قیمت گذاری برق- جلسه هفتم
اهداف
آشنایی دانش آموزان با روش های مختلف قیمت گذاری برق در دنیا و ارایه سناریوهای مختلف قیمت گذاری با توجه به اصول اقتصادی است.
زمان عملیاتی
یك ساعت و نیم
روند کار
برق یكی از عمده ترین منابع تامین انرژی در جهان است و تولید و انتقال آن مستلزم صرف هزینه های بسیار بالایی است. از ساخت نیروگاه گرفته تا شبكه ها و خطوط انتقال و توزیع برق.
1- یكی از سوالاتی كه ممكن است هنوز برای دانش آموزان مطرح باشد، آنست كه چرا باید برای برق مصرفی خود پول پرداخت كنیم؟ این سوال را در كلاس به بحث بگذارید و برای دانش آموزان توضیح دهید كه حتی شهرهای بسیار كوچك نیز میلیاردها تومان صرف توسعه و ابقای سیستم های تولید، انتقال و توزیع برق می پردازند و این پول باید از جایی تامین شود. در شهرهای بزرگ این هزینه به صورت مالیات از مردم گرفته می شود، اما این روش منجر به اصراف برق می شود چراكه هزینه مصرف برق در این روش ثابت است و به میزان برق مصرفی توسط شهروندان بستگی ندارد. پس باید روشهای قیمت گذاری مناسب تری اتخاذ شود تا این مشكل حل شود.
2- دانش آموزان را به چند گروه تقسیم نمایید و از آنها بخواهید به سوال زیر پاسخ دهند:
شركتی كه مسئولیت برق رسانی به شهروندان را دارد، چه هزینه هایی را باید بپردازد؟
سپس نتایج به دست آمده را روی یك برگه بنویسند تا پس از فرصت 15 دقیقه ای در كلاس مطرح نمایند. ( هر واحد صنعتی در اقتصاد اصطلاحا دارای دو نوع هزینه است: هزینه ثابت و متغیر. هزینه ثابت، هزینه ای است كه هیچ ارتباطی با مقدار تولید ندارد. مثل هزینه نگهبانی، احداث واحد صنعتی و .... اما هزینه متغیر، هزینه ای است كه با افزایش تولید، افزایش و با كاهش تولید، كاهش می یابد. مثل: هزینه مواد اولیه، نیروی كار و ....)
3- در مدتی كه گروه ها مشغول بحث و تبادل نظر هستند به آنها سر زده و آنها را راهنمایی كنید. از گروه ها بخواهید پس از اتمام فرصت خود، نتایج مباحثاتشان را در كلاس مطرح نمایند. با نوشتن نظرات بر روی تخته و بحث درباره آنها، كلاس را به جمع بندی زیر برسانید.
* شركت برق رسانی هزینه ای ثابت برای ایجاد سیستم های تولید، انتقال و توزیع برق دارد.
* هزینه شركت برق رسانی متناسب با میزان برق تولید شده بالا می رود، چون تولید و انتقال هر واحد برق مستلزم صرف هزینه است.
* شركت برق رسانی دارای هر دو نوع هزینه فوق است.
4- حال از گروه ها بخواهید به این پرسش پاسخ دهند:
* هزینه های شركت برق رسانی چگونه باید تامین شود؟
(در واقع این پرسش دانش آموزان را هدایت می كند تا در مورد روشهای قیمت گذاری برق با هم بحث كنند.)
5- روش های مطرح شده توسط گروه ها را روی تخته لیست كنید. این روش ها می تواند شامل موارد زیر باشد:
* هزینه ثابت، از مالیات پرداختی شهروندان تامین شود.
* هزینه ثابت، بطور یكسان بین خانوارها تقسیم شود.
* هزینه ثابت، بطور یكسان بین افراد تقسیم شود.
* هزینه متغیر، متناسب با میزان افزایش مصرف شهروندان دریافت شود.
* هزینه متغیر، با افزایش مصرف زیاد شود اما با افزایش بیش از حد، این هزینه روندی صعودی به خود می گیرد. (این نقطه حدی توسط شركت برق رسانی با توجه به میزان برق مصرفی متوسط هر خانوار تعیین می گردد.)
