورد، تا چهل شب نمازش قبول نمی شود و تا چهل صبح دعایش مستجاب نمی گردد.»

3- ستم کردن به مردم و کمک کردن به ستمکاران
یکی دیگر از موانع اجابت دعا ظلم و ستم به مردم و راضی بودن به ظلم ستم کار در حق مظلوم است. اگر کسی در حق برادر دینی اش و یا دیگر افراد مسلمان ستمی روا دارد و حقوق آنها را پایمال نماید، هرگاه به درگاه خدا تضرّع و زاری نماید و به درگاه الهی دست به دعا بلند کند، خدای متعال جواب او را نخواهد داد، و بر او غضب خواهد نمود.
ظلم و ستم، رشته محبّت الهی را پاره می کند، همان طور که خدای متعال می فرماید: «همانا خداوند ستم کاران را دوست نمی دارد.» (بقره، 190).
رسول خدا (صلی الله علیه و آله) می فرماید: «قطعاً خداوند دعای ستم دیده ای را که به دیگری چنان ستمی را روا داشته است، نمی پذیرد.» (قادری هندی، علاء الدین علی بن حسام الدین، کنز العمال فی سنن الأقوال و الأفعال، ج 3، ص 503).

4- نافرمانی از پدر و مادر و آزردن آنها

یکی دیگر از موانع اجابت دعا نافرمانی از پدر و مادر است، به طوری که قلب آنان آزرده گردد و آنها ناراضی و ناخرسند شوند.
رسول خدا (صلی الله علیه و آله): «حجاب در برابر دعا، سرپیچى از پدر و مادر است.» (حلوانی، حسین بن محمد، نزهة الناظر و تنبیه الخاطر، ص 3).
امام صادق (علیه السلام): «گناهانی که دعا را رد می کنند و فضا را تاریک می گردانند، نافرمانی از پدر و مادر و آزردن آنها است.» (الکافی، ج 2، ص 448).

5- بریدن از خویشاوندان
یکی دیگر از موانع استجابت دعا، بریدن از خویشاوندان و ارحام است. پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) می فرماید: «بریدن پیوند خویشاوندی، مانع اجابت دعا می شود.»

6- ترک امر به معروف و نهی از منکر
رسول خدا (صلی الله علیه و آله): «هر گاه مردم امر به معروف و نهی از منکر نکنند، و از نیکان خاندان من پیروی ننمایند، خداوند بَدان آنها را برایشان مسلّط گرداند، و در این هنگام نیکانشان دعا کنند و دعایشان مستجاب نشود.» (صدوق، محمد بن على ، الامالی، ص 308).

7- سبک شمردن نماز
رسول خدا (صلی الله علیه و آله) درباره آنچه به سَبُک شمارنده نماز می رسد، می فرماید: «امّا پیامدهاى دنیوى سَبُک شمردن نماز: 1. خداوند، برکت را از عمر او برمی دارد؛ 2. خداوند، برکت را از روزى او برمی دارد؛ 3. خداوند، سیماى (نشان) صالحان را از چهره او می زداید؛ 4. هر عملى را که انجام می دهد، پاداش نمی یابد؛ 5. دعایش به آسمان، بالا نمی رود؛ 6. در دعاى صالحان، بهره اى نخواهد داشت.» (ابن طاووس، علی بن موسی، فلاح السائل و نجاح المسائل، ص 22)