کارهای کوچک با تأثیر گذاری بالا!
گوهر گرانبهای هر عملی، نیت و انگیزه انجام آن است. نیت به مثابه روح است و عمل همچون جسم. جسم بدون روح جنازه ای بیش نیست. زیباترین بدن نیز بعد از خارج شدن روح از آن باید دفن شود. پزشکان می گویند بیش از 90 درصد بیماری های جسمانی ریشه در بیماری های روحی و روانی دارد. اگر چه گاهی گفته می شود عقل سالم در بدن سالم است. امّا عکس آن صادق تر است. جسم سالم محصول روح و روان سالم است.
حاشیه بیش از این لازم نیست. با تمثیلات فوق این مهم آشکارتر می شود که کار کم و عمل کوچک با نیّت و هدف الهی، بزرگ و کار بزرگ با نیت غیر الهی کوچک و بلکه بیهوده تلقی خواهد شد.
خداوند به موسی(علیه السلام) فرمود: یا موسی آنچه به خاطر من انجام شود کمش زیاد و آنچه به خاطر غیر من انجام شود زیادش کم است. عمل خالص اندک مثل گوهر کم و خالص بسیار ارزشمند خواهد بود.
هر چه خلوصش بیشتر عیارش بیشتر
همه انسان ها در قرآن زیان کارند مگر مخلصین. آنان که ایمان آورده و عمل صالح انجام می دهند. عملی پذیرفته است که صالح باشد و با روح ایمان جان گرفته باشد. با نیّت خالص، خسران نخواهد بود.
نیت، همه اعمال ما را رنگ و روح عبادی و معنوی می دهد. نیّت، انسان را به همان مقام و منزلتی می رساند که خود قرار گرفته. اگر نیت، زمینی باشد ما را زمین گیر و اگر خدایی باشد ما را خدا گونه خواهد نمود. بهترین اعمال و عبادات و مناسک از حج و حجاب و نماز و روزه گرفته تا جهاد و صدقه و انفاق اگر با انگیزه رسیدن به نان و نام و مقام و موقعیت انجام گیرند، اموری پست و ریایی و مشرکانه خواهد بود.
ما مسلمانان هر کاری را با نام خدا شروع می کنیم. خارج شدن از خانه، پوشیدن لباس نو، انداختن سفره عقد، نشستن پشت فرمان اتومبیل، آغاز سخنرانی و... امّا متاسفانه در بسیاری موارد با توجه و تمرکز جدّی بر جان و جوهر کلام (نام خدا) نداریم و یا در آغاز با خلوص و توجه حرکت می کنیم امّا در میانه راه و یا در پایان راه آلوده به ریا و خودنمایی و کار برای غیر خدا می شویم.
به نام خدا یعنی، ساخت خدا، برای خدا، این سنخ و این عمل باید درخشان خدا باشد رنگ و روح خدایی داشته باشد. لذا وقتی لباسی را با نام خدا به تن می کنیم، دیگر با آن لباس در پی جلب توجه دیگران به ویژه نامحرمان نخواهیم بود. اگر روز کسب و کار و تجارت خود را با نام خدا آغاز می کنیم، دیگر با دروغ، احتکار، گران فروشی، کم فروشی، رشوه و اختلاس و... اموال و اعمال خود را به حرام آغشته نمی کنیم.
در ازدواج و ارتباط با گروه غیر همجنس رعایت موازین شرعی و اخلاقی و اخلاص و صداقت را از مهم ترین پیش نیازهای تعامل تلقی می کنیم.
زرنگ ترین آدم ها را صادق ترین آدم ها می خوانیم و می دانیم. آنان که با مکر و ریا و دورویی در پی موفقیت و دستیابی به مال و منال و مقام هستند در دام مکر و ریای خود گرفتار خواهند شد و مصداق این آیه کریمه می شوند. خداوند مکرشان را به خودشان بر می گرداند.(آل عمران/54) دنیا، دنیای پژواک است بدکنی، بدخواهی دید.
