معجزه 13 نسخه زندگی‌بخش
توصیه‌های سلامتی در کتاب آسمانی قرآن
سلامتی، رمز یک زندگی آرمانی است، از این رو در جای جای قرآن کریم به عنوان یک کتاب آسمانی جامع، به این موضوع مهم اشاره شده است تا انسان‌ها به سوی زندگی سالم و سرشار از سلامت روحی، جسمی و معنوی رهنمون شوند.
در این راستا، جامعیت نظام سلامت روح و روان از منظر قرآن را با حجت‌الاسلام والمسلمین عباسعلی واشیان، دکترای تخصصی سلامت و قرآن به گفت‌وگو نشسته‌ایم.
پرهیز از فخرفروشی
زندگی ماشینی و صنعتی امروزه انسان، با فرهنگ تشریفات و تجمل‌پرستی و ابزارهای ظاهرسازی که انسان را به خود مشغول کرده است، انسان را شیفته خود نموده، غافل از اینکه افتادن در ورطه فخر فروشی، سیری‌ناپذیر است و انسان را به کام حرص، طمع، استرس، اضطراب و حسد می‌اندازد که جملگی از اختلالات روح و روان است.
دکتر واشیان در این رابطه به آیه 20 سوره حدید اشاره می‌کند: «بدانید زندگی دنیا تنها بازی و سرگرمی و تجمل‌پرستی و تفاخر در میان شما و افزون‌طلبی در اموال و فرزندان است، همانند بارانی که محصولش کشاورزان را در شگفتی فرو می‌برد، سپس خشک می‌شود به گونه‌ای که آن را زرد رنگ می‌بینی، سپس تبدیل به کاه می‌شود و در آخرت یا عذاب شدید است، یا مغفرت و رضای الهی و (به هر حال) زندگی دنیا چیزی جز متاع غرور نیست».
استقامت ورزیدن
استقامت و پایداری در مقابل رخدادها و وقایعی که در زندگی فردی، خانوادگی و اجتماعی فرد بروز می‌کند، اعم از اینکه مصیبت باشد یا محل ابتلایی که انسان را تحت فشارهای مختلف روحی و روانی قرار دهد، موضوع دیگری است که دکتر واشیان آن را منشأ کنترل و برخورد شایسته با این بحران‌ها می‌داند. به گفته وی در آیات 30 تا 32 سوره فصلت آمده است:
«کسانی که گفتند پروردگار ما خداوند یگانه است، سپس استقامت کردند، فرشتگان بر آن‌ها نازل می‌شوند که نترسید و غمگین مباشید و بشارت باد بر شما به آن بهشتی که به شما وعده داده شده است. ما یاران و مددکاران شما در زندگی دنیا و در آخرت هستیم و برای شما هر چه بخواهید در بهشت فراهم است و هر چه طلب کنید به شما داده می‌شود. این‌ها به عنوان پذیرایی از سوی خداوند غفور و رحیم است».
اطمینان قلبی
با یاد و ارتباط مستمر با خداوند متعال، انسان به درجه‌ای از ایمان می‌رسد که اطمینان قلبی را برای او به همراه دارد. همان اطمینانی که منشأ آرامش و سکینه و سلامت روح و روان انسان بوده و در آیه 28 سوره رعد به آن اشاره شده است:
«آن‌ها کسانی هستند که ایمان آورده‌اند و دل‌هایشان به یاد خدا مطمئن (و آرام) است، آگاه باشید با یاد خدا، دل‌ها آرامش می‌یابد».
رفع ترس و غم با یاد خدا
دکتر واشیان، شروع ترس و غم را با احساس تنهایی و بی‌کسی عجین می‌داند، حال آنکه انسان با داشتن خدا و خالقی که از رگ گردن به انسان نزدیک‌تر است، چنین ترس و غمی را در خود احساس نمی‌کند.
