از روز غدیر خم تا روز حکومت منجی بشر

خطابه شریف رسول خدا (صلّی الله علیه و آله) که در منطقه "غدیر خم" در راه برگشت از آخرین حج ایشان ایراد شد، حدود یک ساعت طول کشید که می توان مضامین بلند این کلام شریف را به 10 بخش تقسیم کرد:

1- ابتدا رسول خدا (صلّی الله علیه و آله) حمد و ثنای الهی را به جا آورده، صفات قدرت و رحمت حق تعالی را ذکر فرمودند.
2- سپس به بندگی خود در مقابل ذات الهی، شهادت دادند و تصریح فرمودند که باید فرمان مهمی را درباره امام علی (علیه السّلام) ابلاغ کنم و گر¬نه رسالت الهی را نرسانده ام و ترس از عذاب خدا دارم.
با بیان کردن «حدیث منزلت» و «آیه ولایت» جایگاه حضرت علی(علیه السّلام) را مشخص فرمودند و این طور ادامه دادند که من از جبرئیل درخواست کردم از خدا بخواهد تا مرا از ابلاغ این مهم به خاطر کمی متّقین و زیادی منافقین و فساد ملامت کنندگان و حیله های مسخره کنندگان اسلام معاف دارد و در این قسمت پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله) از اذیتهای برخی گلایه کردند:
منافقین بارها به خاطر رفاقت و توجه و قبول بسیار علی مرا اذیت کرده اند، آن قدر که این آیه نازل شد «وَ منْه م الَّذینَ ی ؤْذ ونَ النَّبِیَّ وَ یَق ول ونَ ه وَ أ ذ نٌ ق لْ أ ذ ن خَیْرٍ لَك مْ ی ؤْمِن بِاللَّهِ وَ ی ؤْمِن لِلْم ؤْمِنینَ وَ رَحْمَةٌ لِلَّذینَ آمَن وا مِنْك مْ وَ الَّذینَ ی ؤْذ ونَ رَس ولَ اللَّهِ لَه مْ عَذابٌ أَلیم»: و بعضى (از منافقان) هستند كه دائم پیغمبر را می آزارند و (چون عذر دروغ آن ها را به حلم خود می پذیرد) مى گویند: او شخص ساده و زودباورى است؛ بگو زودباورى او لطفى به نفع شماست، كه به خدا ایمان آورده و به مؤمنان هم اطمینان دارد و براى مؤمنان (حقیقى) شما وجودش رحمت است، و براى آن ها كه رسول را آزار دهند عذابى دردناك مهیّاست.

