وقتی اتومبیل هم رسانه می شود

شاید برایتان جالب باشد بدانید که در علم ارتباطات، نوشته های پشت اتومبیل ها را هم می توان یک رسانه به حساب آورد. در این میان رانندگان در نقش پیام رسان ظاهر شده و وسیله نقلیه به عنوان یک واسط میان راننده و مخاطب، پیام ها و احساسات رانندگان را به سایر شهروندان انتقال می دهد.

هرچند به نظر می رسد دیگر دوران نوشتن جمله یا شعر روی خودرو ها گذشته باشد؛ اما همچنان افراد بسیاری اقدام به ماشین نویسی به ویژه همزمان با مناسبت های خاص می کنند. این نوشتارها تا حدی نشان دهنده ادبیات خاص رانندگان و ادبیات تولیدشده توسط آنهاست و نیز تا حدی نشان دهنده رویکرد و شخصیت فرهنگی، اجتماعی و ... راننده است.

استفاده از اتومبیل به عنوان یک رسانه، توسط کامیون داران و رانندگان بین شهری آغاز شد و امروزه نیز به دلیل رواج بیش تر این نوشته ها در میان رانندگان جاده ای، از آن ها تحت عنوان زبان مخفی رانندگان یا ادبیات جاده ای یاد می شود.

در این نوشته ها، دارنده اتومبیل فضایی شخصی را پیرامون خود حفظ می کند و از اتومبیل برای بیان اندیشه ها و احساسات خویش بهره می گیرد، از زبان مردم پسند استفاده می کند و از قید و بند قالب ها رها شده و با مخاطب عام ارتباط برقرار می کند. آنها با درج عبارات و شعرهای مختلف با افراد دیگر ارتباط برقرار می کنند و خود را به واسطه عباراتی که در پشت ماشین های خود می نویسند به دیگران معرفی می کنند به طوری که، این عبارات تا حدی نشان دهنده شخصیت اصلی رانندگان است.

مضامین ماشین نوشته ها

متوسل شدن به ائمه اطهار(ع)، اصطلاحات خاص برگرفته از گنجینه لغات رانندگان با موضوع غیرت و جوانمردی، یاد خانواده و فرزند به نشانه عشق و وفاداری به آنها، عشق به مادر، حسرت روزهای جوانی، شکایت از بی وفایی روزگار، جملات سرگرم کننده و طنز و گاه جملات آموزنده، همگی جزئی از ادبیات ریشه ای رانندگان جاده ای بوده است که در پشت نویسی ها تجلی یافته اند. این رانندگان با توجه به ذوق، سلیقه و ابتکارشان از این ماشین‌نوشته‌ها برای بیان آرزوها، مکنونات قلبی و شاید آنچه به آن اعتقاد یا انتقاد دارند استفاده می‌کنند که برخی از آنها برای خواننده دلچسب و برخی نیز ناراحت‌کننده است. در ادامه به برخی از این مضامین و پیام ها اشاره می کنیم.

غربت و ترک دیار

سفر، هنگامی که به صورت حرفه و وسیله ای برای برای کسب معشیت در می آید و هر روز و شب تکرار می شود با دوری و غم غربت همراه می شود و راننده را وا می دارد که غمش را در قالب نگاشته ها در آورد. مثل: غریبی ام را دریاب مادر... خسته ام از تکرار شب و...

خانواده و عشق به مادر

نقش مادر در زندگی و سرنوشت فرد تا حدی است که بسیاری از رانندگان اتومبیل خود را بیمه دعای مادر می کنند که البته تا حدودی دعای مادر حامل معانی و بار دینی هم می باشد که در روایات و احادیث بارها مورد تایید قرار گرفته است. برای مثال: هر چه گشتم جز تو لایق تر ندیدم همدلی "مادر" ... بیمه دعای مادر و...

