موزه اسقف اعظم آرداک مانوکیان، موزه ارامنه ایران
محلی مناسب برای بازدید دانش پژوهان

اگر شما از جمله دانش پژوهانی هستید که به موضوعات تاریخی و مردم شناسی علاقمندید، اگر موضوع پروژه شما در زمینه فرهنگی و تاریخی است، اگر به بازدید از مراكز فرهنگی و پژوهشی در زمینه شناسایی و معرفی میراث فرهنگی و معنوی علاقمندید، حتماً از موزه موزه اسقف اعظم آرداک مانوکیان، موزه ارامنه ایران بازدید نمایید.

موزه ملی ارامنه ایران، با نام شادروان اسقف اعظم آرداك مانوكیان یكی از مراكز مهم فرهنگی و پژوهشی در زمینه شناسایی و معرفی میراث فرهنگی و معنوی و ارایه آن به پژوهشگران و علاقه مندان به تاریخ، فرهنگ و آداب و رسوم ارامنه سرزمین ایران می باشد.

فکر تأسیس این کلیسا به سال 1309 خورشیدی بر می گردد زمانی که تعداد ساکنین ارامنه در پایتخت افزایش پیدا کرد و تصمیم گرفته‌ شد کلیسای تازه‌ای با سبک مهرازی ارمنی بنا شود، همان سال نقشه کلیسا تهیه شد و مقامات شهری نیز آن را تصویب کردند. در همین زمان مرد نیک ‌اندیشی همه هزینه‌های ساخت کلیسا را به عهده‌گرفت، ولی پس از آنکه کلیسا ساخته ‌شد، مساحت آن کمتر از مساحت پیش بینی شده ‌بود.

در سال 1317 خورشیدی کار ساخت کلیسا به پایان رسید و در سال 1324 خورشیدی به دست شادروان «گاره‌گین کاتولیکوس» به نام «کلیسای حضرت مریم» تقدیس شد.

این موزه در سال 2008 میلادی به دست جاثلیق اعظم آرام اول افتتاح گردید و به نام شادروان اسقف اعظم آرداک مانوکیان نامگذاری شد.این موزه به نام موزه مردم شناسی ارامنه نیز شهرت دارد. در حال حاضر مكان این موزه در تملك خلیفه گری ارامنه تهران قرار دارد و به عنوان پایگاه كلیساهای تاریخی ایران، وابسته به سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری نیز مورد استفاده ستادی قرار می گیرد.

پلان کلیسا چه از خارج و چه از داخل صلیبی شکل است و محراب آن دارای سه پنجره بوده و در دو سوی محراب اتاق‌های کوچکی به صورت قرینه قرار دارد که در آنها به درون نمازخانه اصلی باز می‌شود. بنا دارای گنبد کوچکی بر بالای مرکز نمازخانه همراه با نورگیرهای متعدد است. در قسمت غربی بنا، گنبد دومی قرار دارد که ناقوس‌خانه کلیسا است.

از درب ورودی کلیسا که وارد می شویم داخل حیاط کلیسا دو آرامگاه همراه با تندیس‌هایشان یکی آرداک مانوسیان‏، دهشمند و دیگری تندیس یپریم خان از مبارزان دوره مشروطیت وجود دارد. گفتنی است این اثر در تاریخ 12 بهمن 1381 با شماره‌ی ثبت 7237 به‌ عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌ است.

در گوشه ای از حیاط کلیسا، راه پله ای کوچک منتهی به زیرزمین وجود دارد که در آن گنجینه اسقف اعظم آرداک مانوسیان قرار گرفته است. داخل گنجینه می‌توان گوناگونی اشیای مرتبط با دین و فرهنگ ارامنه را مشاهده کرد که اولین بخش آن وسایل شخصی اسقف آرداک مانوسیان است.

در یکی از تالار‌‌ها آثار لیلیت تریان به نمایش گذاشته ‌شده‌ است. لیلیت تریان یکی از نقاشان و تندیس سازان برجسته کشور بود که از یادگاران وی تندیس یادبود یپریم خان است که در سال 1349 برای نصب در کلیسای حضرت مریم ساخته شد.

در بخش دیگر تالاری از پوشش‌های سنتی بانوان ارامنه در دوران‌های گوناگون به نمایش گذاشته شده‌ است برای نمونه می‌توان به ملکه گوراندوخت «سلسله باگراتیه» سده 9 تا 11 میلادی همسر شاه گاگیگ قارص که طرح لباس وی از نقاشی روی چرم جلد کتاب مقدس کلیسا هاکوپ مقدس گرفته شده است.

در این گنجینه پوشش بانوی تارک دنیا از جلفای اصفهان سده‌ی 17 میلادی از نقاشی موجود در کلیسای کاتارینه مقدس در جلفای اصفهان به نمایش گذاشته شده است. لباس منطقه فریدن پریا، این پوشاک سنتی و اصیل تا سال‌های اخیر مورد استفاده قرار می‌گرفت.

در بخش دیگر، وسایلی که برای آیین ارامنه بهره می بردند مانند کلاه، کمربند، آوندهایی که درون آن‌ها کندر برای خوشبویی ریخته می‌شده ‌است، هم چنین ناقوس‌هایی که از مناطق گوناگون گردآوری‌ شده‌اند، به نمایش گذاشته شده است. در این بخش سازهایی که از کلیساهای گوناگون در ایران گردآوری شده ‌است و در آیین‌ها در کلیساها نواخته می شده است نمایش داده می شود.

یکی از بخش های مهم این موزه نمایش کتاب‌های دست‌نویس انجیل است که دیرینگی شان تا 450 سال می‌رسد. حروف ارامنه در قرن پنجم میلادی پدید آمد و 38 واکه (: حرف) است. در گذشته بیشتر نقاشی‌ها در کتاب‌ها انجام می‌شد و کمتر به گونه تابلو بود.