کمپاس چیست؟

زمین شناسی رشته ای است که ما را به شناخت از محیط اطراف مان بسیار کمک می کند. می توانیم بفهمیم در آن قسمت از زمین چه اتفاقی افتاده است؟ آیا زمین لرزه ای در آن جا رخ داده است؟ یا آتشفشانی همه چیز آن ناحیه را از بین برده است؟ و خیلی اطلاعات دیگر از زمین و سنگ و هر چیز دیگر مربوط به زمین.

همه ما می دانیم برای شناخت درباره هر چیزی نیاز به ابزار و وسیله مناسب است تا دیدی دقیق تر نسبت به آن قضیه پیدا کنیم. در رابطه با زمین شناسی هم، چنین است و ما نیاز به ابزار هایی داریم تا با دقت به بررسی مسایل مربوطه بپردازیم.
یکی از مسایل مهم در زمین شناسی تهیه یک نقشه و یا تحلیل زمین شناختی و هم چنین ساختاری یک منطقه است و یکی از مهم ترین وسایل مورد استفاده در این زمینه از زمین شناسی، کمپاس است.

کمپاس یکی از وسایل اصلی زمین شناسان است که مهارت در استفاده از آن می تواند یک زمین شناس حرفه ای را در رسیدن به هدف کمک کند. کمپاس برای نقشه کشی استفاده می شود. بیشترین استفاده از کمپاس برانتون برای زمین شناسان است اما باستان شناسان، مهندسین محیط زیست و نقشه برداران نیز از این وسیله استفاده می نمایند.

کمپاس یک قطب نما است که نسبت به قطب نما های دیگر برتری دارد زیرا هم شیب سنج دارد و هم حمل آن راحت است. کمپاس را می توان به دو روش نشانه روی کمری و چشمی مورد استفاده قرار داد.

کمپاس برانتون از سه قسمت اصلی تشکیل می شود.
بخش اول: بدنه اصلی قطب نما
بخش دوم: در پوش
بخش سوم: بازوی بلند نشانه روی

در شکل مقابل می توانید به طور کامل سه بخش کامل کمپاس را ببینید.

چند نکته مهم:

صفحه مدرج شیب سنج برای خواندن زوایای قایم استفاده می شود.
صفحه دایره مدرج برای نشان دادن امتداد است.
معمولاً عقربه ای که جهت شمال را نشان می دهد سفید رنگ است و عقربه ای که جهت جنوب را نشان می دهد به رنگ مشکی است.
پنجره نشانه رَوی بیضوی شکل که در قسمت در پوش قرار دارد برای نشانه روی به روش های کمری و چشمی استفاده می شود.
شکاف بیضی شکل بر روی طول بازوی نشانه روی برای دیدن و تشخیص ساختار های خطی است.
پیکان نشانه رَوی خم شونده هم برای تراز کردن خط دید است.

صفحه مدرج کمپاس:

این صفحه از همان ابتدا با دو مقیاس معروف طراحی شد و امروزه هم با همین دو مقیاس ساخته و استفاده می شود.
مقیاس آزیموت: در این مقیاس برای نشان دادن جهات از یک عدد سه رقمی استفاده می شود. مثلاً 000یا 360 درجه برای شمال و 180 درجه برای جهت جنوب انتخاب می شوند.
جهت شمال در این مقیاس مهم و پایه اندازه گیری ها است.
مقیاس یک چهارم دایره: در این مقیاس علاوه بر اعداد، حروف هم برای نشان دادن جهات استفاده می شود. در هر یک از قسمت های یک چهارم دایره، (NE, SE, SW, NW) مدرج شده است.

در این مقیاس جهت شمال و جنوب مبنای اندازه گیری منظور می شوند.

در انتها، کاربرد های کمپاس را به طور خلاصه برای شما خاطر نشان می کنیم:
کشیدن نقشه
اندازه گیری زوایای قایم، ارتفاع و فاصله  ها
تعیین دو نقطه هم ارتفاع
اندازه گیری موقعیت ساختار های خطی
 اندازه گیری زاویه پیچ برای عناصر خطی

اندازه گیری ضخامت حقیقی لایه ها

اندازه گیری موقعیت صفحات

اندازه گیری موقعیت یک صفحه با تکنیک دو خط
تعیین موقعیت با استفاده از کمپاس

مسلم است که به خصوص برای برخی از این موارد نیاز به تسلط کامل بر استفاده از کمپاس دارید زیرا کاملاً تخصصی هستند و برای انجام این کار باید اطلاعات کافی در مورد زمین شناسی نیز داشته باشید.

بخش پژوهش های دانش آموزی تبیان، تهیه: سارا یعقوبیان

تنظیم: نسرین صادقی