اعتماد به صاحب قوت و قدرت
خداوند متعال به عنوان قادر مطلقی که قدرتی بالاتر و برتر از او در عالم نیست، منشأ اتکا و توکلی است که هیچ کس و هیچ چیزی فراتر از قدرت و قوت او قابل تصور نیست. دکتر واشیان ضمن بیان این جمله افزود: نمونه آن قدرت، در درون و برون انسان در ظاهر و نهان هویداست. در این خصوص در آیه مبارکه 58 سوره الذاریات آمده است: «خداوند روزی‌دهنده و صاحب قوت و قدرت است».
منشأ حمایت و پشتیبانی
انسان در زندگی فردی و اجتماعی خود، مرتب به دنبال حامی و پشتیبان می‌گردد تا از او حمایت کرده و در کشاکش حوادث روزگار برایش پشتیبان باشد و چه کسی بهتر از خدا که حامی و پشتیبانی برتر از او در عالم نیست. خدایی که به حکمت امور آگاه است و در ضعف‌ها و ناتوانی‌های انسان می‌تواند او را مدد نماید. همچنان که در قدرت و قوت انسان، منشأ اثر و هدیه نعمت بود و هست. این کلام قرآن و سلامت در راستای این جملات به آیه 31 از سوره فصلت: «ما یاران و مددکاران شما در زندگی دنیا و در آخرت هستیم و برای شما هر چه بخواهید در بهشت فراهم است و هر چه طلب کنید به شما داده می‌شود» اشاره می‌کند.
همسرگزینی
دکتر عباسعلی واشیان، ازدواج و انتخاب همسر برای زندگی مشترک و با هدف تکامل و رشد انسان را از ویژگی‌های نظام جامع سلامت روح و روان دانست که خداوند متعال به آن تأکید دارد و در واقع از رحمت‌های الهی به انسان است که انسان به واسطه آن آرامش و سکینه پیدا می‌کند. آیه 21 سوره روم به این مصداق اشاره دارد.
پرهیز از سوءظن
سوءظن و بدگمانی از اختلالاتی است که سلامت روح و روان را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. در علم روان‌پزشکی گاهی منجر به بستری شدن و مراقبت‌های بالینی طولانی می‌شود و اگر به آن توجه نشود، بیماری‌های مزمن و خطرناک‌تری را باعث خواهد شد. در این خصوص، دکتر واشیان آیه 12 سوره حجرات را مطرح می‌کند:
«ای کسانی که ایمان آورده‌اید. از بسیاری از گمان‌ها بپرهیزید، چرا که بعضی از گمان‌ها گناه است و هرگز (در کار دیگران) تجسس نکنید و هیچ یک از شما دیگری را غیبت نکند، آیا کسی از شما دوست دارد که گوشت برادر مرده خود را بخورد؟ (به یقین) همه شما از این امر کراهت دارید، تقوای الهی پیشه کنید که خداوند توبه‌پذیر و مهربان است».
رضایت به قضا و قدر الهی
راضی بودن به رضای الهی و منظور نظر داشتن اینکه همه چیز در ید قدرت الهی و با تدبیر او در حال حرکت و انجام است، علاوه بر اینکه اختیار انسان را نقض نمی‌کند، به انسان این آرامش را می‌دهد که قدرتی افزون در نهایت و اوج عالم هستی هست که زندگی دنیا و آخرت انسان را می‌داند و به واسطه اعمال و کرداری که انسان از خود بروز می‌دهد، آن را سر و سامان می‌بخشد. هر چه هست، در قضا و قدر اوست و تا او نخواهد، برگی از درخت نمی‌افتد. در قرآن کریم مکرر اشاره شده است که خیر و شر واقعی انسان را خداوند متعال بهتر می‌داند، حال آنکه ممکن است انسان بالعکس آن را در ذهن داشته باشد که در آیه 216 سوره بقره به آن اشاره شده است.