اعتقادات مذهبی

نمود باورها و اعتقادات دینی را هم می توان بر روی وسایل نقلیه مشاهده کرد، این امر به خصوص در ایام محرم بیشتر نمایان می شود و عشق به خاندان حسین (ع) ، علاوه بر ابزار آلات مرسوم در وسایل نقلیه هم تبلور پیدا می کند و همچنین حرفه هایی هم، نظیر شعار نویسی روی ماشین ها در این ایام به وجود می آید که البته این مسئله در ایام محرم پر رنگ تر می شود اما در بقیه ایام سال هم دیده می شود. دعا و نیایش ها، نمونه ای دیگر از نمود اعتقادات مذهبی بر روی اتومبیل ها هستند. هم چنین می توان به توسل ها اشاره کرد. هم چون: قربان مقامت یا ابوالفضل، فقط خدا، زائرم یا امام رضا و...

دفع چشم زخم

دفع چشم زخم از عناصر فرهنگ عامیانه ما به حساب می آید، ضمن آن که در مضامین اسلامی هم بدان تاکید شده و این محتواهای برخی نگاشته های ماشین را شامل می شود مثل: سفربخیر بلادور، چشم حسود بشه کور... بگو ماشالا چشم نزن.

فیلم ها و ترانه ها

نمونه دیگری از این پشت نویسی ها به جملاتی از میان دیالوگ های فیلم ها و یا بخشی از یک ترانه مربوط می شوند. برای مثال: سلطان قلب ها... بی وفایی! دلم از غصه داغون شده.

عشق

یکی دیگر از بن مایه های اصلی در این نگاشته ها ، عشق است که هم در قالب سخن کوچه و بازاری آمده و هم در استفاده از ارزشمند ترین آثار ادبیات کهن .برای مثال: آنقدر در کشتی عشقت نشینم روز و شب یا به عشقت می رسم یا غرق دریا می شوم... زندگی بدون عشق ، مانند ساندویچ بدون نوشابه است.

مضامین این پشت نوشته ها به این موارد محدود نمی شود. بلکه بسیاری جملات دیگر را نیز می توان در میان آن ها پیدا کرد که گاه بسیار آموزنده و گاه شیرین و طنزآمیز هستند:

«گشتم بود ولی مال من نبود»، «بوق نزن، شاگردم خوابه»، «بوق نزن، سالار خستس»، «شتاب مکن، مقصد خاکه»، «کاش جاده زندگی هم دنده عقب داشت»، «غصه نخور جوجه خاور! بزرگ میشی بنز تک میشی»، «حادثه شرم کن، من بیمه آقا ابوالفضلم»، «ظرفیت از پشت تکمیل است، «به حال آن شخص باید گریست ...که دخلش بود هجده خرجش بیست»، «علم بهتر است یا ثروت؟ هیچ‌کدام فقط ذره‌ای معرفت»، «همیشه یادتم ولی شارژ ندارم»، «به سلامتی مشروطی‌های دانشگاه معدل کل 11.99»، «داداش به خاطر اشک مادر یواش»، «لاستیک قلبمو با میخ نگات پنچر نکن»، «بنی آدم روی اعصاب یکدیگرند» و...

البته باید به این نکته نیز اشاره کرد که برخی از ماشین‌نوشته‌ها کم‌مایه و فاقد معنای خاصی هستند و برخی کارشناسان و متخصصان زبان معتقدند اینگونه نوشته‌ها سبب به سُخره گرفتن زبان و ادبیات فارسی می‌شود. هم چنین طبق قانون راهنمایی و رانندگی استفاده از این ماشین نوشته‌ها در صورتی که باعث از بین رفتن تمرکز سایر رانندگان شود خلاف قانون است.

با این وجود، پشت نویسی ها هم چنان به عنوان یک رسانه، حائز اهمیت بوده و در شناخت فرهنگ و باور های بخشی از جامعه مورد استفاده قرار می گیرند. به گفته معیدفر،‌ استاد جامعه شناسی، این پشت نویسی ها را می توان یک ابزار ارتباط جمعی و نه فردی به حساب آورد که باعث می شود فرد راننده به راحتی شناخته شود. اما باید گفت شناخت علت اصلی پشت نویسی این راننده ها نیاز به تحقیقات فراوانی دارد و نمی توان به راحتی از انگیزه آنها به این پشت نویسی ها پرده برداشت.

منابع: ایرنا/ ایسنا/ آفتاب

مطالب مرتبط:

لطفا شما هم رسانه باشید!