توی جیب بچه‌ها را جدی بگیرید!
پول برای همه، چه کودک و چه بزرگ‌سال، مهم است. کودکان در ابتدا تنها جذب صدای جیرینگ جیرینگ پول می‌شوند و شاید پول کاغذی را بی‌اهمیت بدانند، اما آن‌ها هم به مرور مانند دیگران با ویژگی‌های پول آشنا می‌شوند و تحت‌تأثیر آن قرار می‌گیرند.
تحقیقات روانشناسی ثابت کرده است بین آموزش مهارت‌های اقتصادی به کودکان و موفقیت اقتصادی آن‌ها در آینده، رابطه وجود دارد و کودکانی که تحت آموزش قرار بگیرند، موفق‌تر خواهند بود. این یعنی والدین و مربیان باید توجه ویژه‌ای به تربیت اقتصادی فرزندان داشته باشند. آنچه فرزندان برای آینده نیاز دارند، آشنایی با ارزش پول، کسب پول، توانایی پس‌اندازکردن، خرج‌کردن، بخشیدن و قناعت است.
پول توجیبی می‌گیرم، پس هستم
بیشتر کودکان از 3 سالگی تمایل پیدا می‌کنند که مستقل شوند. این نیاز در آستانه ورود به مدرسه شدت می‌گیرد. استقلال به کودکان کمک می‌کند با اعتماد به نفس بیشتری به تجربه‌اندوزی روی بیاورند و برای موفقیت آماده شوند، اما مهم است که خانواده به‌عنوان نخستین محیط تربیتی، چگونه می‌خواهد به کودک بگوید به استقلال‌خواهی تو احترام می‌گذاریم و قبول داریم که بزرگ شده‌ای.
یکی از راهکارهای رشد مهارت‌های فرزندان، تربیت اقتصادی است. خیلی از والدین فکر می‌کنند که فقط باید پولی به بچه‌ها بدهند تا آن‌ها نیازهای خود را تامین کنند، غافل از اینکه می‌توانند از همین پول توجیبی‌ها برای تربیت اقتصادی بچه‌ها استفاده کنند. البته واضح است که پرورش هوش اقتصادی بچه‌ها، نیازمند تلاش و همکاری همه اعضای خانواده است. گرفتن پول توجیبی، یک مرحله جدید از زندگی هر کودک یا نوجوان است و به او پیغام بزرگ‌شدن و محترم بودن می‌دهد و در عین حال به او کمک می‌کند تا امنیت روانی، استقلال شخصیت، خودکنترلی و مسئولیت‌پذیری پیدا کند.
او می‌تواند از طریق گرفتن پول توجیبی یاد بگیرد که چگونه از سرمایه‌های خود استفاده کند. او می‌فهمد که همه مردم به یک اندازه پول ندارند. می‌تواند حق انتخاب و تبعات روش‌های اشتباه را درک کند و با سرمایه اندک خود، توان فعالیت‌های اجتماعی، آشنایی با آینده‌نگری و روش مدیریت بر منابع و... را پیدا کند. والدین باید به این نکته توجه داشته باشند که پول توجیبی، پول زوری نیست که فرزندان از والدین بگیرند، بلکه مبلغ مشخصی است که برای کارهای غیرضروری به‌صورت هفتگی یا ماهانه به فرزندان پرداخت می‌شود. بهترین زمان پرداخت پول توجیبی به فرزندان، از حدود 8 سالگی است. مهم نیست که مبلغ پول توجیبی چقدر است، بلکه مهم روش‌هایی است که به وسیله پرداخت پول توجیبی، فرزندان را آماده موفقیت‌های اقتصادی می‌کند.
پرسش و پیشنهادهای پولی برای پس اندازکردن بچه‌ها
قلکبازیجشن تولد فرزندان، بهانه خوبی است که خبر شروع دوران جدید زندگی و دریافت پول توجیبی را به آن‌ها بدهید. بهتر است به کودک خود، کیف پول و قلکی که قابلیت باز شدن داشته باشد، هدیه بدهید. به فرزندتان یاد بدهید که می‌تواند بخشی از پول توجیبی خودش را پس‌انداز و بخشی دیگر را خرج کند. نخستین معلم و مشوق بچه‌ها برای پس‌انداز، خود والدین هستند. برای اینکه کودک یا نوجوان خود را برای پس‌انداز کردن تشویق کنید، برای خود هم قلکی تهیه کرده و با او مسابقه بدهید. یک برنامه تفریحی مثل رفتن به رستوران یا پارک را در نظر بگیرید و از قبل به فرزند خود اطلاع دهید که برای استفاده از خوراکی‌های همراه غذا یا وسایل بازی این برنامه تفریحیف به پس‌انداز نیاز دارد.
چطور خانواده الگو باشد؟
مهم است که شما در خانه خود چقدر و چگونه به پول اهمیت می‌دهید. جایگاه پول در خانواده و نزد والدین، هر چه باشد، به فرزندان هم منتقل می‌شود. اگر در خانواده، پول تا جایی ارزشمند شمرده شود که ارزش دیگری با آن برابری نکند، نباید از فرزندان توقع خویشتن‌داری داشت، اما خانواده‌هایی که پول را برابر ارزش افراد به‌حساب نیاورند و خانواده‌های نیازمند را هم صرفاً خانواده‌های بدبخت ندانند، روحیه مقاومت در برابر تجربه‌های مایوس‌کننده مالی را به بچه‌های خود یاد می‌دهند. از طرفی هم اگر تمام نیازهای مالی فرزندان برآورده شود، توقعاتشان هر روز شکل جدیدتری به‌خود می‌گیرد و تاب مشکلات مالی را در زندگی آینده خود نخواهند داشت. کارها و رفتارهای جزیی شما در هر زمینه‌ای می‌تواند درس‌های بزرگی به فرزندانتان بدهد. اگر پیاده می‌روید برای اینکه پول نپردازید یا برای تعمیر و نگهداری وسایل منزل وقت صرف می‌کنید، مراقب تانشدن پول‌های کاغذیتان هستید و... دلایل کارهایتان را به فرزندانتان بگویید تا دقت آن‌ها هم بیشتر شود.
چقدر پول توجیبی بدهیم؟
نیازهای مالی فرزندتان و شرایط او و فرزندان دوست و آشنا را در نظر بگیرید تا بتوانید مقدار متوسطی برای پول توجیبی او لحاظ کنید. شرایط مالی خانواده، معیار پرداخت پول توجیبی است. برای اینکه بچه‌ها را بتوانید با پرداخت پول توجیبی تربیت کنید، آن‌ها را در جریان توان مالی خانواده بر حسب سن و درکشان قرار بدهید. در وعده‌های نامنظم، اقدام به پرداخت مجدد پول توجیبی نکنید. تجربه نشان داده است که پول توجیبی بیش از حد نیاز می‌تواند به ابراز فخرفروشی بچه‌ها در جمع دوستان، ولخرجی، ایجاد روحیه اسراف‌گرایی و تجمل‌گرایی و... تبدیل شود و از سوی دیگر، پرداخت کمتر از میانگین پول توجیبی نیز باعث بروز اختلاف بین بچه‌ها و والدین می‌شود. اقدام به دزدی در نوجوانان یا استفاده بدون اجازه از پول والدین در کودکان هم یکی از آسیب‌های تربیت ناصحیح به وسیله پول توجیبی است. اگر پول دریافتی بچه‌ها بیش از حد کم باشد، ممکن است به این آسیب‌ها منجر شود. بهتر است پول توجیبی، ابزار تنبیه برای اشتباهات دیگر بچه‌ها نباشد. از تنبیه به وسیله پول توجیبی، فقط برای اشتباه بچه‌ها در دخل و خرجشان استفاده کنید. اما خوب است گاهی به عنوان تشویق، مبلغی به فرزندتان هدیه کنید که اسم آن دیگر پول توجیبی نیست. به بچه‌ها هم بگویید که این پول، حسابش از پول توجیبی آن‌ها جداست. حتی گاهی با دادن مسوولیت به فرزندان، به آن‌ها دستمزد پرداخت کنید؛ برای مثال شستن اتومبیل، تعمیر یک لباس، مرتب‌کردن خانه و... .
