تبیان، دستیار زندگی
حجامت در ایران جایگاهی ویژه در فرهنگ مردم داشته و به عنوان سنتی موكد، جزء اعتقادات مردم بوده است. بزرگسالان خود حجامت كرده و در بهار كودكان خود را ملزم به انجام حجامت می كرده اند. مردم بر اساس توصیه ی رسول خدا (ص) كه فرمود...
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

تاریخچه ی حجامت در ایران


حجامت در ایران جایگاهی ویژه در فرهنگ مردم داشته و به عنوان سنتی موكد، جزء اعتقادات مردم بوده است. بزرگسالان خود حجامت كرده و در بهار كودكان خود را ملزم به انجام حجامت می كرده اند.

مردم بر اساس توصیه ی رسول خدا (ص) كه فرمود : "بهترین عید، عید حجامت است" ، روز مشخصی از سال را برای این كار تعیین می كردند.

ابوعلی سینا در كتاب قانون، حجامت را از اركان درمان محسوب كرده و تقریباً‌ برای درمان تمام بیماری ها حجامت و بادكش (CUPPING) را تجویز كرده است. وی می گوید :

"اگر حجامت بین دو كتف انجام گیرد، فوائد زیر را در بردارد: گرانباری دو ابرو و سنگینی پلك ها را از بین می برد و گرمی چشم را رفع می كند، چرك كنار چشم را از میان برمی دارد وبوی بد دهان را می زداید. اگر حجامت بر یكی از دو رگ پشت گردن انجام شود، در زدودن حالت لرزه در سر و برای رخسار، گوش ها و چشم ها، گلو و بینی فوائدی در بردارد.

حجامت بر ساق پا خون را تصفیه می كند و اگر خون حیض بند آمده باشد ( آمنوره) آن را باز می كند. حجامت در زیر زنخ (چانه) برای دندان ها،‌ رخسار و گلو مفید است و دماغ و آرواره ها را تصفیه می كند.

حجامت ناحیه ی كمر، برای رفع دمل ها و جوش های ران سودمند است و برای نقرس، بواسیر، پاغر( ستبر شدن ساق پا )، بادهای مثانه و رحم و خارش پشت فایده دارد.

حجامت اگر در پایین زانو انجام شود، جهت دمل های بدخیم و زخم های مزمن در ساق و پا فایده دارد. حجامت بر قوزك پا برای بند آوردن خون حیض، عرق النساء (عصب سیاتیک ) ونقرس مفید است. "

زكریای رازی حجامت را به عنوان روش درمانزكام و آلرژی معرفی كرده و می گوید:

" اما كسانی كه رنج آنان از این بیماری افزون باشد، یعنی بدین گونه كه سوراخ های بینی بسته شده و خارش داشته باشد و عطسه فراوان گردیده و آب از بینی فرو ریزد، باید از داروهایی كه قبلاً معرفی كردم و نیز از راه رفتن و عرق كردن در حمام و حجامت از ناحیه ی پشت استفاده كنند. "

حكیم جرجانی نیز در كتاب ذخیره ی خوارزمشاهی كه اولین و مهم ترین كتاب طب سنتی به زبان فارسی است، فصل مشخصی را به حجامت اختصاص داده و پیرامون قواعد و زمان مناسب آن سخن می گوید.

لذا به خاطر تاكید پیامبر اكرم و ائمه ی معصومین علیهم السلام بر انجام حجامت و استفاده ی فراگیر طبیبان مشهور قدیمی از این شیوه ی درمانی، مردم ایران جایگاه ویژه ای برای آن قائل بودند، طوری كه دكتر پولاك، طبیب ناصرالدین شاه در كتاب خود با عنوان " ایران و ایرانیان" كه در سال 1865 در آلمان منتشر شد، می گوید:

" بین دو استخوان كتف اکثر ایرانیان، شیارهایی به چشم می خورد. در بدو امر خیال می كردم این ها آثار ضربه های چوب باشد. تا این كه دیدم ضربه ی چوب را فقط بر كف پا می زنند و از این لحظه متوجه اثر حجامت شدم. جریان حجامت كردن در سراسر مشرق زمین یكسان است و همان است كه در مصر قدیم رایج بوده است. به خصوص اغلب حجامت را در مورد كودكان به كار می برند.

غیر از بین دو كتف در سایر قسمت های بدن نیز حجامت می كنند، از جمله در پشت استخوان خاجی (حجامت كمر)، مفاصل، روی طحال و ... .

