همدلی حتی با دیکتاتور

استبداد در لغت آن است كه شخص در كاری كه شایسته مشورت است بر رأی خویش اكتفا نماید. این واژه، عربی و مصدر باب استفعال است و در حدیث و ادبیات اسلامی فراوان به چشم می خورد. استبداد عبارت است از رأی یا تصمیم خودسرانه یك فرد بدون در نظر گرفتن دیدگاه های دیگران(طبایع الاستبداد)
از ویژگی های فرد مستبد این است که خودش را عقل کل دانسته و دیگران را دسته کم می گیرد. لذا نیازی به رای و نظر اطرافیان ندارد. 

استبداد ممکن است در کودکی از رفتار والدین الگو برداری شود. یا اینکه به دلایلی در وجود فرد شکل بگیرد و سپس به کمک اطرافیان تقویت شود. مثل پسری که بعد از فوت پدر مخارج خانواده را به عهده می گیرد اما در عوض امتیازهایی غیر منطقی از مادرش می گیرد و با کمک مادر و سرکوب اعضای کوچکتر خانواده آن را تقویت می کند. در هر حال استبداد یک رفتار و تفکر انحرافی است که در برخی از افراد شکل می گیرد و از آنها شخصیت های سخت و مشکلی می سازد.
اینها وقتی ازدواج کنند اصرار  دارند نظر، عقیده و سلیقه ی خود را به همسرشان تحمیل کنند. بی توجهی این افراد به اطرافیان گاهی تا حدی است که شریک زندگی عملا زندانی محسوب می‌شود. او باید خودش را در چهارچوب عقاید و سلایق همسرش بگنجاند. احیانا گاهی حق انتخاب دارد اما فقط بین آن گزینه‌هایی که همسرش معرفی کرده است.
شخص مستبد تا هر اندازه که میدان داشته باشد دیکتاتوری اش را گسترش می دهد چنین شخصی می تواند در همان محیط کوچک خانواده یک حکومت خفه کننده تشکیل دهد. البته ممکن هم هست که کسی روحیه استبداد داشته باشد اما توانایی اعمال آن را به صورت کامل نداشته باشد در این صورت تبدیل می‌شود به فردی عصبی ، غرغرو و دعوایی. اما چون استبداد رفتاری است که با عکس العمل اطرافیان ارتباط مستقیم دارد، در اغلب موارد برای افرادی اتفاق می افتد که به اصطلاح با عرضه ترند. همین توانایی موجب می‌شود میل به استبداد در فرد شکل بگیرد و سپس از سوی محیط تقویت شود.

استبداد طنابی به دور گردن خانواده

در هر حال خانواده ی یک فرد مستبد یک خانواده ی معمولی و با نشاط نیست. هر چند افراد این خانواده به موفقیتهای مهمی هم در زندگی برسند اما سلامتی روانی آنها آسیب دیده است.

دكتر پرویز رزاقی، روانشناس و مشاور خانواده، خانواده مستبد را چنین تعریف می كند: «خانواده ای كه نوعی تسلط و تفوق را روی اعضای خود اعمال می كند و آنها را مجبور می كند كه در چارچوب مشخصی گام بردارند. در خانواده مستبد یك نفر با استفاده از زور و قدرت در صدد تحمیل خود براعمال و افكار دیگران است. افراد سلطه جو معمولا سوپراگو (فردیت) بسیار قوی دارند، دنیا را از دریچه چشم خودشان می بینند و احساس می كنند خط سیری كه در زندگی پیش گرفته اند، بسیار منطقی و صحیح است و به خوشبختی خانواده منتهی می‌شود.»

فرزندانی که در این خانواده‌ها بار می‌آیند، حق اظهارنظر ندارند در نتیجه به ظاهر حالت تسلیم و اطاعت از خود نشان می‌دهند ولی در واقع در هیجان و اضطراب هستند و در مقابل دیگران حالت خصومت به خود می گیرند. دكتر رزاقی ویژگی‌های فرزندان خانواده‌های دیكتاتور را چنین برمی شمارد: «این بچه ها زود عصبی می شوند و حالت های عصبانیت را در آنها می توان به وفور مشاهده كرد. آنها معمولا ترسو می شوند چون هراس دائمی از كودكی در وجودشان لانه كرده است. كینه جو و انتقام گیر می شوند چون در كودكی نتوانسته اند حق خودشان را بگیرند، نیازهای روانی شان تامین نشده و آنها همان رفتاری را كه از خانواده شان دیده اند نسبت به دیگران تكرار می كنند. در نتیجه چنین افرادی براحتی نسبت به حریم دیگران تجاوز می كنند چون چنین رفتاری را طبیعی می شمارند. اعتماد به نفس در این افراد كمتر دیده می‌شود، در ابراز احساسات و عواطف خودشان ناتوانند، چون نمی توانند مسائل خودشان را حل كنند براحتی تهمت می زنند و دروغ می گویند، آنها شخصیت مستقلی ندارند و هر توانمندی در جود خودشان را به دیگران یا به شانس و اقبال نسبت می‌دهند. دارای روحیه حساسی می شوند كه آنها را یا كاملا پرخاشگر یا كاملا مطیع نشان می دهد.» (شنبه ۱۸ تیر ۱۳۸۴ روزنامه همشهری،).

چگونه با استبداد مبارزه کنیم

کنار آمدن با فرد مستبد خیلی سخت است و درمان او هم بسیار کند و گاهی ناموفق است. چرا که فرد مستبد اصلا نظر دیگران را قبول ندارد. او تا آنجایی که بتواند سرکوب می کند و وقتی نتوانست لجبازی پیشه می کند. اما به هر حال وقتی مجبوریم در کنار فردی مستبد زندگی کنیم باید بتوانیم چه از طریق بیدار کردن عقل او با استدلال و منطقی به دور از حس انتقام و لجبازی با او صحبت کنیم و به تدریج و با استفاده از فرصت های مناسب تلاش کنیم تا او را در مقابل خودش و رفتار خودش قرار دهیم. باید بفهمد و باور کند که چنین مشکلی را داراست.
از طرفی هم باید از احساسات او برای درمانش کمک بگیریم. در مقابل فرد مستبد لجبازی و مقاومت، جواب نمی دهد. اما احتمال دارد که با زیرکی و مهربانی بتوانیم تغییرات مطلوبی در فرد ایجاد کنیم. همچنین باید از هر رفتاری که باعث تقویت استبداد وی می‌شود مثل تسلیم مطلق شدن در مقابل رفتارهای غیر منطقی و زورگویانه پرهیز نمود.
البته در این خصوص  مشاوره با افرادی که مورد قبول فرد مستبد باشند نیز مفید است. به هر حال استبداد یک مشکل رفتاری و فکری است که هم در حوزه ی تفکر باید اصلاح شود و هم در حوزه ی رفتار و مسلما ترک چنین رفتاری سخت است و زحمت فراوان دارد اما با کمک عشقی که بین همسران هست هر معجزه ای می توان کرد.

مطالب مرتبط:

گرم وعاشقانه حتی باوجود نفر سوم
دو شاهراه به قلب همسرتان
خطر، نقطه حساس زنانه و مردانه
ازت راضی ام با تمام اختلافاتمان
برخورد با همسر قهرقرو