خرید بازی
پیشنهاد دیگر برای آشنایی کودکان با مفاهیم ارزش پول، یاددادن قواعد خرید کردن و حساب و کتاب به بچه‌هاست. در اصطلاح به این کار، بازی خرید کردن می‌گوییم. قواعد این بازی این است که شما برای هر کدام از اشیای منزل، قیمتی می‌گذارید. حتی کودکان هم می‌توانند قیمت‌گذاری کنند. با این کار، شما آن‌ها را با مفهوم مقایسه ارزش کالاها آشنا می‌کنید. سعی کنید قیمتی که روی کالاهای خانه می‌گذارید، به ارزش ریالی آن کالا نزدیک باشد، اما این قیمت از ذهن کودک دور نباشد؛ یعنی با توجه به درک و مفهوم او از قیمت‌ها عمل کنید.
پیشنهاد می‌کنیم که برای بازی خرید و یاد دادن حساب و کتاب به بچه‌ها، از اسکناس‌ها و پول‌های واقعی استفاده نکنید، بهتر است اسکناس‌ها یا سکه‌های مختلف را نقاشی کنید و آن‌ها را در اختیار بچه‌ها بگذارید تا با آن پول‌های نقاشی شده از شما خرید کنند. مهم است که با پولی که در اختیار دارد چه خرید با ارزشی می‌کند. بعد از او، نوبت شما می‌رسد که خرید کنید. به خاطر داشته باشید که تفاوت عملکرد شما و کودکتان برای آموزش او بسیار مفید است.
پرداخت پول توجیبی، برنامه‌ریزی لازم دارد. قانون هم باید داشته باشید. باید بچه‌ها بدانند که سرپیچی از قوانین شما درباره پول توجیبی، برای آن‌ها عواقب بدی دارد. قراردادی باید بین شما و فرزندانتان باشد که محدوده اختیار آن‌ها را شما مشخص کنید. مثلاً پول توجیبی نمی‌تواند صرف خرید از محل‌های دور از خانه یا در سنین بالاتر صرف خرید سیگار و... شود. در برنامه‌ریزی خود، زمان پرداخت، نتیجه رعایت نکردن قوانین و... را مشخص کنید.
چه ثروتی به او بدهیم؟
اگر می‌خواهید فرزندتان هیچ‌گاه فقیر نشود، به او مهارت قناعت کردن را بیاموزید. نخستین و بهترین کاری که در این زمینه می‌توانید بکنید، این است که روحیه شکرگزاری از خداوند را در او تقویت کنید. می‌توانید قبل از خواب، یک دعا کنید و فرزندتان آمین بگوید و برعکس؛ دعا برای سلامتی، داشتن پدر و مادر، شکر خانه‌ای که سقفی دارد و ما کنار خیابان نمانده‌ایم و البته برای اینکه ما ثروت بزرگی به اسم خدا داریم و...
از طرفی، قصه‌های هر زمان و دوره‌ای با نوع تربیت فرزندان، رابطه دارد. فرزندان دوره‌ای که محور قصه‌های قبل از خوابشان، تلاش برای درآمدزایی، دور شدن از فقر و کار کردن، مثل دختر کبریت‌فروش است، با قناعت، رابطه بهتری دارند. از قصه‌ها کمک بگیرید تا برای فرزندان، شرایط زندگی دیگر را بتوانید به درستی ترسیم کنید. زندگی‌ای که ممکن بود در آن هیچ‌کدام از داشته‌های فعلی را نداشته باشد.
چه کنیم با فرزند ولخرج؟
نباید فراموش کرد که پول توجیبی، راهی برای آموزش کودکان و دادن اختیار به آن‌ها در دایره اختیار والدین است. اگر فرزندی ولخرجی کرده و نتواند از سرمایه خود درست استفاده کند، به این معنی است که دارد نوعی از شکست را تجربه می‌کند. در این شرایط، رفتار والدین به‌شدت اهمیت دارد. اگر والدین بی‌پولی او را به خاطر ترحم و دلسوزی جبران نکنند، قطعاً بهترین تصمیم را گرفته‌اند. اگر فرزند شما اصرار به دریافت پول مجدد دارد، از پول توجیبی ماه‌های بعد به او وام بدهید و تا آن ماه مورد توافق، خودتان از روی پول توجیبی معین، قسط‌ها را کم کنید. با این کار، شما به فرزند خود یاد می‌دهید که مسوولیت خطای خودش را به‌عهده بگیرد و بپذیرد. اما نباید پول توجیبی ماه‌های بعد را قطع کنید. قاطعیت و قانون منصفانه والدین، هرچند با گریه و ناراحتی فرزند همراه باشد، برای آینده آن‌ها بسیار کمک‌کننده است.