رهایی از تنهایی
تنهایی و بی‌کسی از جمله آسیب‌های سلامت روح و روان است. انسان با یافتن دوست و همراهی که در سرد و گرم روزگار با او همراهی کند، به آرامش و سکینه می‌رسد. همراهی که برای همراهی با انسان توقع مزد ندارد، هیچ‌گاه به دنبال منافع خود نیست و هیچ‌گاه انسان را تنها نمی‌گذارد. در هر مکانی با او همراه است و هر جایی که دادرس و یاوری ندارد، در کنار انسان است. آن همراه همیشگی که همراهان این دنیا و آن دنیا را برای انسان خلق نموده و به همه نیازهای فردی، خانوادگی و اجتماعی انسان توجه داشته، غافل از نیازهای روحی و روانی انسان نیست و در تنهایی که معضل این سلامت است، به کمک و مدد انسان می‌آید.
امید محوری بر اساس اعتقاد به معاد
داشتن امید و امیدواری از شاخصه‌های نظام سلامت روح و روان است. اینکه در مقام عمل، هر کسی امید به آینده افزون‌تری داشته باشد، طمأنینه، آرامش و سکینه بیشتری دارد. دکتر واشیان با بیان این جمله گفت: اگر این امید فراتر از این دنیای فانی را نیز شامل شود، نظامی جامع را در حوزه سلامت روح و روان باعث خواهد شد، چرا که از پوچ‌گرایی و بی‌هدفی زندگی دنیایی نجات یافته و برای آخرت خود برنامه‌ریزی می‌کند و توجه را به آیه 64 سوره عنکبوت از قرآن کریم که در توصیف این شاخصه و تفاوت دنیا و آخرت است معطوف می‌کند.
سلامت اجتماعی با پرهیز از برخی گروه‌ها
به عقیده دکتر واشیان، در حوزه سلامت اجتماعی و تأثیر متقابلی که با سلامت روحی و روانی بر یکدیگر دارند، می‌توان دریافت که تنها سلامت فردی روح و روان، برای سلامت جامع انسان کفایت نمی‌کند، بلکه نمای کامل این سلامت جامع در عرصه اجتماعی نیز ظهور و بروز دارد. گروه‌های اجتماعی یا به عبارت بهتر، ضد اجتماعی، نظیر افراد با صفت نفاق و دورویی و افرادی که اعتقادی به خداوند متعال و عالم آخرت ندارند، همگی در همگرایی‌های زندگی ممکن است انسان را در لبه پرتگاه سقوط قرار دهد. به عبارت بهتر، با وجودی که انسان به دنبال همگرایی با انسان‌های رشد دهنده خود است، دچار واگرایی و دور شدن از سرمنزل مطلوب گردد. از حوزه منابع انسانی، بخش اعظم آیات قرآن در خصوص منافقین و مشرکین و صفات و خصوصیات آن‌هاست تا انسان‌ها را از حضور و تأثیرات نامطلوب آن‌ها آگاه کند. قرآن در قالب داستان‌های واقعی و سرگذشت اقوام مختلف، به شکلی ادیبانه به این موضوع پرداخته است که حاصل آن، آگاهی‌بخشی و توجه دادن انسان به نقطه‌های آسیب‌زا و آسیب‌رسان است تا از آن پرهیز و دوری نماید.
پرهیز از یأس و ناامیدی
در مقابل امید و امیدواری، دکتر واشیان از یأس و ناامیدی می‌گوید که علاوه بر اینکه انسان را از تعادل و سلامت روحی و روانی خارج می‌کند، باعث قرار گرفتن در شرایطی می‌شود که فرد را به دام خودآزاری، خودزنی و حتی خودکشی می‌اندازد. حال آنکه در نظام سلامت روح و روان با در نظر داشتن امیدورزی و تولید امید در نهاد انسان، ناامیدی از رحمت الهی ناپسند بوده و زشت شمرده می‌شود، چرا که تنها اوست و در قدرت اوست که نابسامانی‌های موجود را برایمان هموار سازد تا از آن به خیر و صلاح خارج شویم. در قرآن کریم، خداوند متعال باب رحمت و امید را بر بنده گشوده و در عبارات نورانی 87 سوره یوسف می‌فرماید: «و از رحمت خدا مأیوس نشوید که از رحمت خدا جز قوم کافر مأیوس نمی‌شوند».
ایران
