هنرنمایی کودکان غزه در قلب شهر

آنها هنرهای دراماتیک را به عنوان بهترین شیوه برای ابراز عقیده و احساساتشان پیدا کرده اند. در این بین، موضوعاتی مثل وحدت، عشق و شادی مضمون های اصلی و محوری نمایش های تئاتری هستند و بچه های فلسطینی را به یکدیگر پیوند می دهد. تماشاگران نمایش «بانویی روی درخت» پس از پایان آن شاهد خنده و شادی بازیگران بودند. این بازیگران با همراهی یکدیگر موسیقی هم نواختند و این در حالی بود که تماشاگران با کف زدن های بلند خود آنها را همراهی می کردند. بر این اساس، شاید بتوان گفت شهر غزه این روزها حال و هوای متفاوتی دارد. در گوشه و کنار شهر می توان تماشاخانه های فعالی پیدا کرد. البته این مراکز نمایشی شباهت زیادی به مراکز با شکوه تئاتری بسیاری از کشورهای جهان ندارد، اما نمایش هایی که در این تماشاخانه ها به روی صحنه می رود، با عشق و تعهدی وصف ناپذیر تولید شده و اجرا می شود.

برای مثال، هوای داخل یکی از این تماشاخانه ها بشدت نمناک است و با این حال، تماشاگران به آرامی روی صندلی های خود می نشینند. آنها اهالی محل، والدین خود بازیگران و گروهی از دانش آموزان و دانشجویان هستند. عشق به تئاتر آنها را به این محل کشانده است. در حالی که بحث و گفت وگوی تماشاگران به صورت پچ پچ ادامه دارد، در پشت صحنه نمایش عوامل تولید (از کارگردان گرفته تا بازیگران و عوامل صحنه) با عجله مشغول انجام آخرین کارها هستند تا نمایش خود را شروع کنند. هیجان خاصی در بین همه وجود دارد، زیرا نمایش برای اولین بار است که روی صحنه می رود.

پرده نمایش که بالا می رود، تماشاگران شاهد نمایشی 10 پرده ای هستند که تصویری از زندگی روزمره اهالی نوار غزه است. نام نمایش «10 راه برای شناختن ما» هم خبر از آن می دهد که داستان نمایش درباره چه چیزی است. این ده نمایش کوتاه حاصل کار گروهی از کارگردانان، نمایشنامه نویسان و بازیگرانی است که عضو گروه «محصولات روز تئاتر» (TDP) هستند. این گروه تئاتری متشکل از گروهی کودک و نوجوان است که در قلب غزه زندگی و فعالیت می کنند. در شب افتتاحیه سه نمایش از ده نمایش روی صحنه می رود. در کل، این نمایش برای سه شب پی در پی اجرا می شود. گروهی از هنرمندان خارجی و بین المللی (بویژه از هلند) به این بچه ها کمک کرده اند.

این فقط یک نمونه از فعالیت های تئاتری بچه های غزه است. منتقدان می گویند این نمایش 10 پرده ای البته بی عیب و نقص نیست و اشکالاتی دارد. با این حال، چنین حرکتی ستودنی و قابل تقدیر است. برای مثال اولین نمایش بانویی روی درخت داستان خانواده ای فقیر در غزه را تعریف می کند. اعضای این خانواده باید با مصیبت ها و مشکلات مربوط به ترس مادرشان از سقوط از بالای یک درخت کنار آمده و به حل آن بپردازند. با وجود مضمون تلخ نمایش و زمان تقریبا طولانی آن، تماشاگران استقبال خیلی خوبی از آن می کنند. بر نقش بچه ها در نمایش تاکید زیادی می شود.

در حقیقت، در پایان ماجرا این بچه ها هستند که می توانند مادرشان را که حاضر به پایین آمدن از درخت نیست از درخت پایین آورده، اوضاع را روبه راه کرده و زندگی طبیعی را به وجود بیاورند. در دومین نمایش «بین دریا و صحرا» دو گروه مجزا از دوستان، ماهیگیران و بددین ها (یک گروه اقلیت در غزه) و مسائل آنها به نمایش درمی آید. رفعت ال آیده کارگردان هنری گروه TDP می گوید: غزه از نظر تاریخی مکانی برای ملاقات و برخورد آدم های مختلف و متفاوت بوده است. آنها از مکان هایی مثل مصر، اردن، لبنان و ... به این محل می آیند. در این حالت، غزه حکم یک ایستگاه را برای این آدم ها دارد. آنها در غزه رفت و آمد می کنند و شهر برایشان مثل یک محل گذر است و با این حال، غزه متعلق به آنان هم هست. اشاره ال آیده به این است که نمایش های او و همکارانش، زندگی تمام کسانی را به نمایش می گذارند که در این شهر قدیمی در تردد هستند.

