تلخ و شیرینهای دوران نامزدی

آشنایی خانواده ها از قوانین و مقررات مربوط به ازدواج فرزندانشان، از آن رویدادهایی است که به آگاهی های حقوقی نیاز دارد...

ناآگاهی مردم از موضوعات قضایی و حقوقی در جامعه موجب تشكیل پرونده های قضایی غیرضروری، سردرگمی مردم در محاكم قضایی و در نهایت، افزایش جمعیت كیفری زندان ها شده است. بنابراین، افزایش آگاهی های حقوقی، ضمن صرفه جویی در وقت و هزینه مردم، بار دستگاه قضایی را نیز کاهش خواهد داد. آشنایی خانواده ها از قوانین و مقررات مربوط به ازدواج فرزندان شان، از آن رویدادهایی است که به آگاهی های حقوقی نیاز دارد. باورهای غلط و بی اطلاعی از قلمرو حقوقی روابط، به ایجاد اختلاف و گاه طرح شکایت هایی منجر می شود که حتی ممکن است از همان مراحل ابتدایی آشنایی و خواستگاری آغاز شود. عقد نکاح موقت و دائم، مهریه، نفقه، حضانت و دیگر وقایع حقوقی، دارای آثاری است که بی اطلاعی خانواده ها از آنها زمینه وقوع دردسرهای بزرگ و حضور در دادگاهها را فراهم می کند. در دوران نامزدی که هدف از آن، آشنایی بیشتر طرفین با فرد دیگر و خانواده او است، هر یک طرف مقابل را برای تشکیل زندگی آرام و تفاهم آمیز محک می زند. خانواده های متشرع با محرم کردن دختر و پسر، شرایط این آشنایی را در محیطی مناسب تر فراهم می کنند. هر چند این دوران هیچ منع اخلاقی، قانونی و شرعی ندارد و برای آشنایی و محکم کردن پایه های زندگی مشترک ضروری به نظر می رسد، اما این احتمال که طرفین در این دوره به جمع بندی مشترکی نرسند، وجود دارد. در این صورت، هر یک از آنها یا هر دو از ازدواج انصراف می دهند. اما در صورت وقوع این اتفاق، باز هم در قبال یکدیگر حقوق و تکالیفی دارند.

آثار و برکات دوران نامزدی

یکی از بسترهای مهم برای تامین استقلال دختر و پسر و جدایی تدریجی آنها از خانواده های که سالها در آن زندگی کرده و با آن انس گرفته اند، دوران نامزدی است. طرفین با انس و همدلی و گذشت و ایثار، نادیده گرفتن ناملایمات و ناهماهنگی را تمرین میکنند. این دوران، بهترین زمان برای کنار گذاشتن خودخواهی ها است.
والدین نیز خود را برای دوری آنها آماده می کنند و مجالی برای برپایی مراسم و آماده کردن مقدمات می یابند.

دوران نامزدی، فرصتی طلایی برای شناخت ماهیت و شخصیت واقعی فرد در یک فرآیند ارتباطی غیررسمی است. رفت و آمدها، خلوتها و تعاملات بیشتر، لایه های پنهان شخصیت فرد را بیش از بیش نمایان می کند. در این دوره، تعارفات و احیانا ظاهرسازی و نقش بازی کردن ها، رنگ می بازد و انتقادها و اعتراض ها رخ می نمایاند. شاید بهترین راه در کنار جمع بندی طرفین و خانواده های آنها، استفاده از نظر مشاوران خبره برای امکان ادامه ارتباط است.

صیغه محرمیت یا نکاح موقت؟
در بسیاری از موارد، بعد از خواستگاری، خانواده دختر با اجرای صیغه محرمیت تلاش می کنند روابط دختر و پسر در چارچوب شرع قرار گیرد، در حالی که این یک اصطلاح عرفی است و در قانون، همان نکاح موقت نامیده می شود. بسیاری از خانواده های متشرع، بدون اطلاع از آثار حقوقی این عمل، ناخواسته با مشکلاتی روبه رو می شوند. خانوادهها برای نکاح موقت، مبلغی ناچیز برای مهریه تعیین می کنند که با پایان یافتن دوره محرمیت، طرفین می توانند برای نکاح دائم اقدام کنند. مشکل از آنجا آغاز می شود که مرد به دلایلی، با جاری شدن نکاح دائم مخالفت کند. با این امتناع، خانواده دختر متضرر می شود و با دریافت مهریه ناچیز، دختر به خانه پدر بازمی گردد.

البته چه بسا در طول مدت نکاح موقت، زوجیت نیز واقع می شود. شکل دوم این خسارت زمانی است که خانواده دختر با دریافت مهریه اصلی، با نکاح موقت موافقت می کند. در این صورت نیز اگر دختر از نکاح دائم امتناع ورزد، ضرر متوجه مرد خواهد شد و در مقابل مدت محدود این نکاح موقت، مرد متقبل پرداخت مهریه ای سنگین خواهد شد. این شرایط احتمالی برای هر دو طرف نکاح قابل وقوع است و از نظر قانونی نیز نمی توان هیچ یک را به نکاح دائم ملزم کرد. بنابراین، خانواده ها باید بدانند صیغه محرمیت اصطلاحی عرفی است، در حالی که قوانین نکاح موقت بر آن حاکم است و باید با تعهدات این نکاح و آثار حقوقی آن آشنا باشند.

وعده قبل از عقد نکاح  ایجاد تعهد نمی کند

در خواستگاری، توافق پسر و دختر یا خانواده های دو طرف درباره زناشویی آتی، ایجاد تعهد و رابطه زناشویی نمیكند، زیرا طبق ماده 1035 قانون مدنی، وعده ازدواج ایجاد علقه زوجیت نمی كند، اگرچه تمامی یا قسمتی از مهریه كه بین طرفین برای موقع ازدواج مقرر شده است، پرداخته شده باشد. بنابراین، هر یك از زن و مرد، مادام كه عقد نكاح جاری نشده است، می تواند از وصلت امتناع كند و طرف دیگر به هیچ وجه نمی تواند او را به ازدواج وادارد یا به دلیل امتناع از وصلت، مطالبه خسارتی کند. بنابراین، نامزدی قراردادی جایز است؛ یعنی قراردادی است که طرفین می توانند آن را فسخ کنند. پس تا زمانی که عقد ازدواج منعقد نشده است، نمی توان دو طرف را ملزم به زندگی زناشویی دانست و وعده هایی که عرفا در مراسم بله برون بین خانواده ها تبادل میشود، ارزش سند رسمی ندارد.

پس گرفتن هدایا
زن و مرد برای استحکام روابط عاطفی در دوران نامزدی، برای یکدیگر هدایایی تهیه می کنند که عرف نیکویی است. اما اگر آشنایی به ازدواج منتهی نشود، طرفین برای تبادل این هدایا ممکن است با مشکلاتی مواجه شوند. ماده ۱۰۳۷ و ۱۰۳۸ قانون مدنی در این مورد تاکید می کند که اگر عین هدایا موجود باشد، در صورت به هم خوردن نامزدی، می تواند آن را استرداد کند، چرا که با بر هم خوردن وصلت، علت هدیه هم از بین رفته است. در مورد هدایای تلف شده نیز 2 فرض وجود دارد. اگر هدیه از اشیای مصرف شدنی باشد، یعنی چیزهایی که عادتا نگه داشته نمی شود (مانند مواد غذایی، عطر و مانند آن) هدیه دهنده حق مطالبه قیمت را ندارد. اما اگر از اموال مصرف نشدنی باشد (مانند ساعت، پارچه و امثال آن) هدیه دهنده می تواند مطالبه قیمت كند، مگر اینکه هدیه بدون تقصیر فرد گیرنده تلف شده باشد. تقصیر شامل تعدی و تفریط می شود و تشخیص آن با عرف است. پس در موردی که یکی از طرفین، نامزدی را بدون علت موجه بر هم زده باشد، هدیه دهنده می تواند از او مطالبه خسارت کند. همچنین اگر به هم خوردن نامزدی ناشی از فوت یکی از نامزدها باشد، امکان بازگرداندن هدیه مطرح نمی شود.