حضرت بعد از این گلایه فرمودند: اگر بخواهم می توانم نام آن منافقان را ببرم، ولی با بزرگواری با آنها رفتار کرده ام. و با وجود این افراد خدا از من راضی نمی شود، مگر با ابلاغ آنچه خدا بر من در حق علی نازل کرده که «ای رسول! آن¬چه از جانب پروردگارت به سوی تو نازل شده ٓ در حق علی- برسان و اگر نرسانی رسالت الهی را نرسانده ای و خداوند تو را از مردم حفظ می کند: «یا أَیّ هَا الرَّس ول بَلِّغْ ما أ نْزِلَ إِلَیْكَ مِنْ رَبِّكَ وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَه وَ اللَّه یَعْصِم كَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللَّهَ لا یَهْدِی الْقَوْمَ الْكافِرینَ» (المائده، 67)
3- در مرحله بعدی حبیب خدا فرمودند: خدا، علی را برای تمام انسانها به عنوان صاحب اختیار و امام که اطاعتش واجب است، قرار داده و کلام او، مورد عمل و امر او، نافذ است؛ هر کس تابع او باشد و او را تصدیق کند مورد رحمت الهی است و خداوند اطاعت کننده او را، آمرزیده است و امامت در نسل من از فرزندان او تا روز قیامت باقی است.
رسول مهربان ما، ائمه (علیهم السلام) را مسئول بیان حلال و حرام معرّفی می کنند و فضایل حضرت را می شمرند:
ای مردم! علی را فضیلت دهید که ... هیچ علمی نیست مگر آنکه آن را به علی آموخته ام ... هیچ کس در ایمان به من بر او سبقت نگرفت ... او در حالی که جانش را فدای من کرده بود در جای من خوابید ... او را قبول کنید که خداوند او را منصوب نموده است.
و می فرمایند: کسی که این گفتار را رد کند، ملعون است و مورد غضب و اشاره فرمودند که "جنب الله" در آیه¬ی «أَنْ تَق ولَ نَفْسٌ یا حَسْرَتى عَلى ما فَرَّطْت فی جَنْبِ اللَّهِ وَ إِنْ ك نْت لَمِنَ السَّاخِرینَ» (الزمر، 56) امام علی (علیه السّلام) است و حضرت امیر و پاکان از نسل او (علیهم السّلام) را "ثقل اصغر" معرّفی می کنند و قرآن را "ثقل اکبر" و به این فضیلت اختصاصی امیرالمؤمنین (علیه السّلام) اشاره فرمودند که لقب "امیر المؤمنین" بعد از من برای احدی جز او حلال نیست.
4- پیامبر (صلّی الله علیه و آله) بازوان امیر المؤمنین (علیه السّلام) را گرفتند و آن حضرت را از جا بلند کردند و در این حال فرمودند: "مَن ک نت مولاه فَهذا عَلیٌّ مَولاه، اللهمَّ والِ مَن والاه و عادَ مَن عاداه و انص ر مَن نَصَرَ وَ اخذ ل مَن خَذَلَه " سپس کمال دین را با ولایت ائمه (علیهم السّلام) اعلام فرمودند.

5- حبیب خدا (صلّی الله علیه و آله) به طور صریح فرمود: هر کس از ولایت ائمه (علیهم السّلام) سر باز زند اعمال نیکش سقوط می کند و در جهنّم خواهد بود؛ بعد از آن شمّه ای از فضایل امیر المؤمنین (علیه السّلام) را متذکّر شدند و اشاره به این کردند که سوره "هل أتی"(دهر) در مدح حضرت امیر (علیه السّلام) نازل شده.
سپس، مردم را بر حذر می دارند از این¬که به امام علی (علیه السّلام) حسد کنند و می ¬ فرمایند: حسد شیطان را از بهشت بیرون کرد، مبادا به علی حسد کنید که اعمالتان نابود می شود و قدمهایتان می لغزد؛ قسم می خورند که سوره "والعصر" درباره ی حضرت امیر (علیه السّلام) است و خدا را شاهد گرفتند که رسالتم را به شما ابلاغ نمودم.

