تبیان، دستیار زندگی
گاهى از كافران مرده دل، فرزندان مومن و زنده دل، و از مومنان زنده دل، فرزندانى كافر و مرده دل ظاهر مى‏شود.
عکس نویسنده
عکس نویسنده
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

قدرت خداوند محدود نیست

چگونه آسمان شب را رصد كنیم؟ ـ جلسه دوم
گاهى از كافران مرده دل، فرزندان مومن و زنده دل، و از مومنان زنده دل، فرزندانى كافر و مرده دل ظاهر مى‏شود.

تُولِجُ اللَّیْلَ فِی النَّهارِ وَ تُولِجُ النَّهارَ فِی اللَّیْلِ وَ تُخْرِجُ الْحَیَّ مِنَ الْمَیِّتِ وَ تُخْرِجُ الْمَیِّتَ مِنَ الْحَیِّ وَ تَرْزُقُ مَنْ تَشاءُ بِغَیْرِ حِسابٍ (آل عمران ـ 27)

(خداوندا!) تو شب را به روز و روز را به شب درآورى و زنده را از مرده و مرده را از زنده بیرون آورى و هر كه را خواهى بى‏شمار روزى مى‏دهى.

نكته‏ها:

1- "ولوج" در لغت به معنى "دخول" است، این آیه مى‏گوید: خداوند، شب را در روز و روز را در شب داخل مى‏كند.

منظور از این جمله همان تغییر تدریجى محسوسى است كه در شب و روز، در طول سال، مشاهده مى‏كنیم، این تغییر بر اثر انحراف محور كره زمین نسبت به مدار آن كه كمى بیش از 23 درجه است و تفاوت زاویه تابش خورشید مى‏باشد، لذا مى‏بینیم در بلاد شمالى (نقاط بالاى خط استوا) در ابتداى زمستان، روزها كم كم بلند و شب ها، كوتاه مى‏شود تا اول تابستان، سپس به عكس، شب ها بلند و روزها كوتاه مى‏شود و تا اول زمستان ادامه دارد. اما در بلاد جنوبى (نقاط پایین خط استوا) درست به عكس است.

بنابراین، خداوند دائماً، شب و روز را در یكدیگر داخل مى‏كند، یعنى از یكى كاسته به دیگرى مى‏افزاید.

ممكن است گفته شود كه در خط حقیقى استوا و همچنین در نقطه اصلى قطب شمال و جنوب، شب و روز در تمام سال مساوى هستند و هیچ گونه تغییرى پیدا نمى‏كند، شب و روز در خط استوا در تمام سال هر كدام دوازده ساعت و در نقطه قطب در تمام سال، یك شب 6 ماهه و یك روز به همان اندازه است، بنابراین آیه جنبه عمومى ندارد.

در پاسخ این سوال باید گفت: خط استواى حقیقى، یك خط موهوم بیش نیست و همیشه زندگى واقعى مردم یا این طرف خط استوا است یا آن طرف، و همچنین نقطه قطب، نقطه بسیار كوچكى بیش نیست و زندگى ساكنان مناطق قطبى (اگر ساكنانى داشته باشد) حتماً در مكانى وسیع‏تر از نقطه حقیقى قطب است، بنابراین هر دو دسته اختلاف شب و روز دارند.

آیه ممكن است علاوه بر معنى فوق، معنى دیگرى را هم در بر داشته باشد و آن اینكه شب و روز در كره زمین به خاطر وجود طبقات "جو" در اطراف این كره به صورت ناگهانى ایجاد نمى‏شود، بلكه روز، به تدریج از فجر و فلق شروع شده و گسترده مى‏گردد و شب از شفق و سرخى طرف مشرق به هنگام غروب آغاز، و تدریجاً تاریكى همه جا را مى‏گیرد.

