دروغ جایز نیست مگر در موارد ضرورت
دروغ گفتن به شوخی چه حکمی دارد؟ هرگاه قرائنی در کار باشد که قصد جدی در کار نیست مانعی ندارد ولی در روایات سفارش شده که بهتر است هر گونه دروغ ترک شود. (آیة الله مکارم شیرازی دام ظله)
سوال: آیا گفتن کلمه حاجی یا کربلایی به کسی که به حج یا کربلا نرفته جایز است؟ مثل این‌که به خیلی از روحانیونی که به حج نرفته‌اند می‌گویند حاج‌آقا؟
گرچه معنای اصلی «حاجی» و «کربلایی» شامل افرادی می‌شود که به حج و زیارت مشرف شده باشند، اما عرف جامعه، این کلمات را منحصراً به معنای فردی که واقعاً حج و کربلا رفته قلمداد نمی‌کند، بلکه امروزه از لحاظ عرفی یک معنای آن را می‌توان فرد بزرگوار و محترم و یا شخص روحانی دانست. بر این اساس، نمی‌توان گفت که افراد با مخاطب قرار دادن اشخاصی که به حج و زیارت کربلا نرفته‌اند با چنین عناوینی مرتکب دروغ حرام شده است، زیرا نه مخاطبان و نه حضار، چنین برداشتی از این کلمات نداشته و عملاً خبر دروغی به آنها منتقل نشده است.
پاسخ مراجع عظام تقلید نسبت به این سوال، چنین است:
حضرت آیة الله العظمی خامنه‌ای(مد ظله العالی):
اگر به نحوى باشد که دروغ محسوب نشود، مانع ندارد.
حضرت آیة الله العظمی سیستانی(مد ظله العالی):
فی نفسه اشکال ندارد.
حضرت آیة الله العظمی صافی گلپایگانی(مد ظله العالی):
حرام نیست.
حضرت آیة الله العظمی مکارم شیرازی(مد ظله العالی):
حاجی کسی است که حج تمتع انجام داده ولی گفتن آن به کسی که عمره بجا آورده نیز مانعی ندارد و گفتن حاج آقا به روحانیون یک اصطلاح عرفی است.
حضرت آیة الله العظمی نوری همدانی(مد ظله العالی):
اگر مستلزم نسبت کذب نباشد مانعی ندارد.
چند استفتاء از آیة الله خامنه ای دام ظله:
سوال: آیا مى‌شود در مقابل كسانى كه نفاق و دورویى و دروغ در رفتار و گفتار آنها مشهود است و به این صفات مشهورند از حربه‌هاى خودشان یعنى نفاق و دروغ و دورویى استفاده كرد؟
ج) جایز نیست.
سوال: حرفى را که فکر مى‌کردم صحیح است گفتم و بعد فهمیدم که اشتباه کرده‌ام (یعنى دروغ گفته‌ام) آیا نیازى هست که آن را تصحیح کنم؟
ج) فى نفسه لزومى ندارد مگر آنکه حکم شرعى را اشتباهاً بیان کرده باشید و یا در اثر حرف شما حقى از كسى ضایع شود و امثال این مورد، که در این صورت باید کلام خود را تصحیح نمایید.
سوال: در بعضى از موارد بیمارى‌هاى روانى فرد بیمار چون به اهداف و امیال مورد نظر دست پیدا نکرده است براى کمتر کردن بار فشار روانى ناشى از عدم توفیق به اهداف خود را در این حالت تصور مى‌کند و گاه این تا جایى پیش مى‌رود که فرد این وضعیت را کاملاً باور نموده و براى دیگران وضعیت خود را آنگونه که تصور دارد و غایة الامال خویش مى‌داند تعریف مى‌کند آیا این بیماران را حرجى است که با این کار بار روانى را از دوش خود بردارند ولو به ارتکاب معصیت دروغ؟
ج) اگر مشاعر او همانند سایر عقلا کار مى‌کند، دروغ بر او شرعاً حرام است ولى بیان حالات خود بدانگونه که هست براى دیگران اشکال ندارد.
سوال: هرگاه شخصى به خواستگارى دخترى برود و بگوید همسر و فرزندى ندارم و دختر با این شرط آماده ازدواج با او شود و بعد از عقد معلوم شود که مرد دروغ گفته است آیا زن حق فسخ دارد؟
ج) اگر عنوان تدلیس پیدا كند بطورى كه عقد مبنى بر آن واقع شده باشد، دختر حق فسخ دارد.
چند استفتاء از آیة الله مکارم شیرازی دام ظله:
سوال: دروغ گفتن به شوخی چه حکمی دارد؟
ج: هرگاه قرائنی در کار باشد که قصد جدی در کار نیست مانعی ندارد ولی در روایات سفارش شده که بهتر است هر گونه دروغ ترک شود.
سوال: در تعارفات روزمره گاهی انسان در جواب احوال پرسی ها خلاف واقع جواب می دهد مثلا زمانی که گفته می شود حالت چطور است حتی اگر حالش هم بد باشد می گوید خوبم آیا این کار جایز است؟
ج: با توجه به این که این پاسخ ها جنبه تعارف و تشریفات دارد و معمولاً معنی حقیقی آن قصد نمی شود و منظور خوب نسبی است نه خوب مطلق اشکالی ندارد.
سوال: دروغ گفتن به زن براى جلب محبّت او چه حکمى دارد مثلا بگوید: امروز از صبح تا به حال یک لحظه از فکر تو بیرون نبودم و حال آن که چنین نباشد؟
ج: دروغ جایز نیست مگر در موارد ضرورت.
منابع:
سایت اسلام کوئیست
پایگاه اطلاع رسانی آیة الله خامنه ای دام ظله
پورتال انهار
مطالب مرتبط:
