ساخت بازی، با  توجه و تمرکز دانش آموزان

دهمین دوره از پروژه های دانش‌آموزی تبیان نیز با یاری خداوند و حضور پرشور شما دوستان و علاقه‌مندان به پایان رسید اما کار ما هنوز تمام نشده است! این دوره نیز همچون سال های گذشته دوستان بسیاری با ثبت طرح ها و ایده های خلاقانه خود در منوی "پیشنهاد موضوع" ما را در ارتقای تنوع پروژه ها یاری نموده‌اند. هم چون گذشته بر آن شدیم تا با گردآوری این ایده های جالب، علاوه بر قدردانی از این دوستان نوآور، زمینه‌ای را برای ایده پروری سایر پژوهشگران علاقه‌مند فراهم آوریم. فراموش نکنید که ما همیشه منتظر طرح های جدید شما عزیزان هستیم.

نام ایده: طراحی و ساخت مجموعه بازی به ‌منظور بررسی میزان اثر بخشی آن در توجه و تمرکز دانش آموزان پایه هفتم
نام ارائه‌دهنده/دهندگان: یاسمن گودرزی وفاطمه سادات خراسانی
زمینه و نوع پروژه: روان‌شناسی
درجه سختی: دشوار
نام مدرسه: پژوهشسرای امیر کبیر منطقه 3 تهران

هر انسانی در زندگی به مساله خاصی توجه دارد و اینکه این توجه به سمت چه مساله ای می رود و چه مدت ادامه می یابد، در افراد مختلف متغیر است...
 
دو نوع توجه در انسان مهم است دیداری و شنیداری،  که در هر کدام سه بعد: تمرکز، سرعت و هوشیاری و یا گوش بزنگی وجود دارد:

زمان واکنش به پاسخ های صحیح را اندازه گیری کرده و سرعت پردازش مغزی را مورد بررسی قرار می دهد. نمره  پایین نشان دهنده  این است که فرد تمایل به وقت تلف کردن دارد و یا دچار کندی روانی-حرکتی است.

در یک تقسیم بندی دیگر توجه را به 2 دسته تقسیم می کند:

توجه کلی و جزیی.

در توجه کلی، فرد تمام وجوه یک مساله را در مدت کوتاه می بیند و درنتیجه ادراک سرتاسری از محیط به دست می آورد. برای مثال وقتی وارد یک میهمانی می شوید، یک توجه کلی به میهمانی دارید و درکی از حرکت افراد، صداهای محیط و افراد، بویی که به مشام می رسد و مناظری که می بینید، پیدا می کنید. این توجه سریع و گذراست و دیدی کلی نسبت به اتفاق های در حال وقوع، می دهد.

در نوع جزیی تمرکز، توجه فرد روی یک مساله برای مدت طولانی تری متمرکز می شود. فرد با این کار اطلاعات اضافی را فیلتر می کند و به یک یک مسائل نگاه می اندازد. ما برای زندگی به هر دو نوع توجه نیاز داریم. توجه کلی، قوه ابتکار ما را فعال می کند و تمرکز به ما ثبات می بخشد. البته زمانی می توانیم موفق باشیم که بین این دو توجه سیال شویم و بتوانیم مدام از توجه کلی به تمرکز، تغییر حالت بدهیم. مساله تمرکز کودکان و افزایش دادن آن یکی از موضوعات مورد توجه والدین است.
 
کودکانی که مبتلا به اختلال نقص توجه هستند، توجه کلی خوبی دارند اما نمی تواند تمرکز کنند، مثلاً در یک کلاس صدای وزوز مگس، صدای خش خش برگ های درختان پشت پنجره، پچ پچ بچه ها، سوراخ های موجود در سقف کلاس، صدای دریچه کولر که باد در آن می وزد و... توجه آن ها را به خود جلب می کند اما قادر به فیلتر کردن هیچ یک از آن ها و تمرکز روی حرف های معلم یا نوشته های روی تخته سیاه نیستند.

به عبارتی، توجه جزیی ندارند و نمی توانند تمرکز کنند. این کودکان، آدم های هوشیاری هستند آنقدر که شاید هیچ کس به اندازه آن ها هوشیاری نداشته باشد اما توجه دقیق و تمرکز ندارند یا نمی توانند بین دو نوع توجه سیال باشند. شواهد نشان می دهد این کودکان در وضعیت های خاص، قادر به تمرکز هستند مثلاً حین تماشای برنامه مورد علاقه تلویزیونی یا مثلاً بازی با یک قفل رمزدار.

این نشان می دهد بازی با وسیله مورد علاقه یا همراهی با یک بزرگ تر در انجام یک کار به تمرکز آن ها کمک می کند. لیواین یکی از استادان علم روان شناسی، معتقد است کودکانی که در سن پایین توجه خاص و تمرکز ضعیفی دارند، در بزرگسالی ممکن است افراد قابلی شوند و نقص توجه در آن ها از بین برود.

