آغازی برای حیات و زندگی
كشته شدن، آن گاه ارزشمند است كه در راه خدا باشد. شهادت، پایان زندگى نیست، آغاز حیات است، باختن و از دست دادن نیست بلکه یافتن و به دست آوردن است. بسیارى از زندگان مردهاند، ولى كشتگان راه خدا زنده اند
.وَلاَ تَحْسَبَنَّ الَّذِینَ قُتِلُواْ فِی سَبِیلِ اللّهِ أَمْوَاتًا بَلْ أَحْیَاء عِندَ رَبِّهِمْ یُرْزَقُونَ(آل عمران ـ 169)
هرگز كسانى را كه در راه خدا كشته شدهاند، مرده مپندار، بلكه زندهاند كه نزد پروردگارشان روزى داده مى شوند.
منظور از حیات و زندگى در اینجا همان حیات و زندگى برزخى است كه ارواح در عالم پس از مرگ دارند، نه زندگى جسمانى و مادى، گرچه زندگى برزخى، اختصاصى به شهیدان ندارد، بسیارى دیگر از مردم نیز داراى حیات برزخى هستند (به گفته بعضى از محققین حیات برزخى براى دو دسته است: نیكوكارانى كه در درجه عالى هستند و بدكارانى كه فوق العاده وضع بدى دارند) ولى از آنجا كه حیات شهیدان یك حیات فوق العاده عالى و آمیخته با انواع نعمت هاى معنوى است- و بعلاوه موضوع سخن، در آیه آنها هستند- تنها نام از آنها برده شده است. آنها به قدرى غرق مواهب حیات معنوى هستند كه گویا زندگى سایر برزخیان در مقابل آنها چیزى نیست.
ما نیز بر مبناى قرآن كه شهیدان را زنده مى داند، به شهداى راه اسلام و خصوصاً شهداى كربلا سلام كرده، با آنان حرف مى زنیم و توسل مى جوییم.
یک دلیل روایی:
ابو سفیان در پایان جنگ احد با صداى بلند فریاد مى زد: این هفتاد كشته ى مسلمانان در احد، به عوض هفتاد كشته ى ما در جنگ بدر. ولى رسول خدا صلى اللَّه علیه و آله فرمود: كشته هاى ما در بهشت جاى دارند، ولى كشتگان شما در دوزخند. (تفسیر مجمع البیان)
نكاتى پیرامون شهید و شهادت
1ـ در روایات آمده است كه شهید، هفت ویژگى اعطایى از جانب خداوند دارد: اوّلین قطرهى خونش، موجب آمرزش گناهانش مى گردد. سر در دامن حور العین مى نهد. به لباس هاى بهشتى آراسته مى گردد. معطّر به خوشبو ترین عطرها مى شود. جایگاه خود را در بهشت مشاهده مى كند. اجازهى سیر و گردش در تمام بهشت به او داده مى شود. پرده ها كنار رفته و به وجه خدا نظاره مى كند. (وسائل الشیعه، ج 11، ص 10)
شهید مطهرى در كتاب حماسه حسینى مى نویسد: سخاوتمند، هنرمند و عالم مال، هنر و علم خود را كه بخشى از وجود اوست جاودانه مى كند، امّا شهید، خودش را جاودانه مى كند
2ـ پیامبر صلى اللَّه علیه و آله از شخصى شنید كه در دعا مى گوید: «اسئلك خیر ما تسئل» خدایا! بهترین چیزى كه از تو درخواست مى شود به من عطا كن، فرمود: اگر این دعا مستجاب شود، در راه خدا شهید مى شود. «1»
3ـ در روایت آمده است: بالاتر از هر نیكى، نیكوترى هست، مگر شهادت كه هرگاه شخصى شهید شود، بالاتر از آن خیرى متصوّر نیست. «2»
4ـ در روز قیامت، شهید مقام شفاعت دارد. «3»
5ـ از امام صادق علیه السلام روایت شده است كه فرمود: در قیامت لغزش هاى شهید به خودش نیز نشان داده نمى شود. «4»
6ـ شهداى صف اوّلِ حمله و خط شكن، مقامشان برتر است. «5»
7ـ مجاهدان از درب مخصوص وارد بهشت مى شوند «6» و قبل از همه به بهشت مى روند «7» و در بهشت جایگاه مخصوصى دارند. «8»
8ـ تنها شهید است كه آرزو مى كند به دنیا بیاید و دوباره شهید شود. «9»
9ـ بهترین و برترین مرگ ها، شهادت است. «10»
10ـ هیچ قطرهاى محبوب تر از قطرهى خونى كه در راه خدا ریخته شود، در نزد خداوند نیست. «11»