جمله "بِغَیْرِ حِسابٍ" (بدون حساب) اشاره به این است كه دریاى مواهب الهى آن قدر وسیع و پهناور است كه هر قدر به هر كس ببخشد، كم ترین تأثیرى براى او نمى‏كند و نیاز به "نگاه داشتن حساب" ندارد، زیرا حساب را آنها نگه مى‏دارند كه سرمایه محدودى دارند و بیم تمام شدن یا كمبود سرمایه در باره آنها مى‏رود، چنین اشخاصى هستند كه دائماً در عطایاى خود حسابگرند

تدریجى بودن تغییر شب و روز به هر معنى كه باشد آثار سودمندى در زندگانى انسان و موجودات كره زمین دارد، زیرا پرورش گیاهان و بسیارى از جانداران در پرتو نور و حرارت تدریجى آفتاب صورت مى‏گیرد، به این معنى كه از آغاز بهار كه نور و حرارت، روز به روز، افزایش مى‏یابد، گیاهان و بسیارى از حیوانات هر روز مرحله تازه‏اى از تكامل خود را طى مى‏كنند و چون با گذشت زمان، نور و حرارت بیشترى لازم دارند و این موضوع به وسیله تغییرات تدریجى شب و روز تأمین مى‏گردد، مى‏توانند به نقطه نهایى تكامل خود برسند.

هر گاه شب و روز همیشه یكسان بود، نمو و رشد بسیارى از گیاهان و حیوانات، دچار اختلال مى‏شد و فصول چهارگانه كه لازمه "اختلاف شب و روز" و "چگونگى زاویه تابش آفتاب" است از بین مى‏ رفت و طبعاً انسان از فواید اختلاف فصول بى‏بهره مى‏ماند.

همچنین اگر معنى دوم در تفسیر آیه را در نظر بگیریم كه آغاز شب و روز، تدریجى است نه ناگهانى و حتما شفق و بین الطلوعین در میان این دو است، روشن مى‏شود كه این تدریجى بودن شب و روز، براى ساكنان زمین نعمت بزرگى است، زیرا كم كم با تاریكى یا روشنایى آشنا مى‏شوند و نیروهاى جسمى و زندگى اجتماعى آنان بر آن منطبق مى‏گردد، در غیر این صورت، مسلّماً ناراحتی هایى به وجود مى‏آمد.

2- جمله "تُخْرِجُ الْحَیَّ مِنَ الْمَیِّتِ وَ تُخْرِجُ الْمَیِّتَ مِنَ الْحَیِّ" و شبیه آن در چندین آیه از قرآن مجید به چشم مى‏خورد كه مى‏گوید: "خداوند زنده را از مرده و مرده را از زنده بیرون مى‏آورد".

مرگ

منظور از بیرون آوردن "زنده" از "مرده" همان پیدایش حیات از موجودات بى‏جان است، زیرا مى‏دانیم آن روز كه زمین آماده پذیرش حیات شد، موجودات زنده از مواد بى ‏جان به وجود آمدند، از این گذشته دائماً در بدن ما و همه موجودات زنده عالم، مواد بى جان، جزو سلول ها شده، تبدیل به موجود زنده مى‏گردند. پیدایش مردگان از موجودات زنده، نیز دائماً در مقابل چشم ما مجسم است.

در حقیقت آیه اشاره به قانون تبادل دائمى مرگ و حیات است كه عمومى‏ترین و پیچیده‏ترین و در عین حال جالب‏ترین قانونى است كه بر ما حكومت مى‏كند.

براى این آیه، تفسیر دیگرى نیز هست كه با تفسیر گذشته، منافاتى ندارد و آن مسئله زندگى و مرگ معنوى است، چه این كه مى‏بینیم گاهى افراد با ایمان كه "زندگان حقیقى" هستند از افراد بى ایمان كه "مردگان واقعى" محسوب مى‏شوند به وجود مى‏آیند و گاهى به عكس، افراد بى ایمان از افراد با ایمان متولد مى‏شوند.

قرآن زندگى و مرگ معنوى را در آیات متعددى به "كفر" و "ایمان" تعبیر كرده است.

و گاهى از كافران مرده دل، فرزندان مومن و زنده دل، و از مومنان زنده دل، فرزندانى كافر و مرده دل ظاهر مى‏شود (تفسیر مجمع البیان، ج 2، ص 728) كه این یكى از مصادیق آیه است.