در اینجا ناگزیر از اعتراف به این مطلبم كه من در مدت 30 سال اقامتم در ایران جز دو مورد، هیچ نتیجه ی زیانباری از حجامت ندیدم و در این دو مورد هم دلاك را متهم می كردند كه ابزار كثیف به كار برده است."

لازم به ذكر است كه تحقیقات اخیر نشان داده است كه حجامت موجب تقویت سیستم ایمنی می شود و این مسئله به خصوص در مورد كودكان كه مستعد ابتلا به انواع امراض عفونی هستند حائز اهمیت است. زكریای رازی نیز در كتاب خود با عنوان جدری و حصبه توصیه می كند، اطفال جهت پیش گیری از ابتلا بهآبله حجامت شوند كه این خود نشان از اعتقاد اطبای سنتی برنقش ایمنی زای حجامت است .

اما حادثه ی مهم در مورد حجامت در ایران ، مربوط به سال 1344 هجری شمسی است . در این سال و هم زمان با وضع قانون نظارت بر درمان ، به شكل گسترده ای با حجامت مبارزه شد و ژاندارم ها ، حجّام ها را در سراسر كشور دستگیر می كردند و بدین ترتیب این سنت درمانی پرسابقه بدون هیچ بررسی و تحقیق علمی، از روند رفتارهای سنتی جامعه خارج شد و تنها در مناطقی از كشور كه تحت تسلط كامل دولت نبود، اجرا می شد و بالاخره به تناسب فراگیر شدن طب شیمیایی در سراسر جهان و نفوذ فرهنگ استعماری در جوامع مختلف كه همراه با زدودن باورهای دینی و فرهنگی جوامع بود، حجامت منسوخ شد و روش های درمان دینی و سنتی از رفتارهای اجتماعی حذف گردید و نسل های جدید نیز به تدریج آن را فراموش كردند.

تا اینكه در سال 1364 در جمعی كه به انگیزه ی كشف یك روش درمانی ساده ، ارزان و فراگیر تشكیل شده بود تا از طریق آن بتوان بخش عمده ای از مشكلات درمانی مردم جهان را درمان كرد، سنت درمانی حجامت پیشنهاد و مورد توجه قرار گرفت و علیرغم جوّ فرهنگی و اجرایی نامناسب پیرامون حجامت، اطلاعات مربوط به آن سامان دهی و ابزارهای اجرایی آن متناسب با شرایط روز طراحی گردید و پس از طی مراحل مقدماتی پژوهشی در سال 1369 در قالب موسسه تحقیقات حجامت ایران به ثبت رسید.

به تدریج پزشكان عضو این موسسه شده و با مبانی و آثار درمانی حجامت آشنا شدند. سپس تعدادی از این پزشكان تحقیق پیرامون حجامت را موضوع پایان نامه ی خود قرار دادند. بعد از به دست آمدن نتایج علمی این پایان نامه ها، سایر پزشكان به صورت روز افزون به عضویت موسسه ی تحقیقات حجامت ایران درآمدند كه این روند همچنان ادامه دارد.

به دنبال رواج انجام حجامت در مطب پزشكان و عدم وجود دیدگاه شفاف و واقع بینانه پیرامون آن در دستگاه اجرایی وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشكی، بخشنامه هایی مبنی بر ممنوعیت حجامت صادر و موجب برخوردها و ایجاد مشكلاتی گردید كه منجر به تشكیل 7 پرونده قضایی علیه مجریان حجامت و محققین آن شد و تعداد زیادی از پزشكان نیز به دادگاه فراخوانده، ولی اكثرا تبرئه شدند.

سرانجام به دنبال خلاف شرع شناخته شدن بخشنامه های وزارت بهداشت و ابطال آنها توسط دیوان عدالت اداری، انجام حجامت در كشور رسمیت كامل یافت و به عنوان آخرین خبر، وزارت بهداشت نیز اعلام آمادگی كرده است تا برای پزشكان پروانه ی انجام حجامت صادر نماید .

دكتر رضا منتظر- عضو هیئت علمی موسسه ی تحقیقات حجامت ایران


*مطالب مرتبط در این سایت:

-سیر تاریخی و علمی حجامت در تمدن بشری(1)

- نقش حجامت در تقویت سیستم ایمنی بدن

-حجامت و احتمال ابتلا به ایدز و هپاتیت

-عود بیماری بعد از درمان با حجامت!

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.