سراج منیر
سراج ها ، منوری هستند که روشنی بخشِ زمین و زمانند. هرکس که در گردونه‌ی حیات حیران است و مسیر را گم کرده‌است اگر نگاهش به آن چراغ تابان باشد نور خدا را گم نخواهد کرد.
یَا أَیُّهَا النَّبِیُّ إِنَّا أَرْسَلْنَاكَ شَاهِدًا وَمُبَشِّرًا وَنَذِیرًا - وَدَاعِیًا إِلَى اللَّهِ بِإِذْنِهِ وَسِرَاجًا مُّنِیرًا (45 و 46 احزاب)
این شب‌ها، اسلام آورندگانی که با جان و دل به دنبال سراج منیر عالم در حرکتند عظمت این آیات و جایگاه رفیع پیامبر اکرم (ص) را درک می‌کنند. این دو آیه با بیان پنج ویژگی جامع پیامبر (ص) غفلت نسبت به بزرگی او را از دل‌ها می‌زداید. در این مقاله سعی شده است به مناسبت رحلت خاتم انبیاء تفسیری کلی (بر اساس تفسیر مشکاة دکتر محمد علی انصاری) نسبت به این دو آیه ارائه شود. در همین راستا نگاهی نیز به اشعاری که در نعت رسول الله (ص) سروده شده‌اند و اشاره به خصایص خاص حضرتش دارند را پوشش می‌دهیم.
شروع آیه 65 احزاب خود دارای لطافتی خاص است. نام پیامبر اکرم چه به صورت احمد و یا محمد (ص) در قرآن آمده است اما هیچ گاه خداوند در قرآن پیامبر ختمی مرتبه را با نام خطاب نکرده اند. دیگر پیامبران با نام خطاب شده‌اند. مثلاً یا موسی، یا عیسی، یا ابراهیم و... آمده است. اما در قرآن یک مرتبه هم خداوند پیامبر را به اسم کوچکش خطاب نکرده است. این تفاوت شأن پیامبر با دیگر انبیا است. سنایی به زیبایی در ستایشش این طور سروده است: ای گزیده مر ترا از خلق رب‌العالمین/ آفرین گوید همی بر جان پاکت آفرین// از برای اینکه ماه و آفتابت چاکرند/ می طواف آرد شب و روز آسمان گرد زمین. عطار نیز جایگاه والای حضرتش را این طور با کلامی شیوا بیان کرده است: تویی در شب افروز انبیا را/ تویی شمع حقیقی اولیا را// چراغ چار طاق هشت باغی/ شب معراج در شب چراغی.
إِنَّا أَرْسَلْنَاكَ شَاهِدًا: ای پیامبر ما تو را رسولی شاهد قرار دادیم. به صورت کلی شهادت دارای دو مقام است. در یک مرتبه شهادت مشاهده‌ی آن چیزی است که روی داده است. در مرحله‌ی دوم شاهد بودن بیان آن چیزی است که دیده شده است. پیامبر اکرم (ص) به هر دو معنی شاهد در دنیا و آخرت هستند. نبی مکرم اسلام شاهد پرونده‌ای هستند که مدعی آن خداوند سبحان است. مدعی علیه آن مردم هستند. موضوع دادخواست کاستی در اعمال آدمی است. شاهد این قصورها و کوتاهی ها پیامبر اکرم هستند.
وَمُبَشِّرًا وَنَذِیرًا: یا رسول الله شما بشارت‌دهنده و منذر هستید. هر دوی این صفات اشاره به بیدار کردن انسان ها از خواب غفلت دارد. گاه بیدار کردن یک فرد از این رو است که به او بشارتی داده شود و گاه نیز بیدار کردن از خواب غفلت به منظور هشدار دادن است. پیامبر به هر دو معنی انسان‌ها را از خواب غفلت بیدار کردند.
وَدَاعِیًا إِلَى اللَّهِ بِإِذْنِهِ: ای رسول الله، شما به اذن خداوند دعوت کننده به سوی او هستید. اینجا یک نکته‌ی ظریفی وجود دارد. میان اجازه و اذن تفاوتی است. اگر قبل از عمل هماهنگی کنید نام این کار اذن است. اما اگر پس از عمل هماهنگی کردید نامش اجازه است. پیامبر هرگز پس از عمل هماهنگی نمی کنند بلکه همیشه قبل از عمل هماهنگی می کنند. پشتوانه‌ی همه‌ی اعمالشان اذن خداوند است. قاآنی عظمت حضرتش را به زیبایی می‌سراید: اصل‌کرم ولی نعم قاید امم/ کهف وری امام هدی آیت تقا// سطح حیات، خط بقا، نقطهء وجود/ قطب نجات،قوس صفا، مرکز وفا// نفس بسیط، عقل مجرد، روان صرف/ مصباح فیض راح روان روح اتقیا// مصداق لوح، معنی نون، مظهر قلم/ نور ازل چراغ ابد مشعل بقا// منهاج عدل تاج شریعت رواج دین/ مفتاح صنع درج سخن‌گوهر سخا// فیض نخست صادراول ظهورحق/ مرآت وحی رایت دین آیت هدا.
وَسِرَاجًا مُّنِیرًا: پیامبر اکرم (ص) سراج منیری هستند که روشنی بخشِ زمین و زمانند. هرکس که در گردونه‌ی حیات حیران است و مسیر را گم کرده‌است اگر نگاهش به آن چراغ تابان باشد نور خدا را گم نخواهد کرد. عطار در همین زمینه این طور سروده است: چو نور دولتش یک ذره درتافت/ مه و خورشید از آن یک ذره دریافت// مویش مشگ در عالم دمیده/ ز رویش نور برگردون رسیده// سه بعد از عطر موی او معطر/ دو کون از نور روی او منور.
