مشکلاتی که به خاطر گناهان ایجاد می شود!
مشکلات برای انسانها مفید هستند هم از نظر مادی و هم از نظر معنوی. فایده معنوی این است که انسان به سوی خدا متوجه میشود و گناهانش کم میگردد و برای توبه و استغفار زمینه مییابد. امام در این باره میفرماید:
«هر مقدار آزمایش و مشکلات بزرگتر باشد ثواب و پاداش نیز بزرگتر خواهد بود.»
یک استاد بیولوژی (BIOLOGY) شاگردان خودش را درس میداد که پروانه چگونه از قالب بیرون آمده و به شکل پروانه در میآید. او به شاگردان خودش گفت که وقتی پروانه تلاش میکند که از قالب بیرون بیاید هیچ کس در بیرون آمدن، به او کمکی نکند. این را گفت و از کلاس بیرون رفت.
شاگردان منتظر بودند. پروانه برای بیرون آمدن تلاش میکرد. دانشجویی از راه ترحم کمک کرد و قالب را شکست. پروانه بیرون آمد اما چند دقیقه بعد مرد. وقتی استاد برگشت، علت مرگ را جویا شد. او گفت پروانه برای بیرون آمدن سعی میکند و رنج و زحمت میکشد، این رنج و زحمت همانند ورزشی است که بال و پر او را تقویت میکند و او را برای زندگی در این دنیا آماده میگرداند. این دانشجو نگذاشت که او با تلاش خودش را تقویت کند، ضعیف ماند و نتوانست زنده بماند.
حضرت علی(علیه السلام) میفرماید: روزی انسانها را اندازهگیری و مقدر فرمود. گاهی کم و زمانی زیاد و به تنگی و وسعت به گونهای عادلانه تقسیم کرد تا هر کس را که بخواهد با تنگی روزی یا وسعت آن بیازماید، و با شکر و صبر، غنی و فقیر را مورد آزمایش قرار دهد. پس روزی گسترده را با فقر و بیچارگی درآمیخت و تندرستی را با حوادث دردناک پیوند داد، دوران شادی و سرور را با غصه و اندوه نزدیک ساخت، اجل و سرآمد زندگی را مشخص کرد، آن را گاهی طولانی و زمانی کوتاه قرار داد و مقدّم یا موخر داشت.»
امتحان معنی دیگر هم دارد و آن از قوّه به فعل آوردن و تکمیل است. خداوند که به وسیله بلایا و شداید امتحان میکند، به معنی این است که به وسیله اینها هر کسی را به کمالی که لایق آن است میرساند. فلسفه شداید و بلایا فقط سنجش وزن و درجه و کمیت نیست. همچنین زیاد کردن وزن و بالا بردن درجه و افزایش دادن به کمیت است. خداوند امتحان نمیکند که وزن واقعی و حد و درجه معنوی و اندازه شخصیت کسی معلوم شود، امتحان میکند یعنی در معرض بلایا و شداید قرار میدهد که بر وزن واقعی و درجه معنوی و حد شخصیت آن بنده افزوده شود. امتحان نمیکند که بهشتی واقعی و جهنمی واقعی معلوم شود. امتحان میکند و مشکلات و شداید به وجود میآورد تا آنکه میخواهد به بهشت برود در خلال همین شداید خود را شایسته و لایق بهشت کند و آن که لایق نیست سر جای خود بماند.»
مشکلاتی که سبب آنها گناه انسانها است. این یک حقیقتی است که دین بیان میکند که در این جهان همه مشکلات حساب مادی ندارند بلکه برخی از مشکلات به امور معنوی هم پیوند دارند.
مشکلات برای انسانها مفید هستند هم از نظر مادی و هم از نظر معنوی. فایده معنوی این است که انسان به سوی خدا متوجه میشود و گناهانش کم میگردد و برای توبه و استغفار زمینه مییابد. امام در این باره میفرماید:
«هر مقدار آزمایش و مشکلات بزرگتر باشد ثواب و پاداش نیز بزرگتر خواهد بود.»
البته مشکلات و مصیبتها زمینهساز رشد و پاک شدن و تعالی یافتن هستند و کسانی که با مشکلات در میافتند و جهاد و مبارزه میکنند و از آنها عبرت میگیرند، سود میبرند ولی کسانی که عبرت نمیگیرند و مبارزه نمیکنند، رشد نمییابند و پاک نمیشوند.
نکته دیگر اینکه کافی نیست ما مشکلات را بشناسیم بلکه باید حد و اندازه آنها را بسنجیم. بعضیها مشکلات کوچک را خیلی بزرگ میشمارند و در مقابل آن خود را میبازند و توان تصمیمگیری را از دست میدهند و به مشکلات بزرگتر گرفتار میگردند. امیرالمومنین(علیه السلام) شاید با توجه به همین نکته میفرمایند: «کسی که مصیبتهای کوچک را بزرگ شمارد خدا او را به مصیبتهای بزرگ مبتلا خواهد کرد.»