6- پیامبر (صلّی الله علیه و آله) با تلاوت آیاتی از قرآن در رابطه با عذاب الهی و لعن دشمنان دین، فرمودند: منظور من از این آیات عدّه ¬ای از اصحاب من هستند که مأمور به چشم پوشی از آنان هستم، ولی بدانند که خداوند ما را بر معاندین و مخالفین و خائنین و مقصّرین حجت قرار داده و اغماض نسبت به آنان در دنیا مانع از عذاب آخرت نیست.
سپس بیزاری خود را از گمراهان امّت اعلام فرمودند و اشاره ای هم به اصحاب "سقیفه ملعونه" و غاصبین مقام امامت نمودند و آنها را لعن کردند و در همین بخش از خطبه به حکومت امام مهدی (علیه السّلام) اشاره می کنند و عملی شدن وعده خدا را نوید می دهند.
7- "من راه مستقیم هستم که خدا شما را به پیروی از آن امر نموده و سپس علی و فرزندان او این راه مستقیم هستند؛ سوره¬ی "حمد" درباره من و به خدا قسم درباره امامان نازل شده است" سپس آیاتی درباره اهل بهشت را به پیروان آل محمد (علیهم السّلام) و آیاتی درباره اهل جهنّم را به دشمنان آل محمد (علیهم السّلام) تفسیر فرمودند.
8- اشاره به صفات و خصوصیات حضرت مهدی(علیه السّلام) می فرمایند؛ از جمله: اوست که پیشینیان به او بشارت داده اند، اوست که به عنوان حجت باقی می ماند و بعد از او حجتی نیست؛ هیچ حقّی نیست مگر همراه او و هیچ نوری نیست مگر نزد او.
9- مردم را به بیعت با خود و سپس با امام علی (علیه السّلام) دعوت نمودند و آن را از طرف خداوند و بیعت با حق تعالی دانستند و به آیه¬ «إِنَّ الَّذینَ ی بایِع ونَكَ إِنَّما ی بایِع ونَ اللَّهَ یَد اللَّهِ فَوْقَ أَیْدیهِمْ فَمَنْ نَكَثَ فَإِنَّما یَنْك ث عَلى نَفْسِهِ وَ مَنْ أَوْفى بِما عاهَدَ عَلَیْه اللَّهَ فَسَی ؤْتیهِ أَجْراً عَظیماً »:به یقین كسانى كه با تو بیعت می کنند، جز این نیست كه با خدا بیعت می كنند [دست تو كه به منزله ] دست خدا [ست ]، بالاى دستهاى آنان است. پس كسى كه پیمان مى شكند فقط به زیان خود مى شكند، و كسى كه به پیمانى كه با خدا بسته است وفا كند، خدا به زودى پاداشى بزرگ به او مى دهد.(الفتح،10) اشاره نمودند.
10- حضرت ابتدا از حج و اهمیت آن سخن می گویند و بعد حضرت امیر (علیه السّلام) را به عنوان ولیّ و بیان-کننده، معرّفی می کنند و می فرمایند: حلا ¬لها و حرا مها بیشتر از آن است که بتوانم در یک مجلس آنها را بشمارم و معرّفی کنم، پس مأمورم که از شما بیعت بگیرم؛ و با شما دست دهم بر امامت علی (و جانشینان بعد او، زیرا امامت فقط در آنها به پا خواهد شد؛ بالاترین امر به معروف و نهی از منکر را نیز، تبلیغ پیام غدیر درباره اطاعت از امامان و نهی از مخالفتشان دانستند.
و حضرت می فرماید قرآن به شما می شناساند که امامان بعد امام علی (علیه السّلام) فرزندان او هستند: «وَ جَعَلَها كَلِمَهً باقِیَهً فی عَقِبِهِ ...»(الزخرف،28): «آن (امامت) را به عنوان کلمه باقی در نسل او قرار داد.» و بعد از آن تشویق به تقوا کردند و از قیامت برحذر داشتند.
و در آخرین مرحله خطابه، بیعت لسانی انجام گرفت و حضرت فرمودند: «خداوند دستور داده، از زبانهای شما اقرار بگیرم.» سپس عهدنامه را  فرمودند تا مردم تکرار کنند که خلاصه آن اطاعت از دوازده امام با قلب و جان و زبان و دست تا روز قیامت و عهد و پیمان بر ثابت قدم بودن در مورد این امر و بر رساندن پیام غدیر به نسل های آینده و غایبان از غدیر بود.
فرمودند: هر کس بیعت کند با خدا بیعت می کند و خدا بیعت شکنان را هلاک می کند و وفاداران را در مورد رحمت قرار می دهد. ای مردم! با خدا و من و علی امیرالمؤمنین و حسن و حسین و امامان از ایشان در دنیا و آخرت به عنوان امامتی که در نسل ایشان باقی است، بیعت کنید.
مردم فضایل علی بن ابی طالب (علیه السّلام) نزد خداوند -که آن را در قرآن نازل کرده- بیش از آن است که در یک مجلس بشمارم، پس هر کس درباره ی آنها به شما خبر داد و معرفت آن را داشت، او را تصدیق کنید.
و در آخر از خداوند آمرزش برای مؤمنین، و غضب برای منکرین می خواهند و سخن خود را چون آغاز خطبه با حمد الهی به پایان می برند.
و سلام خدا بر فرستاده خدا که بعد از خویش با ولایت امام علی (علیه السّلام) آرامش و ایمان را برایمان به یادگار گذاشت.