تمرکز یکی از مهم‌ترین رموز موفقیت در تحصیل است. ما باید دستیابی به تمرکز را بیاموزیم زیرا درک و فهم مطالب بستگی زیادی زیادی به تمرکز و توجه دارد.

تمرکز فکر، سزمایه ای با ارزش در امر یادگیری است و پرورش آن نیازمند تمرین و ممارست است، تمرکز باعث افزایش کارایی حافظه می شود و مدت زمان برای تکرار موضوع مورد یادگیری را کاهش می دهد. و انجام فعالیت های مربوط به مدرسه را هم شیرین تر می کند.

یکی از اصلی‌ترین عوامل شکست دانش آموزان در دوره تحصیلی پایین بودن سطح حافظه ان هاست و از موثرترین راه های تقویت حافظه این است که قدرت تمرکز خود را تقویت کنند.

اگر هر چه بیشتر، حواس خود را متمرکز کنند، مطالب، موضوعات و خاطره ها، سریع‌تر و ژرف‌تر در ذهنشان نقش خواهد بست. با در نظر گرفتن مطالب عنوان شده، در این پژوهش، محققین، سطح توجه و تمرکز دانش آموزان را مورد هدف قرار داده‌اند و با توجه به شرایط سنی گروه مورد آزمایش، مشاهده کردند علاقه آن ها به بازی بسیار زیاد است، بنابراین در این تحقیق همین موضوع را انتخاب کرده و به وسیله طراحی مجموعه بازی هایی که به طور مشخص توجه دیداری را انتخاب و بعد از مدتی متوجه شدند که قدرت تمرکز گروه آزمایش بیشتر از گروه شاهد افزایش یافته است.

در این قسمت شرحی از فعالیت دانش آموزان ارائه می گردد، آن ها طی جلسات، مطالعات و مشاوره هایی که داشتند و با توجه به مقدماتی که مطرح شد تصمیم گرفتند تا طی طراحی یک شبکه بازی و انتخاب چند مورد از بازی هایی که در افزایش تمرکز و توجه موثر بودند میزان اثر بخشی آن ها را مورد بررسی قرار دهند تا علاوه بر بررسی صحت مطالعات، روشی را برای همسالان خود یافته و آن ها را برای موفقیت بیشترشان در مراحل تحصیلی همیاری نمایند.

 آزمون سنجش توانایی مشاهده
دانش آموزان ابتدا از دو گروه مورد انتخاب آزمون زیر را گرفته‌اند، گروه اول گروه شاهد و گروه دوم گروه آزمایش شونده هستند این آزمون سرعت تشخیص بینایی را می سنجد. این آزمون از نوع آزمون های ادراک به حساب می آید. آزمون های ادراک نقش مهمی در آزمایش های کارآمدی دارند. زیرا نتیجه آن ها با عملکرد  شغلی افراد همبستگی بالایی را نشان می دهد. آزمون های ادراک دقت آزمودنی را نیز به کار می گیرند و گاهی به آزمون های دقت شهرت پیدا می کنند.

نکته قابل ذکر اینکه در زندگی روزانه موارد بسیار زیادی وجود دارد که می توان آن ها را به کمک این آزمون ها بررسی کرد. این موارد بیشتر آن هایی هستند که به دقت و نوعی مشاهده نیاز دارند. مانند خواندن، نوشتن، حساب کردن و ... که هم توانایی انجام دادن کارهای ساده و پیش پا افتاده را به کار می گیرند و هم در به کارگیری توانایی تحلیل و تمیز اطلاعات معنی دار و تشخیص اهمیت آن ها نیز مفید واقع می شوند.

 آزمون بررسی اعداد
این آزمون، که به صورت های مختلف ارائه می شود،‌ در انتخاب دانش آموزان  به رشته های مختلف و کارمندان حسابداری کاربرد زیادی دارد. به کمک این آزمون می توان افرادی را برای کارهایی که به تمرکز تقریباً زیاد و طولانی نیاز دارد انتخاب کرد.
آزمون از گروه های اعداد، که در دو ستون قرار گرفته‌اند،‌ تشکیل می شود کار دانش آموز این است که اعداد دو ستون را ردیف به ردیف بررسی کنید. اگر دو سری عدد (سمت راست و سمت چپ)  مثل هم شدند یک √ در داخل مربع مربوط به آن بگذارید. لازم است که شما سریع کار کنید و در عین حال مرتکب خطا نشوید.

دانش آموزان با دو گروه از دانش آموزان میزان اثر بخشی بازی خود را اندازه گیری کنند این دو گروه عبارت‌اند از:
1. گروهی كه فقط پرسشنامه را پر می کنند
2. گروهی كه هم پرسشنامه را پر می کند هم بازی می کنند

مهارت های کسب شده

مهارت در دقت

تمرکز

خوب توجه کردن

خوب دیدن

خوب شنیدن (با انجام بازی طراحی شده)

بخش پژوهش های دانش آموزی تبیان، تهیه: مهدی رحمانی

تنظیم: نسرین صادقی