چگونه با فرزندم رفتار کنم؟
والدین برای اینکه فرزند خود را واکسینه نمایند، باید در خانه یک فضای « محترمانه» فراهم کنند. « فضای محترمانه » به خانه ای گفته می شود که در آن مادر و پدر به هم احترام می گذارند ؛ «والدین » ، به فرزند احترام واقعی می گذارد ؛ « فرزند » به والدین خود احترام واقعی می گذارد . چنین خانه ای ، از فضای محترمانه برخوردار است. به طور خلاصه می توان گفت در خانواده ای فضای محترمانه است که : تمام اعضای آن به طور واقعی به یکدیگر احترام می گذارند.
در تعریف فوق قید «به طور واقعی» آورده شده است. این قید برای آن است، خانواده از افراط و تفریط محفوظ بمانند. افراط بیش از حد در بعضی رفتارها از سوی والدین، موجب لوس شدن و سوء استفاده کردن اعضای خانواده می شود . « تفریط » موجب «تحمل» یکدیگر می شود به عبارت دیگر احترام از روی ناچاری است نه از روی عشق و علاقه به یکدیگر .
احترام می بایست از روی پذیرش وقبول وتواضع در برابر شخصیت فرد ، ودائمی باشد ، نه مصنوعی وموقت .تنها نیاز اساسی، نیاز به یک هویت است؛یعنی اعتقاد به این که ما فردی متمایز از دیگران و همچنین شخص مهم و با ارزشی هستیم.(1)
احترام و اکرام ، فرزند از وظایف مهم اولیه والدین است ؛ و تکریم فرزند موجب مغفرت والدین است :
قال رسول الله (صلی الله علیه و اله و سلم) : أَكْرِمُوا أَوْلَادَكُمْ وَ أَحْسِنُوا آدَابَهُمْ یُغْفَرْ لَكُم« به فرزندانتان اکرام نمایید و به خوبی تربیت کنید، گناهان شما بخشیده می شود.(2)
فراهم نمودن فضای محترمانه، موجب خواهد شد که فرزندمان، به خودش « احترام » گذارد. به عبارت دیگر فرزند ما از سرمایۀ بزرگ « حرمت نفس » برخوردار خواهد شد. فردی که از نعمت « حرمت نفس برخوردار باشد ، تقریباً از هر گونه خطر تربیتی محفوظ است .
قَالَ علی (علیه السلام ) : مَنْ كَرُمَتْ عَلَیْهِ نَفْسُهُ هَانَتْ عَلَیْهِ شَهْوَتُهُ «علی (علیه السلام) فرمودند : کسی که برای خودش احترام قائل است ، تمایلات نفسانی در نظر او پست وکوچک است»(3)
فرزندی که احترام گذاشتن را در خانه می آموزد از « کرامت نفس » بر خوردار خواهد شد. صفت و نعمت « کرامت نفس »، سرمایه ای است که فرزند شما علاوه بر این که به مدارج بالای پیشرفت در زندگی دنیا و آخرت می رساند؛ او را از فساد و انحرافات اخلاقی و اعتقادی حفاظت می کند. کرامت نفس در کتب تربیتی و روان شناسی «حرمت خود»، نامیده می شود. قبل از هر چیز به تعریف آن می پردازیم :
«حرمت خود » یعنی اینکه فرد تا چه اندازه ای برای خود ارزش قائل است. میزان حرمت خود ، آثار عمیقی بر بهداشت روانی، سلامت جسمی و رفتار اجتماعی انسان ها دارد.(4)
تعالیم اسلامی با توجه دادن انسان به حرمت وکرامت نفسانی اش ، نه تنها او را از ذلت وابستگی به دیگران رها می سازد، همچنین روح اعتماد به خویشتن در زندگی شخصی را در وی برمی انگیزد، از این راه سعی می کند، فضایل اخلاقی و انسانی را نیز در وی زنده کند. از این دیدگاه، ارزیابی مثبت فرد از خویشتن و احساس عزت نفس، تسهیل کنندۀ نیل به فضایل اخلاقی است و به عبارت دیگر، کسی که خود را دست کم نمی گیرد، بیشتر می توان انتظار داشت که به فضایل اخلاقی آراسته شود و از رذایل اخلاقی دوری گزیند.(5)
وَ قَالَ علی ابن الحسین( علیه السلام) :مَنْ كَرُمَتْ عَلَیْهِ نَفْسُهُ هَانَتْ عَلَیْهِ الدُّنْیَا « امام سجاد (علیه السلام) می فرمایند : هر کسی برای خود کرامت نفس و شخصیت قائل است دنیا، برای او حقیر و ناچیزمی شود » (6)
عن علیّ علیه السلام : مَن کَرُمَت عَلَیه ِ نَفسُهُ لَم یُهِنها بِالمَعصیَّةِ «علی (علیه السلام) فرمودند : آن کس که بزرگی وکرامت برای خود قائل است هرگز با پلیدی گناه پست نفس خود را خوار نمی کند »(7)
همان گونه که با فردی که در نظرمان بسیار بزرگ ، ودارای ویژگی شخصیت مهمی است ، رفتار می کنیم ، با فرزند خودمان رفتار کنیم.چنانچه پدر ومادر این احترام ، وتکریم را به فرزندشان آموزش ندهند ، عواقب خوبی نخواهد داشت . کسی که مورد اهانت قرار گرفته است ، دارای کمبود های فراوانی خواهد شد و به راحتی به مشکلات اخلاقی کشیده می شود : مَن هانَت عَلَیهِ نَفَسُهُ فَلا تَرجُ خَیرَهُ«علی (ع) می فرماید : هرکسی که خویشتن را خوار و پست بداند به خیر ونیکی او امیدوار نباش»(8)
این احترام وتکریم فرزند چگونه انجام می گیرد ؟ با فرزند خود چگونه باید رفتار نماییم ؟این «احترام » ، چگونه انجام می گیرد ؟ !
فرزند من مصنوع خالق هستی است که به خود «فتبارک الله احسن ُ الخالقین » گفته است ، فرزند من ،« خلیفه الله » است . بنابراین او موجود بسیار با ارزش است و من باید طبق ارزش او با فرزند برخورد نمایم .
بخش خانواده ایرانی تبیان
پی نوشت:
1)نظریه انتخاب، ص23
2)مكارم الأخلاق ، ص : 218
3)بحارالانوار،ج 67 ، ص 78
4) روان شناسی اجتماعی با نگرش به منابع اسلامی ،ص119
5)همان منبع، ص128
6)بحار الانوار،ج 75 ، ص 135
7) غررالحکم ، ص677
8) همان منبع ،ص712
منابع:
کتاب نظریه انتخاب، نویسنده : ویلیام گلاسر مترجم : مهرداد فیروز بخت
روان شناسی اجتماعی با نگرش به منابع اسلامی، نویسندگان : محمد کاویانی,مسعود آذربایجانی و....
بحارالانوار
غررالحکم
مطالب مرتبط:
تربیت از دیدگاه اسلام
اختلاف بر سر تربیت فرزند
سناریوهای تربیت فرزند
