سیر تاریخی و علمی حجامت در تمدن بشری(1)

افراد زیادی در طی سالیان اخیر له یا علیه حجامت سخن گفته اند. عده ای گفته اند كه حجامت یك امر اعتقادی است و چون سنّتِِ درمانی اسلام است نیاز به تحقیق و بررسی علمی ندارد و از سوی دیگر عده ای مخالفت خود را به آنجا رسانیده اند كه می گویند، چون حجامت از آن طرف مرز نیامده و جایگاهی در طب رایج ندارد، اصلا نباید مورد دقت و بررسی قرار گیرد. بنابراین حجامت نیز مثل برخی مباحث دیگر گرفتار دین داران متحّجر و روشنفكران بی دین شده است. به نظر می رسد برای رسیدن به قضاوت صحیح چاره ای نداریم جز اینكه از سیر تاریخی حجامت و جایگاه آن در گذشته اطلاع پیدا كرده و در قدم بعد به بررسی اثرات درمانی آن بر اساس اصول علمی امروز بپردازیم.

حجامت نام یك روش درمانی است كه بر اساس قدیمی ترین سند موجود، از 3300 سال قبل از میلاد مسیح در مقدونیه انجام می شده است و بعدها از مقدونیه به یونان باستان رخنه كرده و در آن زمان شاخص پزشك بودن، حجامت كردن و داشتن ابزار آن بوده است.

برخی ذكر كرده‌اند كه اصول طب سوزنی و حجامت از آنجا گرفته شد كه در عصر ما قبل تاریخ، متفكران متوجه شدند كه وقتی سربازی در میدان جنگ مورد اصابت سنگ،‌ چاقو یا شمشیر قرار می گیرد و زخمی برمی دارد، به علت همین زخم،‌ بسیاری از بیماری های قبلی او بهبود می ‌یابد. این كشف بزرگ به ‌آنها آموخت كه با فرو بردن سوزن و تیغ زدن می توان برخی از امراض را شفا بخشید و به همین علت 2600 سال قبل از میلاد مسیح ،‌ سوزن های فلزی در چین و شاخ های حجامت در ایران وارد اصول درمان گردید و طب سوزنی و حجامت رواج پیدا كرد .

چینی ها در بدن 600 نقطه ی اسرار آمیز پیدا كرده بودند و اطبای سنتی ایران نیز نقاط متعددی از بدن را برای حجامت پیدا كرده و هر ناحیه را برای معالجه ی یك مرض به خصوص حجامت می كردند.

اوراق پاپیروس كه از عصر باستان به دست آمده نیز نشان می دهد كه حدود 2200 سال قبل از میلاد مسیح ، حجامت امری رایج بوده است. هم چنین در كتاب آیورودا (طب سنتی هند) كه مربوط به 1500 سال قبل از میلاد مسیح است، در مورد حجامت و اثرات درمانی آن بحث شده است.

بقراط كه حدود 400 سال قبل از میلاد مسیح زندگی می كرده است، با روش های مختلف حجامت كاملا آشنا بوده و در آثار خود به موارد استفاده و منع استفاده ی آن اشاره كرده است. جالینوس نیز 120 سال بعد از میلاد مسیح مطالب متنوعی در مورد حجامت در آثار خود بیان كرده است. بنابراین حجامت در جهان سابقه ای دیرینه دارد.

با ظهور اسلام، حجامت مورد تایید و تاكید فراوان پیامبر اكرم (ص) و امامان معصوم علیهم السلام قرار گرفت و بیش از 600 روایت در مورد حجامت جمع آوری شده است.

پیامبر اكرم در روایتی كه در نهج الفصاحه آمده، پنج چیز را از سنت های پیامبران الهی معرفی كرده اند كه عبارتند از :

حیاء ، حلم ، حجامت ، مسواك و عطر زدن.

در روایت دیگری امام علی علیه السلام می فرماید:

"ان الحجامه تصح البدن و تشد العقل." بدرستی كه حجامت بدن را سالم و عقل را نیرومند می گرداند .

در قرن 16 میلادی ، حجامت امری رایج در كشورهای اروپایی بود. پزشكان معروفی در این قرن از جمله FALLOPIO، DALLACROCE و VIDIUS هر كدام ابزار خاصی برای آن ابداع كرده بودند .

از اوایل قرن بیستم تا كنون نیز حجامت عمدتاً از سوی مراكز درمان طبیعی ( HILPRACTIKER ) در آلمان انجام می شود و بعضی از پزشكان طب جدید هم به این امر مبادرت می ورزند .

ادامه دارد ...

دكتر رضا منتظر- عضو هیئت علمی موسسه ی تحقیقات حجامت ایران