تبیان، دستیار زندگی
ای مالك ! همانا زمامداران را خواص و نزدیكانی است كه خودخواه و چپاولگرند و در معاملات انصاف ندارند. ریشه ستمكاریشان را با بریدن اسباب آن بخشكان و به هیچكدام از ایشان زمین واگذار مكن و بگونه ای با ایشان رفتار كن كه قراردادی به سودشان منعقد نگردد كه به مردم
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

5اقدام علوی برای مبارزه با مفاسد اقتصادی!‌

بیکاری ، اقتصاد

اسلام دین آزادی است. آزاد كردن انسان از همه بندها و تنها بسته كمند حق ساختنش، چگونه میتوان سخن از آزادی انسان گفت در حالی كه اسیر فقر است. علی(علیه السلام) آنگاه كه بر مصدر حكومت قرار گرفت مبارزه ای بنیادی علیه فقر سازمان داد و علیرغم همه مشكلات و موانع، موفق گردید در حوزه حكومتی خود تا اندازه ای به آرمان فقرزدایی و عدالت اجتماعی دست یابد، چنانچه خود می فرماید:

كسی در كوفه نیست كه در رفاه بسر نبرد. حتی پایین ترین افراد نان گندم می خورند و سر پناه دارند و از آب فرات می آشامند. (بحارالانوار- ج 40- ص 327)

مبارزه امام علیه فقر را می توان از سه زاویه مورد بحث قرار داد:

الف- همدردی مسئولین با فقرا:

از یك طرف امام از خود و كارگزارن خود شروع كرده ، به مواسات و همدردی با فقرا می پردازند و معتقدند كه :

خدای تعالی بر پیشوایان حق واجب فرموده است كه خود را با مردم ناتوان برابر نهند تا رنج فقیر تنگدست را پریشان و نگران نسازد همچنین ثروتمندان به وسیله ثروتشان سركشی و طغیان ننمایند.

ب- برخورد با مفاسد اقتصادی:

از طرف دیگر از جایگاه حكومتی مبارزه ای سخت علیه زالو صفتانی كه با مكیدن خون مردم متورم شده اند آغاز می نماید.

امام صادق(علیه السلام) در حدیث زیبایی در مورد كاهش فاصله طبقاتی و تعیین حد فقر چنین می فرمایند:

خداوند در اموال ثروتمندان نگریست، آنگاه به فقرا نظر كرد، پس در اموال ثروتمندان آنقدر برای مستمندان قرار داد كه زندگی ایشان به رفاه باشد و اگر به آن حد نرسد باید افزایش دهند تا جایی كه بخورد و بیاشامد و بپوشد و ازدواج كند و صدقه دهد و به حج برود.

از این كلام روشن است كه تا كسی به این حد از امنیت اقتصادی و رفاه  نرسد، فقیر محسوب می شود و باید تلاش كرد تا با زدن ریشه های اجتماعی، زمینه شكوفایی عدالت اجتماعی فراهم گردد و انسان فقیر و نیازمند، آسوده از دغدغه گذران معاش در بستر آسایش مادی به سوی كمال حقیقی سیر كند.

ای مالك !‌همانا زمامداران را خواص و نزدیكانی است كه خودخواه و چپاولگرند و در معاملات انصاف ندارند. ریشه ستمكاریشان را با بریدن اسباب آن بخشكان و به هیچكدام از ایشان زمین واگذار مكن و بگونه ای با ایشان رفتار كن كه قراردادی به سودشان منعقد نگردد كه به مردم زیان رساند

برخی از اساسی ترین اقدامات حضرت در جهت ریشه كن كردن فساد اقتصادی به شرح ذیل می باشد:

1- بازگرداندن ثروت های بادآورده و نامشروع:

به خدا سوگند، بیت المال تاراج شده را در هر كجا بیابم به صاحبان اصلی آن باز می گردانم، گرچه با آن ازدواج كرده یا كنیزانی خریده باشند، زیرا در عدالت گشایش برای عموم است و آنكس كه عدالت بر او گران آید، تحمل ستم برای  او سخت تر است. (نهج البلاغه- خ 15)

2- جلوگیری از سوء استفاده اطرافیان مسئولین:

ای مالك !‌همانا زمامداران را خواص و نزدیكانی است كه خودخواه و چپاولگرند و در معاملات انصاف ندارند. ریشه ستمكاریشان را با بریدن اسباب آن بخشكان و به هیچكدام از ایشان زمین واگذار مكن و بگونه ای با ایشان رفتار كن كه قراردادی به سودشان منعقد نگردد كه به مردم زیان رساند. (نهج البلاغه- نامه 53)

3- مبارزه با احتكار و گران فروشی:

ای مالك! این را هم بدان كه در میان بازرگانان ، كسانی هم هستند كه تنگ نظر و بدمعامله و بخیلند و احتكار كننده اند كه تنها با زورگویی به سود خود می اندیشند و كالا را به هر قیمتی كه می خواهند می فروشند كه این سودجویی و گرانفروشی برا ی همه افراد جامعه زیانبار و عیب بزرگی بر زمامدار است. پس از احتكار جلوگیری كن كه رسول خدا (صلی الله علیه و آله) از آن جلوگیری می كرد. باید خرید و فروش به سادگی و با موازین عدالت باشد، با نرخهایی كه بر فروشنده و خریدار زیانی نرسد. كسی كه پس از منع تو احتكار كند او را كیفر ده تا عبرت دیگران باشد اما در كیفر او اسراف مكن.

ج- توجه به محرومان در تعیین بودجه های اقتصادی:

الله، ‌الله فی الطبقه السفلی من الذین لا حیله لهم

خدای را، خدای را ،‌در خصوص طبقه پایین جامعه، آن كسانی كه دردشان را هیچ چاره ای نیست.

امیر مومنان علی(علیه السلام) جهت رفع مشكلات محرومان جامعه به مالك اشتر چنین توصیه می نمایند:

- از بیت المال سهمی برای ایشان قرار بده... هرگز مباد، كه سرمستی ریاست، تو را از آنان بازدارد و گمان كنی به كارهای مهمتری اشتغال داری؟

- بویژه امور كسانی از این قشر را بیشتر پرس و جو ن كه چندان كوچك و بی شمارند كه به چشم نمی آیند و نمی توانند به تو دست یابند.

به خدا سوگند، بیت المال تاراج شده را در هر كجا بیابم به صاحبان اصلی آن باز می گردانم، گرچه با آن ازدواج كرده یا كنیزانی خریده باشند، زیرا در عدالت گشایش برای عموم است و آنكس كه عدالت بر او گران آید، تحمل ستم برای او سخت تر است

- برخی از افراد مورد اعتماد، خداترس و متواضعت را آزاد بگذار تا گزارش امور ایشان را نزد تو بیاورند و سپس در موردشان بگونه ای اقدام كن كه در روز دیدار با خدایت عذرت پذیرفته باشد.

4- ریشه یابی علل تنگناهای اقتصادی:

كارشناسان اقتصادی معمولاً هنگام بررسی عوامل ركود اقتصادی فقط به مسائل مادی توجه دارند، اما در یك نظام الهی به مسائل معنوی و غیر مادی نیز جهت ایجاد رونق و شكوفایی اقتصاد توجه می شود.

(( آری هنگامی كه بندگان خدا كارنامه ای زشت ارائه دهند خداوند به كاهش میوه ها و دریغ داشتن بركتها و فروبستن درهای خزائن خیرات، مبتلاشان می كند تا شاید كه توبه كاری توبه كند. آری، چنین است كه خداوند استغفار را سببی ساخته است برای روزی رسانی و گسترش رحمت.))

5- امنیت اقتصادی:

در برنامه ریزی های اقتصادی، امنیت عامل مهمی است كه بدون آن توسعه اقتصادی امكان پذیر نخواهد بود. مهمترین عامل در ایجاد امنیت اقتصادی، شیوه برخورد دولت با تجار، كسبه، تولید كنندگان و كارگران و برنامه ریزیهای دولتی در جهت امنیت شغلی آنان است.

((هرگز مبادا كسی را از مایحتاجش باز دارید و از رسیدن به خواسته اش بی بهره نمایید، هرگز مبادا به مال احدی از مردم- از مسلمانان نمازگزار تا اقلیتهای در گرو پیمان (متعهد به قوانین كشور)- دست بیازید، مگر آنكه اسب و جنگ افزاری بیابید كه در تجاوز به مسلمانان به كار گرفته شده.))

فرآوری: زین الدینی  

بخش نهج البلاغه تبیان


منابع:

نهج البلاغه

بحارالانوار

مجموعه آثار استاد شهید مرتضی مطهری

پایگاه امام علی

مطالب مرتبط:

حكومت علوی، الگوی حكومت مهدوی ‏

ویژگی های حکومت

هدف اسلام است یا حکومت

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.