11ـ در قیامت، شهید سلاح به دست، با لباس رزم و بوى خوش به صحنه مى آید و فرشتگان به او درود مى فرستند. «12»
12ـ امامان ما شهید شدند. بسیارى از انبیاء و رهروان و پیروان آنان نیز شهید شدند. «وَ كَأَیِّنْ مِنْ نَبِیٍّ قاتَلَ مَعَهُ رِبِّیُّونَ كَثِیرٌ» «13»، «یَقْتُلُونَ النَّبِیِّینَ بِغَیْرِ حَقٍّ» «14»
13ـ حضرت على علیه السلام با داشتن ده ها فضیلت اختصاصى، تنها وقتى كه در آستانه ى شهادت قرار گرفت فرمود: «فزت و رب الكعبة» او اوّل كسى بود كه ایمان آورد، جاى پیامبر صلى اللَّه علیه و آله خوابید، برادر پیامبر شد، تنها خانه او به مسجد پیامبر درب داشت، پدر امامان و همسر زهرا علیها السلام بود. بت شكن بود، ضربت روز خندق او، از عبادت ثقلین افضل شد. امّا در هیچ یك از موارد مذكور نفرمود: «فزت»
شهید، هفت ویژگى اعطایى از جانب خداوند دارد: اوّلین قطرهى خونش، موجب آمرزش گناهانش مى گردد. سر در دامن حور العین مى نهد. به لباس هاى بهشتى آراسته مى گردد. معطّر به خوشبو ترین عطرها مى شود. جایگاه خود را در بهشت مشاهده مى كند. اجازهى سیر و گردش در تمام بهشت به او داده مى شود. پرده ها كنار رفته و به وجه خدا نظاره مى كند
14ـ على علیه السلام مى فرمود: قسم به خدایى كه جان فرزند ابو طالب در دست اوست، تحمّل هزار ضربه شمشیر در راه خدا، آسان تر از مرگ در رختخواب است. (نهج البلاغه)
15ـ على علیه السلام در جنگ احد ناراحت بود كه چرا به شهادت نرسیده است تا اینكه مژده شهادت در آینده را از پیامبر اسلام صلى اللَّه علیه و آله دریافت نمود.
16ـ شهید مطهرى در كتاب حماسه حسینى مى نویسد: سخاوتمند، هنرمند و عالم مال، هنر و علم خود را كه بخشى از وجود اوست جاودانه مى كند، امّا شهید، خودش را جاودانه مى كند. (حماسه حسینى، ج 3، ص 40)
17ـ در عالم حیوانات نیز گوسفندِ مرده بى ارزش است، گوسفندى كه به سوى قبله و با نام خدا ذبح شود، ارزش دارد.
18ـ همان گونه كه كور، مفهوم بینایى را درك نمى كند، زندگان دنیا حیات شهدا را درك نمى كنند.
19ـ وقتى انفاق مال در راه خدا، قابلیّت رشد تا هفتصد برابر و بیشتر را دارد، دادن خون و جان، در راه خدا چگونه است؟
پیام های آیه:
1ـ شهادت، پایان زندگى نیست، آغاز حیات است. بسیارى از زندگان مردهاند، ولى كشتگان راه خدا زندهاند. «بَلْ أَحْیاءٌ»
2ـ شهادت، باختن و از دست دادن نیست بلكه یافتن و به دست آوردن است. «بَلْ أَحْیاءٌ»، «یُرْزَقُونَ»
3ـ كشته شدن، آن گاه ارزشمند است كه در راه خدا باشد. «قُتِلُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ»
4ـ تصوّر هلاكت و یا خسارت براى شهید، تفكّرى انحرافى است كه باید اصلاح شود. «لا تَحْسَبَنَّ»
پی نوشت ها:
(1). مستدرك، ج 2، ص 243.
(2). بحار الانوار، ج 74، ص 61.
(3). بحار الانوار، ج 2، ص 15.
(4). وسائل الشیعه، ج 11، ص 9.
(5). میزان الحكمة.
(6). بحارالانوار، ج 97، ص 8.
(7). بحارالانوار، ج 97، ص 11.
(8). تفسیر نور الثقلین، ج 2، ص 241.
(9). كنز العمّال، ج 4، ص 290.
(10). بحارالانوار، ج 100، ص 8.
(11). وسائل الشیعه، ج 11، ص 6.
(12). بحار الانوار، ج 97، ص 13.
(13). آل عمران، 146.
(14). بقره، 61.
منابع:
تفسیر نور ج 2
تفسیر نمونه ج 3
تفسیر مجمع البیان
وسائل الشیعه، ج 11
بحار الانوار، ج 97 ج 100 ج 74
تفسیر نور الثقلین، ج 2
