حکم تخریب ساختمانی که وقف شده

اگر کسی چیزی را وقف کند، از ملک او خارج می‌شود و خود او و دیگران نمی‌توانند آن را ببخشند یا بفروشند، و کسی هم از آن ملک ارث نمی‌برد.

در فرض سوال، یا باید تجدید بنا شده و یا در صورت اذن متولی وقف، واحدی هم‌ارزش با واحد موقوفه، در جهت وقف اختصاص یابد.

پاسخ مراجع عظام تقلید نسبت به این سوال، چنین است:

حضرت آیة الله العظمی سیستانی(مد ظله العالی):

باید تجدید بنا شود.

حضرت آیة الله العظمی مکارم شیرازی(مد ظله العالی):

در صورتی که کسی عمداً آن را تخریب کند باید جبران نماید.

حضرت آیة الله العظمی نوری همدانی(مد ظله العالی):

در فرض سوال اگر بنا مجدداً ساخته نشود باید وجه آن به موقوف علیهم برسد.

بیشتر مراجع تقلید در این زمینه معتقدند آنچه عرفاً ملحق به آن واحد است، تحت وقف قرار می‌گیرد، ولی برخی از فقها از اساس، ملک مشاع را قابل وقف نمی‌دانند.

پاسخ مراجع عظام تقلید نسبت به این سوال، چنین است:

حضرت آیة الله العظمی خامنه‌ای(مد ظله العالی):

در فرض سوال به نسبتی که مربوط به واحد مسکونی مزبور باشد مرافقات نیز متعلق به موقوفه می‌باشند.

حضرت آیة الله العظمی سیستانی(مد ظله العالی):

بله به نحو مشاع.

حضرت آیة الله العظمی مکارم شیرازی(مد ظله العالی):

بهتر است برای اینکه مشکلاتی در آینده بوجود نیاید فقط خود آپارتمان را وقف کند ولی مشاعات آن را وقف نکند.

حضرت آیة الله العظمی نوری همدانی(مد ظله العالی):

مواردی که مالکین آن مشاع باشد، قابل وقف نیست.

ملک وقفی قابل خرید و فروش نیست (مگر در مواردی خاص)، لذا چنین شرطی در هنگام وقف مخالف مقتضای آن بوده و وقف باطل است، البته اگر مثلاً به این شکل شرط کند که در صورت خرابی و عدم قابلیت استفاده، موقوفه به فروش رسیده و تبدیل گردد، شرط و وقف صحیح است.

پاسخ مراجع عظام تقلید نسبت به این سوال، چنین است:

حضرت آیة الله العظمی سیستانی (مد ظله العالی):

این شرط در شرایط خاصی صحیح است.

حضرت آیة الله العظمی صافی گلپایگانی (مد ظله العالی):

شرط مذکور صحیح نیست ولی می‌تواند شرط کند در صورت نیاز موقوفه را به خود برگرداند.

حضرت آیة الله العظمی مکارم شیرازی (مد ظله العالی):

چنین شرطی مخالف مقتضای وقف است و وقف باطل می‌شود.

حضرت آیة الله العظمی نوری همدانی(مد ظله العالی):

موارد مختلف است و به صورت کلی ملک وقفی قابل خرید و فروش نیست.

چند مسئله در مورد وقف از آیة الله سیستانی دام ظله:

مسأله ۲۶۹۳ ـ اگر کسی چیزی را وقف کند، از ملک او خارج می‌شود و خود او و دیگران نمی‌توانند آن را ببخشند یا بفروشند، و کسی هم از آن ملک ارث نمی‌برد، در بعضی از موارد که در مسأله‌های (۲۱۰۴ و ۲۱۰۵) گفته شد، فروختن اشکال ندارد.
مسأله ۲۶۹۴ ـ لازم نیست صیغه وقف را به عربی بخوانند، بلکه اگر مثلاً بگوید این کتاب را بر طلاب علوم دینی وقف کردم، وقف صحیح است، بلکه وقف به عمل نیز محقق می‌شود مثلاً چنانچه حصیری را به قصد وقف بودن در مسجد بیندازد، و یا ساختمانی را به‌طوری که مساجد را به آن‌طور میسازند به قصد مسجد بودن بسازد، وقفیت محقّق می‌شود، ولی به قصد تنها وقفیت محقق نمیشود. و قبول در وقف لازم نیست چه وقف عام باشد، و چه وقف خاص، و همچنین قصد قربت لازم نیست.
مسأله ۲۶۹۵ ـ اگر ملکی را برای وقف کردن معین کند و پیش از آنکه وقف کند پشیمان شود یا بمیرد، وقف واقع نمیشود؛ و همچنین اگر در وقف خاص قبل از قبض موقوف علیه بمیرد.
مسأله ۲۶۹۶ ـ کسی که مالی را وقف میکند، باید از موقع وقف کردن، مال را برای همیشه وقف کند، و اگر مثلاً بگوید این مال بعد از مردن من وقف باشد، چون از موقع خواندن صیغه تا مردنش وقف نبوده است، صحیح نیست، و نیز اگر بگوید تا ده سال وقف باشد و بعد از آن نباشد، یا بگوید تا ده سال وقف باشد، بعد، پنج سال وقف نباشد و دوباره وقف باشد، وقف صحیح نیست، ولی در این صورت اگر قصد حبس کند، حبس واقع می‌شود.

دو استفتاء از آیة الله خامنه ای دام ظله:

ج: اگر زمین را به مدت طولانی مثلا پنجاه سال و بیشتر اجاره کنند و در آن مسجد احداث کنند، در این مدت حکم مسجد دارد.

ج: تبدیل زمینی که برای جهتی غیر از دفن اموات وقف شده، به قبرستان به‌طور رایگان جایز نیست، ولی اگر وقف آن از قبیل وقف منفعت باشد، متولّی شرعی آن می‏تواند در صورتی که به مصلحت و نفع وقف بداند آن را برای دفن اموات اجاره دهد.

منابع:
سایت اسلام کوئیست
پایگاه اطلاع رسانی آیة الله سیستانی دام ظله
پایگاه اطلاع رسانی آیة الله خامنه ای دام ظله

مطالب مرتبط:

احکام وقف

از وقف چه میدانید؟

نقش وقف در پویایی اسلام