توبه و استغفار
مشکلاتی که به خاطر گناهان هستند راه درمان آنها توبه است. جایی که امام علی(علیه السلام) میفرماید:
همانا خدا استغفار و آمرزش خواستن را وسیله دائمی فرو ریختن روزی و موجب رحمت آفریدگان قرار داد.» و قرآن فرمود:
«از پروردگار خود آمرزش بخواهید که آمرزنده است برکات خود را از آسمان بر شما فرو میبارد و با بخشش اموال فراوان و فرزندان شما را یاری میدهد و باغستانها و نهرهای پر آب در اختیار شما میگذارد.»
شناخت خود
انسان، علاوه بر شناخت مشکل، باید خودش را هم بشناسد. استعدادهایی که خدا به او داده شناسایی کند. کسانی که خودشان را نمیشناسند مشکلات را خیلی بزرگ تصور میکنند و خودشان را هیچ کاره. امیرمومنان میفرماید: «نابود شد کسی که ارزش خود را ندانست.» وقتی انسان خودش را بشناسد، اعتماد به نفس و استحکام اراده پدید میآید.
صبر و استقامت
انسان بعد از شناسایی مشکل و شناسایی راه حل، باید با استقامت آن راهکار را اجرا کند وقتی ما زندگی انسانهای بزرگ را میخوانیم میبینیم که آنها در نتیجه همین صبر و استقامت بر قله عظمت رسیدند. حضرت علی(علیه السلام) میفرماید: انسان شکیبا پیروزی را از دست نمیدهد اگر چه زمان آن طولانی باشد.»
صبر یعنی تحمل سنگینی مصیبت و از بین بردن آن، نه شکستن و تسلیم شدن و از پا درآمدن.
اراده
برای مقابله با مشکلات لازم است که اراده محکم باشد. کسانی که عزم و ارادهشان سست است، از سختیها فرار میکنند ولی کسانی که عزمشان محکم است، مشکلات از آنها فرار میکند.
امام علی(علیه السلام) درباره رسول اکرم(صلی الله علیه و آله) میفرماید:
حتی یک قدم به عقب برنگشت و اراده او سست نشد.»
دانشمندی میگوید: «کسی که ارادهاش قوی باشد، کل جهان را طبق خواست خودش درمیآورد.»
کسی که ارادهاش قوی باشد، شداید و گرفتاریها را به فرصتها تبدیل میکند و آنها را پلهای برای پیشرفت قرار میدهد.
توجه به مشکلات دیگران
برخی از گرفتاریها را ما نمیتوانیم از بین ببریم و منظور از مقابله با آنها فقط همین است که از اثرات سوء آنها در امان بمانیم. در این گونه مشکلات اگر انسان توجه کند که تنها نیست بلکه همه یا بسیاری از مردم با چنین مشکلی مواجهاند آسوده خاطر میشود و از اثرات منفی مشکل در امان میماند.
امام علی(علیه السلام) مردمی را در مرگ یکی از خویشاوندان شان چنین تسلیت گفت: «ان هذا الامر لیس لکم بدأ و لا الیکم انتهی؛) مردن از شما آغاز نشده و به شما نیز پایان نخواهد یافت.»
اما از همه والاتر
امیدواری به خداوند
در مشکلات و سختی ها باید به لطف و قدرت بی منتهای الهی توجه کرد و از آنها نهراسید. در این صورت، آدمی با توکل و روح امیدوار، بر همه مشکلات غلبه می کند. اما اگر تکیه گاه انسان غیر خدا باشد، به یقین سودی نمی برد.
در این باره، آیت الله العظمی اراکی رحمه الله فرمود:
من به سفر حج که مشرف شدم، بسیار مشتاق بودم که حجرالاسود را استلام کنم. یک روز با جمعی از دوستان همراه، برای طواف رفتیم که شاید به کمک و یاری آنان، جمعیت قدری راه دهند و ما بتوانیم برای یک بار حجر را استلام کنیم. همین که با آن همراهان و یاوران به نزدیک حجر رسیدیم و نزدیک بود استلام کنیم، ناگهان یک فشار انبوه جمعیت، چنان ما را از آنجا به کنار زد که هر کدام به گوشه ای پرتاب شدیم. این، نتیجه نبریدن از غیرخدا و اعتماد و اتکایی بود که به آن همراهان داشتیم.
حضرت علی علیه السلام می فرماید: «هیچ کس از شما به غیر از پروردگار خود، به کسی امیدوار نباشد».
باور همه اندیشمندان بر این است که امیدوار بودن، شرط اول در کسب موفقیت های بزرگ است. بدین ترتیب، با تقویت روح امیدواری، باید با هرگونه نا امیدی مبارزه کرد.
بنده شایسته خدا، نیازمندی ها را با حضرت حق در میان می گذارد و راه چاره را از او می خواهد. خداوند نیز به مصلحت خویش، او را از مشکلات می رهاند؛ آن گونه که حضرت یونس علیه السلام را در قعر دریا بر اثر توجه به خدا، از شکم ماهی نجات داد. (انبیا: 88)
فرآوری: فاطمه زین الدینی
بخش نهج البلاغه تبیان
منابع:
قرآن کریم
نهج البلاغه
روش برخورد با مشکلات از نظر نهجالبلاغه؛ پدید آورنده: حسین کریمیان
ارزش ها و ضد ارزش ها در نهج البلاغه؛ پدید آورنده: محمدهادی سجاد
مطالب مرتبط:
