چگونه آبروداری کنیم؟

برای هر انسانی در زندگی خط قرمزهایی در مسأله آبرو داری وجود دارد. خطوط قرمزی که نسبت به آن ها حساسیت داشته و از دیگران توقع حفظ حریم آن ها را دارد و از طرفی او نیز باید نسبت به این خط قرمزها که دیگران نیز نسبت به آن حساس هستند توجه کند.

انسان عاقل کسی است که همواره در تلاش است تا آبروی خویش را حفظ کرده و حرمت خود و خانواده اش را نگاه دارد. در این میان بی آبرویی امری است فاجعه آمیز. انسان بی آبرو، دست به هر کاری می زند و هیچ چیز برایش ارزش ندارد. جز به خود و مقاصدش نمی اندیشد و زندگی در مقابل چشمانش رنگ می بازد.
حفظ آبرو از اموری است که مورد توجه پیشوایان دینی ما قرار داشته است. در کلمات و سخنان گهربار مولا علی (علیه السلام) نیز موارد فراوانی را می توان یافت که ایشان به اصل مهم آبروداری توجه ویژه نشان داده و پیروان خویش را بدان فرمان داده اند.

آنچه می توان از سخنان آن امام همام به دست آورد آن است که آبرو دارای دو جنبه کلی است. اول آنچه به خود انسان باز می گردد و مقصود تلاش برای حفظ آبروی خویش است و دوم آن سوی سکه که دیگران را شامل می گردد و بدان معناست که در برخورد با دیگران به گونه ای رفتار شود که آبرویشان حفظ شده و کاری که باعث ریخته شدن آبروی دیگری می شود انجام نشود.
آنچه در این مجال مورد توجه قرار داده می شود وجه اول است. می خواهیم بدانیم در نهج البلاغه چه راهکارهایی برای حفظ آبروی فردی ارائه شده است. در ذیل به برخی از مهم ترین آن ها اشاره می گردد.

1- بخشندگی

اولین اقدام در جهت حفظ آبرو را می توان بخشندگی دانست. امام علی (علیه السلام) می فرمایند: "الجود حارس الأعراض"؛ "بخشندگى، نگاه دارنده آبروست". (نهج البلاغة/ترجمه دشتى/ص 675)
انسان بخشنده جایگاهی ویژه در میان مردمان دارد. بخشش کردن های مادی و معنوی او را به فردی دوست داشتنی نزد همگان مبدل ساخته است. نتیجه این همه نیز حفظ آبرو خواهد بود.

2- درخواست نکردن

از دیگر عواملی که سبب می شود آبروی انسان حفظ گردد درخواست نکردن است. اگر اندکی به دور و اطراف خویش نگاه کنیم می بینیم برخی از افراد به راحتی و بی هیچ ابایی در هنگام نیاز، دست به سوی دیگران دراز می کنند. بی آنکه خود اندکی تلاش کنند. این افراد کم کم عادت می کنند که برای حل مشکلات دست به دامان دیگران شوند. کم کم خدا را فراموش می کنند و توان فردی خویش را از یاد می برند. آنها از یاد می برند که این درخواست کردن های پی در پی نتیجه ای جز دوری مردمان از آن ها نخواهد داشت. اطرافیان چنین افرادی کم کم از گردشان پراکنده می شوند و چه بسا به دلیل سابق بدشان در لحظه ای که واقعا نیازمند کمک هستند یاری رسانشان نباشند. از آن روست که مولا علی (علیه السلام) می فرمایند: "ماء وجهك جامد یقطره السؤال فانظر عند من تقطره"؛ "آبروى تو چون یخى جامد است كه درخواست آن را قطره قطره آب مى كند، پس بنگر كه آن را نزد چه كسى فرو مى ریزى؟" (نهج البلاغة/ترجمه دشتى/ص 711)