نشانه صداقت چیست؟
پاسخ این سوال را از امام صادق(علیه السلام) بشنویم که فرمود: عمل خالص آن است که نخواهی جز خدا کسی تو را به خاطر آن بستاید. خالص تر اینکه اصلاً عمل خود را به حساب نیاورد.
به جای خودنمایی، که موجب تکه تکه شدن روح و روان انسان شده و موجب اضطراب و استرس و احساس حقارت و افسردگی خواهد شد. خود را در محضر خدا بدانیم و ببینیم و برای او خودنمایی کنیم.
نشانه خلوص، عدم توقع قدردانی و تشکر کردن از سوی دیگران است. هر گفتار و رفتاری با اخلاص یعنی بالا بردن اعتبار پس انداز خود.
اگر خوبی کردیم و بدی دیدیم باز به خوبی خود ادامه دادیم. این یعنی اخلاص و کار برای خدا کردن.
اگر در شب های قدر در قرائت دعای جوشن کبیر که اسماء و صفات خداوندی را بر زبان جاری می کنیم، با هدف تقویت آن صفات در خود به سوگواری و بزرگداشت شهادت امیرمومنان علی(علیه السلام) پرداختیم در جهت مخلص شدن تلاش کرده ایم.
در دعای مذکور خداوند منان را با صفاتی چون ستارالعیوب، صابر، هادی، رحمان، رحیم، حلیم، حکیم، کریم و ... می خوانیم. آیا به زبان جاری کردن این صفات کافی است. هدف اصلی مگر جز این است که ما هم که آیت الهی هستیم این صفات را (اگر چه به طور نسبی) داشته باشیم.
بخشنده و مهربان باشیم
همان طور که گناهان و خطاهای خود را می پوشانیم خطاها و ناراستی های دیگران را هم افشاء نکنیم. دانش افزایی و احترام به دانشمندان و عالمان را پیشه خود سازیم. بدون توقع ببخشیم و هدیه بدهیم و محبت کنیم.
این همه خطا و گناه می کنیم و خداوند باز ما را از مهر و محبت و بهره گیری از لذت های مادی محروم نمی سازد. امّا چرا کوچک ترین بی احترامی و بی اعتنایی خطای دیگران را نمی بخشیم.
نشانه صداقت، این است که صفات خداوندی را اگر چه خدا به طور مطلق دارد ما به طور نسبی داشته باشیم در پایان، مزدمان را از خدا بخواهیم، نه از مردم.
خواست او را بر خواست خود و دیگران ترجیح دهیم.
ریا ضد صداقت است. ریا چه نشانه هایی دارد؟ از امام علی(علیه السلام) بشنویم.
نشانه های ریا
امام علی(علیه السلام) فرمود: ریاکار سه نشانه دارد: وقتی مردم را ببیند با نشاط و شاداب است. [خودنمایی می کند و لذت می برد] و وقتی تنها است [به جهت آن که کسی او را نمی بیند] کسالت پیدا می کند و دوست دارد که در همه کارهایش مردم ثناگویش باشند و تحسینش کنند.
فراموش نکنید که کلمه «ریا» مشتق از رویت است و معنای اصلی آن عبارت است از آنکه انسان بخواهد با ارائه و نشان دادن عبادت و کارهای نیک خود، مقام و منزلتی در دل مردم پیدا کند.
از نشانه های بسیار بارز ریا این است که خلوت ما مانند جلوت ما نباشد در خلوت به ارزش ها پای بند نباشیم. در خانواده همسر و فرزندان را رنج و عذاب بدهیم. امّا در جمع اهل معاشرت و پسندیده باشیم، دست علماء را ببوسیم. نسبت به امام جماعت و افراد مومن و با نفوذ اظهار ارادت و علاقه کنیم.
احمد رزاقی
بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان
مطالب مرتبط:
حکایتی تأثیرگذار از اهمیت اخلاص
محبوبترین و با فضیلترین عمل نزد خداوند متعال
عواملی که باعث نوعی ناکامی می شود!
فیلم مرتبط:
صوت مرتبط:
