قلمرو جالب صدا و اندازه گیری آن
صدا یا صوت، نوعی از انرژی است که از تحرک ذرات ماده به وجود می آید. به این گونه که یک ذره با حرکت (برخورد) خود به ذره‌ای دیگر ذره ی دیگر را به حرکت در می‌آورد و به همین ترتیب است که صوت نشر می‌یابد.
سرعت صوت در جامدات به دلیل تراکم زیاد مولکول ها، بیشتر از مایعات و در مایعات نیز بیشتر از گازها است. واحد اندازه گیری صوت بِل (B) یا دسی بل که واحد کوچک تری است، می باشد.
محدوده فرکانس قابل درک برای انسان بین 20000–16 هرتز است. امواج خارج از این محدوده فرکانس را مادون صوت یا ماورای صوت می نامند.
سر و صدا، شایع ترین عامل زیان آور محیط كار است. حداكثر سر و صدای مجاز در محیط كار در یك شیفت 8 ساعته، 90-85 دسی بل می باشد . صوت بیش از حد مجاز سبب ناشنوایی های حسی، عصبی و یا هر دو می گردد.
از مهم ترین مشاغل در معرض خطر، می توان به کار با ماشین آلات صنعتی، نساجی، تولید چوب و الوار و کاغذ، تولید تنباکو و چرم، صنعت شیشه گری، صنعت چاپ، صنعت حمل و نقل و اتاق های پخت که با بخار گرم کار می کنند، اشاره نمود.
صدا سنج (sound level meter)، دستگاهی است که برای اندازه گیری میزان فشار صوت طراحی گردیده است. هرچند قابلیت و توانایی های ترازسنج های صوتی می تواند متنوع باشد، اما به طورکلی هر ترازسنج صوت حداقل دارای سه بخش اساسی است:
الف – میکروفون،
ب – پردازشگر
ج – نمایشگر
کار میکروفون، مبتنی بر اعمال فشار صوت بر سطح دیافراگم آن و ایجاد جریان الکتریکی متناظر است. پردازشگر، بسته به قابلیت دستگاه و نیاز اپراتور، اطلاعات دریافتی از میکروفون را تقویت، توزین و پردازش کرده و در نهایت، مقادیر توسط نمایشگر عقربه ای یا دیجیتال نمایش داده می شود.
صوت سنج ها می توانند در تالار های کنفرانس, بیمارستان ها, کلاسآ‌های درسی و سایر مراکز تحصیلی و صداشناسی یا آکوستیک که یکی از شاخه‌های علم فیزیک است که وظیفه بررسی صدا ها و موج های مکانیکی را بر عهده دارد، به کار برده شوند. زمانی که میزان صدا به درجه ای بالاتر از مقدار از پیش تعیین شده برسد، LEDها به کاربر هشدار می دهد تا تدابیر لازم امنیتی و سلامتی را اتخاذ کند.
از دیگر کاربردهای صوت سنج ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
آنالیز صدای فرودگاه
تقاطع های پر ترافیک
ساخت و ساز پروژه های عمرانی / سالن های کنسرت
آنالیز قدرت شنوایی انسان
مطالعات فشرده محیطی و کتابخانه ها
پایش و عیب یابی تجهیزات آزمایشگاهی
آنالیز و پایش صدای دستگاه ها پرسکاری / تراشکاری و اثرات آن بر اپراتور
کنترل فنی اعم از: کنترل منبع صوتی / نگهداری صحیح دستگاه ها / محل ونحوه استقرار دستگاه / تغییر در اجزا و کار دستگاه ها / کنترل در مسیر انتشار صوت / کنترل صدا مبتنی برجذب صدا
برای اطمینان از صحت کار اندازه گیری توسط صوت سنج، لازم است ابتدا آن را با یک مولد صوتی استاندارد کالیبره کرد. این دستگاه فرکانس های معینی مثلا 1کیلو هرتز یا 250هرتز، تراز معینی از صوت خالصی برابر 94 یا 114 دسی بل تولید می کند. کالیبراسیون به دو صورت داخلی و خارجی انجام می گیرد.
مطالب مرتبط:
بخش پژوهش های دانش آموزی تبیان، تهیه: نفیسه مدانلو
تنظیم: نسرین صادقی