3- یاری خواستن از خدا در مشکلات اقتصادی

در کلامی گهربار از امام علی (علیه السلام) نقل شده است: "اللهم صن وجهی بالیسار و لا تبذل جاهی بالإقتار فأسترزق طالبی رزقك و أستعطف شرار خلقك و أبتلى بحمد من أعطانی و أفتتن بذم من منعنی و أنت من وراء ذلك كله ولی الإعطاء و المنع إنك على كل شی ء قدیر"؛ "خدایا آبرویم را با بى نیازى نگهدار، و با تنگدستى شخصیت مرا لكه دار مفرما، كه از روزى خواران تو روزى خواهم، و از بدكاران عفو و بخشش طلبم! مرا در ستودن آن كس كه به من عطایى فرمود موفق فرما و در نكوهش آن كس كه از من دریغ داشت آزمایش فرما، در صورتى كه در پشت پرده، اختیار هر بخشش و دریغى در دست تو است و تو بر همه چیز توانایى". (نهج البلاغة/ترجمه دشتى/ص 461)
بی شک انسان در زندگی با مشکلات فراوانی مواجه است و دنیا دار بلا و مکافات است. بخشی از این سختی ها مربوط به مسائل مادی و مشکلات اقتصادی است. در کارزار مشکلات اقتصادی هر کس طریقی در پیش خواهد گرفت. برخی با کوچک ترین مسئله، روحی خویش را باخته و دست به دامان خلق می شوند. عده ای به نیرو و توان خویش اتکا می کنند و برخی نیز با بی توجهی روزگار می گذارند. اما در این میدان کسانی پیروزند که علاوه بر استفاده از توان خویش، به نیروی الهی نیز وصل گردند. این افراد همواره خدا را در نظر داشته و دست نیاز به سوی بی نیاز بلند می کنند و در نتیجه با حفظ آبروی خویش در نهایت بر مشکلات پیروز می گردند.

4- پرهیز از جدال

از منظر امام علی (علیه السلام) عامل دیگر در حفظ آبرو پرهیز از جدل های بی فایده است: "من ضن بعرضه فلیدع المراء"؛ "هر كس كه از آبروى خود بیمناك است از جدال بپرهیزد". (نهج البلاغة/ترجمه دشتى/ص 715)
بحث ها و نزاع هایی که از ابتدا مشخص است سودی نداشته و بی نتیجه باقی می ماند سبب می گردد حرمت ها شکسته شده و آبروها ریخته شود. در چنین مواردی افراد برای رسیدن به اهداف خویش گاه از عیوب مخفی و اتفاقات پنهان پرده برمی دارند که منجر به آبروریزی خواهد شد.

5- ترک پرگویی و بیهوده گویی

در مجالس که می نشینیم برخی به هر قیمتی در صدد آنند که صحبت کنند. از هر چیز و هر کس سخن می گویند. همین امر باعث می شود در سخن گفتن اندیشه نکرده و بی درنگ حرف زنند. چنین امری نیز در شمار اسباب از بین رفتن آبرو قرار دارد. چنانچه مولا فرموده اند: "و احذر كل عمل یعمل به فی السر و یستحى منه فی العلانیة و احذر كل عمل إذا سئل عنه صاحبه أنكره [و] أو اعتذر منه و لا تجعل عرضك غرضا لنبال [القوم ] القول"؛ "از هر كارى كه از كننده آن پرسش كنند، نپذیرد یا عذر خواهى كند، دورى كن، آبروى خود را آماج تیر گفتار دیگران قرار نده، و هر چه شنیدى باز گو مكن". (نهج البلاغة/ترجمه دشتى/ ص 611)

کلام آخر:

امام علی (علیه السلام) توجه زیادی به اصل آبرو و آبروداری داشته اند. در سخنان آن بزرگوار موارد فراوانی را می توان یافت که به این موضوع اختصاص دارد. از منظر ایشان بخشندگی، درخواست نکردن، یاری خواستن از خدا در مشکلات اقتصادی، پرهیز از جدال و ترک پرگویی و بیهوده گویی از جمله عواملی است که سبب می گردد آبروی آدمی محفوظ ماند.