مطابق این تفسیر، قرآن مسأله به هم ریختن قانون "توارث" را كه بعضى از دانشمندان آن را از قوانین قطعى طبیعت مى‏دانند، اعلام مى‏دارد، زیرا انسان به خاطر داشتن آزادى اراده مانند موجودات بى جان طبیعت نیست كه تحت تأثیر اجبارى عوامل مختلف باشد، و این خود یكى از قدرت ‏نمایى‏هاى خدا است كه آثار كفر را از وجود فرزندان كافر (آنها كه مى‏خواهند واقعاً مومن باشند) مى‏شوید، و آثار ایمان را از وجود فرزندان مومن (آنها كه مى‏خواهند واقعاً كافر باشند) از بین مى‏برد و این استقلال اراده، كه حتى مى‏تواند بر زمینه‏هاى مساعد و نامساعد ارثى پیروز گردد از ناحیه اوست.

سرچشمه لطف الهى بى‏انتهاست. رزق بى‏حساب، یعنى براى سرچشمه رزق محدودیّتى نیست. «تَرْزُقُ مَنْ تَشاءُ بِغَیْرِ حِسابٍ»

3- جمله "وَ تَرْزُقُ مَنْ تَشاءُ بِغَیْرِ حِسابٍ" به اصطلاح از قبیل ذكر "عام" بعد از "خاص" است زیرا در جمله‏ هاى قبل، نمونه ‏هایى از روزی هاى خداوند به بندگان، بیان شده است و در این جمله مساله، به صورت كلى و عمومى‏تر در تمام مواهب و ارزاق ذكر گردیده یعنى نه تنها عزت و حكومت و حیات و مرگ به دست خدا است، بلكه هر نوع روزى و موهبتى از ناحیه او است.

جمله "بِغَیْرِ حِسابٍ" (بدون حساب) اشاره به این است كه دریاى مواهب الهى آن قدر وسیع و پهناور است كه هر قدر به هر كس ببخشد، كم ترین تأثیرى براى او نمى‏كند و نیاز به "نگاه داشتن حساب" ندارد، زیرا حساب را آنها نگه مى‏دارند كه سرمایه محدودى دارند و بیم تمام شدن یا كمبود سرمایه در باره آنها مى‏رود، چنین اشخاصى هستند كه دائماً در عطایاى خود حسابگرند.

مبادا سرمایه آنها از دست برود، اما خداوندى كه دریاى بى پایان هستى و كمالات است، نه بیم كمبود دارد، و نه كسى از او حساب مى‏گیرد، و نه نیازى به حساب دارد.

پیام‏های آیه:

1ـ تغییرات شب و روز و پیدایش فصل‏ها یكى از بركات و الطاف الهى است. «بِیَدِكَ الْخَیْرُ»، «تُولِجُ اللَّیْلَ فِی النَّهارِ»

2ـ علاوه بر آفرینش، هرگونه تغییر و تدبیر به دست اوست. «تُولِجُ اللَّیْلَ فِی النَّهارِ»

3ـ قدرت خداوند محدود نیست. او از مرده، زنده و از زنده، مرده خارج مى‏سازد. «تُخْرِجُ الْحَیَّ مِنَ الْمَیِّتِ وَ تُخْرِجُ الْمَیِّتَ مِنَ الْحَیِّ»

4ـ سرچشمه لطف الهى بى‏انتهاست. رزق بى‏حساب، یعنى براى سرچشمه رزق محدودیّتى نیست. «تَرْزُقُ مَنْ تَشاءُ بِغَیْرِ حِسابٍ»

آمنه اسفندیاری

بخش قرآن تبیان


منابع:

تفسیر نور، ج 2

تفسیر نمونه، ج 2

تفسیر مجمع البیان، ج 2

مطالب مرتبط:

حد و اندازه قدرت خداوند!

فردای ‌جهان ‌از ‌نگاه‌ قرآن‌

نگاهی به شگفتی های جهان آفرینش

نمی‌بینم پس نیست!

راه های بی شمار خداشناسی!

تکیه خدا بر تخت پادشاهی

صوت مرتبط:

حاکمیت مطلق خداوند

قدرتی غیر از قدرت خدا؟

علم قدرت خداوند