وی در ادامه چنین می گوید: «کسانی را که روی صحنه نمایش می بینید، بچه های غزه هستند. آنها سرشار از انرژی هستند و می خواهند این انرژی را به شکلی خوب مصرف و بیان کنند. البته این احتمال هم وجود دارد که شیوه بدی را برای کار انتخاب کنند. بعضی وقت ها آنها می توانند یا نمی توانند قوانین جامعه را بفهمند. اما به هر حال، آنها بچه هستند و آنها می خواهند نشان دهند که بچه هستند، انرژی دارند و می توانند فکر کنند. پرسش هایی دارند و می توانند سوالاتشان را بپرسند. ما هم وظیفه داریم به آنها پاسخ های خوبی بدهیم» به نظر می رسد هدایت کردن انرژی ناآرام و پرتکاپوی بچه های غزه، یک موضوع اختصاصی و در عین حال شایسته است. دلیل اصلی هم این است که آنها بخش اصلی و مهم گروه TDP را تشکیل می دهند و اجرای ماموریت های این مرکز به عهده آنهاست. این گروه حدود 20 سال قبل تاسیس شد. خالقان مرکز گروهی از هنرمندان غزه بودند که ایده تشکیل یک مرکز تئاتری را در خاک فلسطین داشتند.

یکی از آنها جکی لوبک بود؛ جوانی اهل بروکلین و کارگردان تئاتر. وی با همکاری جان ویلمز در فکر تاسیس یک مرکز تئاتر کودکان بودند. به گفته لوبک: «ایده ای که ما داشتیم درباره آدمی بود که می تواند یک بازیگر و در همان حال یک معلم درام هم باشد. او باید کسی باشد که از ابزار و لوازم بازیگری و بیان تئاتری استفاده کند تا بتواند تمام حس و حال آدمی را بیان کند.» کمپانی تحت نظر لوبک کار خود را به صورت محدود و با 8 هنرجو شروع کرد، اما بعد از موفقیت چند پروژه با همکاری سازمان یونیسف، فعالیت های آن گسترش یافت. این کارگردان هنری عقیده دارد، تئاتر وسیله خوبی برای آموزش به کودکان و نوجوانان است و می گوید: «با تئاتر شما می توانید احساس بهتری در بچه ها نسبت به خودشان به وجود بیاورید. در این مرکز فضایی خلق می شود که همه در آن برابر هستند و استاد بچه ها دیکتاتور آنها نیست.»

محمد هنرجوی 14 ساله مرکز از تمرینات جمعی به عنوان بخش مورد علاقه کارش اسم می برد و ادامه می دهد: «ما در تئاتر یادداشت هایی برمی داریم و این یادداشت ها کمک می کند تا چیزهایی درباره زندگی یاد بگیریم و خودمان را آزادانه بیان کنیم.»

نور 15 ساله هم می گوید: «تا قبل از شروع همکاری با تئاتر، تا حد زیادی علاقه ای به صحبت کردن و همکاری با آدم ها نداشتم. خیلی خجالتی و گوشه گیر بودم. حتی روبه رو شدن با یکی دو تا آدم هم برایم بسیار مشکل بود. در کلاس درس وقتی معلمم سوالی می کرد، با آن که جواب آن را می دانستم سرم را پایین می انداختم و سکوت می کردم، اما حالا جلوی صد و حتی 200 نفر، بازی می کنم و دیگر خجالتی نیستم.» ال آیده بر این باور است که می تواند نشان دهد اهالی غزه می خواهند زنده باشند، زندگی کنند و راه زندگی کردن را پیدا کنند. به گفته او: «اینها مردمی هستند که می خندند و خندیدن را دوست دارند. آنها زندگی شان را می سازند و انرژی کافی برای ساخت آن را دارند. آدم ها فارغ از رنگ، مذهب، دیدگاه سیاسی و... به یکدیگر نیاز دارند.»

مترجم: کیکاووس زیاری