* هزینه متغیر، با افزایش مصرف زیاد شود اما با افزایش بیش از حد، این هزینه روندی نزولی به خود می گیرد. (این نقطه حدی توسط شركت برق رسانی با توجه به میزان برق مصرفی متوسط هر خانوار تعیین می گردد.)
(روش های ذكر شده توسط دانش آموزان را برای ما ارسال نمایید.)
6- (بعید به نظر می رسد كه دانش آموزان به روش پیشنهادی آخر اشاره كنند. اما این روش برای صنایعی خاص كه نیاز فراوان به انرژی دارند در دنیا بكار گرفته می شود.
به طور كلی می توان گفت در دنیا هزینه ثابت توسط مالیات تامین می شود و پولی كه به عنوان قیمت برق از مردم گرفته می شود، هزینه های متغیر را پوشش می دهد. سه روش برای قیمت گذاری برق وجود دارد:
روش اول؛ نرخ صعودی: در این روش نرخی ثابت برای هر واحد مصرف برق با توجه به حد متوسط مصرف خانوارها توسط شركت برق رسانی در نظر گرفته می شود و با افزایش میزان برق مصرفی خانوارها از این حد، افزایش مصرف سبب افزایش نرخ می شود. این افزایش نرخ ممكن است چند بار صورت گیرد. یعنی حدهای مختلفی برای مصرف تعریف شود كه با عبور از هریك از آنها، میزان افزایش نرخ باز هم افزوده شود. نمودار 9 این مطلب را روشن می كند. این روش در دنیا معمولا برای نقاطی بكار برده می شود كه امكان ساخت نیروگاه برق در آن مشكل است.
روش دوم؛ نرخ ثابت: در این روش همواره نرخی ثابت برای هر واحد برق مصرفی وجود دارد. البته این نرخ ثابت می تواند با توجه به فراوانی یا كمبود برق در نقاط مختلف متفاوت باشد و بنابراین با افزایش این نرخ می توان از اصراف شهروندان جلوگیری به عمل آورد. نمودار 10 بیانگر این روش است.
روش سوم؛ نرخ نزولی: در این روش ، نرخی ثابت برای هر واحد مصرف برق با توجه به بالاترین حد مصرف خانوارها توسط شركت برق رسانی در نظر گرفته می شود اما با افزایش میزان برق مصرفی از این حد، افزایش مصرف سبب كاهش نرخ می شود. (توجه داشته باشید كه خانوارها نمی توانند به این نقطه برسند، چون این نقطه خیلی بالاست و فقط صنایع خاصی ممكن است به این حد مصرف برسند. این روش معمولا برای كاهش هزینه صنایعی كه به طور خاص نیاز به مصرف زیاد برق دارند، مفید است. ) نمودار 11 این روش را توضیح می دهد.
توجه داشته باشید ممكن است تركیبی از روش های فوق در جایی بكار رود. فرضا تركیب روش اول و سوم در نمودار 12 دیده می شود. )
با رسم نمودار روش های فوق را برای دانش آموزان توضیح دهید و از آنها بپرسید هر یك از این روش ها در كجا موثر است؟
تکلیف
سوالات زیر را در كلاس مطرح كنید و از دانش آموزان بخواهید برای جلسه آینده به آنها پاسخ دهند. تاكید كنید تمامی اطلاعاتی را كه در این مدت جمع آوری نموده اند و نیز آخرین قبض پرداختی برق خانه خود را برای جلسه آینده همراه خود بیاورند. در ضمن تعداد لامپ های مورد استفاده در خانه و از میان آنها تعداد لامپ های كم مصرف را نیز بشمارند و یادداشت كنند.
نوع پرداخت شما بابت برق مصرفی تان چگونه است؟
چه میزان برق مصرف می كنید و چه هزینه ای بابت آن می پردازید؟
آیا قیمت پرداختی شما برای برق مصرفی تان از حدی به بعد گران تر شده است؟ ارزان تر شده است؟ و یا تغییری نكرده است؟
ارزیابی
ارزیابی خود را از گروه های دانش آموزان با توجه به پاسخ هایی كه به سولات مطرح شده داده اند، به گزارشتان از جلسه هفتم ضمیمه كنید.
