تبیان، دستیار زندگی
این لقب بر اساس شایستگی حضرت به ایشان داده شده است و از القاب تشریفاتی و تعارفی و یا اعتباری محض نیست که به یک لحظه به دست آید و به یک لحظه از دست برود.
عکس نویسنده
عکس نویسنده
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

فاطمه زهرا علیهاالسلام، سرور بانوان جهان

حضرت فاطمه

ایام سوگواری بی بی دو عالم حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها، فرصتی است تا شیعیان و ارادتمندان خاندان نبوت و رسالت علیهم السلام گرد هم آمده و به ذکر فضائل و مناقب آن بزرگواران بپردازند و از تعالیم  گفتاری و رفتاری آنان درس آموزند.
بحثی که به همین مناسبت برای خوانندگان محترم در نظر گرفتیم، درباره یکی از القاب معروف و بسیار ارزشمند حضرت زهرا سلام الله علیها است که توسط رسول خدا صلی الله علیه و آله به ایشان داده شده است: «سرور بانوان جهان».
می ‌دانیم که یکی از القاب معروف ایشان «سیدة نساء العالمین» است. در این نوشتار کوتاه برخی از مستندات تاریخی این مطلب را ذکر می ‌کنیم.
1) محدث برجسته اهل سنت جناب بخاری در کتاب "الصحیح" خود در باب "مناقب فاطمه رضی الله عنها" روایت می ‌کند که:« فاطمة سیدة نساء اهل الجنة.» 1
2) محدث برجسته جناب مسلم به گونه ‌ای دیگر به نقل این روایت پرداخته است. روایت مفصل است و ما خلاصه‌ ای از آن را نقل می کنیم: «عائشه روایت می ‌کند که روزی فاطمه زهرا نزد پیامبر آمدند و با هم به آرامی سخن گفتند. ابتدا پیامبر مطلبی را در گوش او گفتند که فاطمه گریست اما بعد حضرت مطلبی را گفتند که فاطمه، خوشحال و خندان شدند. پس از فوت پیامبر با اصرار از فاطمه موضوع را جویا شدیم. فرمودند: بار اول حضرت اعلام کردند که "هر سال یکبار قرآن کریم بر من نازل می ‌شد و امسال دو بار نازل شده است و من این را نشانه نزدیک شدن مرگ می ‌دانم." من متاثر شدم و گریستم: «فلما رای جزعی سارنی الثانیة فقال یا فاطمة اما ترضین ان تکونی سیدة نساء المومنین او سیدة نساء هذه الامة؟»2 چون حضرت غم مرا دیدند مرا در بار دوم شاد کردند و فرمودند: ای فاطمه آیا دوست نداری سرور بانوان مومن باشی؟ یا فرمودند- تردید از راوی است- سرور زنان این امت باشی؟
3) نقل دیگری که برای خوانندگان انتخاب کردیم و نشان دهنده تعدد و تکرار این فرمایش از رسول خدا صلی الله علیه و آله دارد این گزارش است: حافظ ابونعیم اصفهانی در "حلیة الاولیاء"3  به اسناد خودش از عمران بن حصین نقل می‌ کند که روزی پیامبر صلی الله علیه و آله فرمودند: به عیادت فاطمه برویم که بیمار است. گفتم بله برویم. به راه افتادیم تا به در خانه فاطمه زهرا رسیدیم. حضرت سلام کردند و برای من اجازه گرفتند و گفتند: اجازه می دهی من و کسی که با من است وارد شویم؟

این لقب بر اساس شایستگی حضرت به ایشان داده شده است و از القاب تشریفاتی و تعارفی و یا اعتباری محض نیست که به یک لحظه به دست آید و به یک لحظه از دست برود

فاطمه زهرا گفتند: چه کسی با شماست؟ به خدا سوگند جز یک عبا چیزی برای پوشش ندارم!
پیامبر صلی الله علیه و آله فرمودند: این طور و آن طور کن و به ایشان طرز پوشش را یاد دادند.
حضرت گفتند: به خدا روسری برای سرم ندارم: والله ما علی رأسی من خمار!
حضرت تکه پارچه ای که همراهشان بود را به داخل خانه انداختند و فرمودند به سر کن.
فاطمه زهرا اجازه ورود دادند. پیامبر صلی الله علیه و آله فرمودند: چطور هستی دخترکم؟
عرض کردند: پدر جان گرسنه هستم و ناراحتم که غذایی ندارم تا بخورم.
فرمودند: دخترم راضی نیستی تا سرور بانوان جهان باشی.
عرض کردند: پس حضرت مریم دختر عمران چه؟
فرمودند: او سرور بانوان جهان در عصر خود بود و تو سرور جهان در عصر خویش هستی: «تلک سیدة نساء عالمها و انت سیدة نساء عالمک.»
شاید اشاره حضرت زهرا سلام الله علیها به آیه مبارکه سوره آل عمران باشد:
«وَ إِذْ قَالَتِ الْمَلاَئِكَةُ یَا مَرْیَمُ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَاكِ وَ طَهَّرَكِ وَ اصْطَفَاكِ عَلَى نِسَاءِ الْعَالَمِین» 4
اتفاقا این مقایسه میان دو بانوی بزرگ جهان گاهی برای اصحاب امامان هم سوال می شده است. مفضل بن عمر در این باره از حضرت امام صادق علیه السلام سوال می ‌کند که آیا حضرت فاطمه سلام الله علیها سرور بانوان عصر خویش است یا این یک حکم کلی است؟ امام می فرمایند: حضرت مریم سرور بانوان عصر خویش بوده است و حضرت زهرا سلام الله علیها سرور بانوان تمام جهان است.
تفاوت در پاسخ پیامبر صلی الله علیه و آله و امام صادق علیه السلام ممکن است بر اساس تفاوت درک و فهم راوی باشد. به این معنی که چون مفضل اعتقاد بالاتری داشته است امام جواب کامل را داده است اما پیامبر صلی الله علیه و آله ملاحظه ظرفیت مخاطب خود را کرده و تنها به اثبات «سرور دنیای اسلام» بسنده فرمودند.

شهادت حضرت فاطمه (س)

میان روایت مفضل و آیه قرآنی که نقل کردیم منافاتی نیست چرا که آیه بیش از برگزیدگی مریم علیهاالسلام از میان بانوان جهان دلالت ندارد اما اینکه آیا شخص دیگری هم برگزیده شده یا نه و یا اگر برگزیده شده هم رتبه با حضرت مریم علیهاالسلام است یا برتر از آن دلالتی ندارد. دقت شود.
شیخ صدوق در کتاب شریف معانی الاخبار نقل می‌کند: عَنِ الْمُفَضَّلِ بْنِ عُمَرَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام أَخْبِرْنِی عَنْ قَوْلِ رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله فِی فَاطِمَةَ أَنَّهَا سَیِّدَةُ نِسَاءِ الْعَالَمِینَ أَ هِیَ سَیِّدَةُ نِسَاءِ عَالَمِهَا فَقَالَ ذَاكَ لِمَرْیَمَ كَانَتْ سَیِّدَةَ نِسَاءِ عَالَمِهَا وَ فَاطِمَةُ سَیِّدَةُ نِسَاءِ الْعَالَمِینَ مِنَ الْأَوَّلِینَ وَ الْآخِرِینَ.»5

مرحوم صدوق در کتاب شریف "خصال" دو روایت نقل کرده است که در آنها پیامبر خدا صلی الله علیه و آله چهار زن برتر بهشت را به قرار ذیل معرفی فرمودند: «مریم دختر عمران، خدیجه دختر خویلد، فاطمه دختر محمد و آسیه دختر مزاحم همسر فرعون»

4) محدث بزرگ شیعه مرحوم صدوق -متوفی 381 هجری قمری- در کتاب شریف "خصال" این روایت را  به سند خویش از امام صادق علیه السلام از پدرانش از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله نقل می ‌فرماید که:
«یا علی! ان الله عزّ و جلّ اشرف علی الدنیا فاختارنی منها علی رجال العالمین ثم اطلع الثانیة فاختارک علی رجال العالمین بعدی ثم اطلع الثالثة فاختار الائمة من ولدک علی رجال العالمین بعدک ثم اطلع الرابعة فاختار فاطمة علی نساء العالمین.»  6
نکته لازم در تفسیر این لقب ارزشمند اینست که این لقب بر اساس شایستگی حضرت به ایشان داده شده است و از القاب تشریفاتی و تعارفی و یا اعتباری محض نیست که به یک لحظه به دست آید و به یک لحظه از دست برود. همانند دیگر القاب ارزشمند پیامبر صلی الله علیه و آله و اهل بیت علیهم السلام.
در کتاب «مسند فاطمة» مرحوم عطاردی در این بحث 14 روایت برای اثبات صفت ازشمند «سرور بانوان جهان» جمع کرده است و ما به همین مقدار بسنده می کنیم.
من بحث را به ذکر روایت دیگری در معرفی چهار بانوی برتر جهان ختم می کنم:
مرحوم صدوق در کتاب شریف "خصال" دو روایت نقل کرده است که در آنها پیامبر خدا صلی الله علیه و آله چهار زن برتر بهشت را به قرار ذیل معرفی فرمودند: «مریم دختر عمران، خدیجه دختر خویلد، فاطمه دختر محمد و آسیه دختر مزاحم همسر فرعون.»  7
امید است این مختصر دوستان اهل بیت علیهم السلام را مفید افتد. اللّهمّ صلّ علی فاطمة و ابیها و بعلها و بنیها بعدد ما احاط به علمک.

پی نوشت:

1  - صحیح بخاری 663.
2  - صحیح مسلم 1036
3  - حلیة الاولیاء 2/42، مجلسی هم در بحار الانوار 37/68 این روایت را نقل کرده است.

4  - آل عمران 42
5  - معانی الاخبار 107
6  - الخصال 235
7  - الخصال 234

 دکتر سید محمدمهدی رفیع پور    
مدّرس حوزه و دانشگاه          
بخش تاریخ و سیره معصومین تبیان


مطالب مرتبط:

فاطمه ای بی مثال

راضیه مرضیه، بزرگ بانوی رضایت الهی                                        
کوثر دریایی به خاصیت ناشناختگی

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.