زایش کپی در خلأ خلاقیت

گفته های محمدرضا شمس، نویسنده کودک و نوجوان درباره ی کپی کاری در هنر و ادبیات

کپی کاری از آثار هنری از قدیم بوده است و مسئله جدیدی نیست. هنرمند ناخواسته تحت تأثیر یک متن یا بازی قرار می گیرد و از آن الگوبرداری می کند. تمام آثار ادبی در دنیا به هر حال تحت تاثیر هم هستند. نویسنده ها کارهای هم را می خوانند و تحت تاثیر نوشته های هم قرار می گیرند.

ممکن است نویسنده ای، کتاب نویسنده دیگری را بخواند و جرقه ای در ذهنش زده شود و کتابی متفاوت بنویسد و یا احتمال دارد نویسنده ای تحت تاثیر سبک نویسنده دیگر به سبک جدیدی برسد اما مشکل آنجاست که صرفا تقلید صورت می گیرد بی هیچ خلاقیتی.

متاسفانه در کشور ما علاوه بر کپی آثار هموطنان از آثار هنری هنرمندان خارج کشور هم کپی برداری می شود. هری پاتر را برمی دارند و اسامی آن را عوض کرده و کتاب منتشر می کنند. کپی کاری بخصوص در زمینه کارهای سینمایی و تلویزیونی زیاد شده است.

در حوزه داستان هم کپی کاری کم نیست، چندی پیش در مجله سنجاقک کاری از خانم کتبی را کپی کرده و به اسم فرد دیگری چاپ کردند. چند باری هم کارهای من به اسامی دیگر چاپ شد. از تلویزیون کار من را پخش می کنند بدون اینکه در جریان باشم حتی به خود زحمت نمی دهند با یک تلفن از من اجازه بگیرند.

سهل الوصول بودن کپی و عدم خلاقیت باعث کپی کاری آثار هنری شده است.کسی که خلاقیت داشته باشد کپی‌ کاری نمی کند، نویسنده کلی فکر کرده و زحمت کشیده و کس دیگر به راحتی کار او را کپی می کند، آن طرف مرز هنرمندی زحمت کشیده فیلم و سریال ساخته این طرف آداپته و ایرانی می کنند، لوکیشن و میزانسن و اسامی را تغییر می دهند بدون اینکه فکر و زحمتی کشیده باشند.

خانم روکینگ در هری پاتر هم تقلید کرده از جاهای مختلف، مثلا جادوگری را از یک جا برداشته و موضوعی دیگر را از جای دیگر اما خلاقیت خودش را هم اضافه کرده است و برای همین کار خیلی خوب درآمده است.

برخی افراد به طور ناشیانه و برخی حرفه ای کپی می کنند. در واقع کپی کارهای حرفه ای، کپی کار خوب هستند اما خلاق نیستند. بدون ضابطه و رابطه در کشور به این مسئله کپی کاری دامن زده است.

اتفاق افتاده که به ناشر کار ترجمه می دهیم و ناشر آن را رد می کند و فردا در بازار کتاب همان کار به اسم دیگر چاپ می شود و بیرون می آید.

انسان متمدن در جمع زندگی می کند و در جمع به تبادل اطلاعات می پردازد و از انسان های دیگر الهام می گیرد و تحت تأثیر آنها قرار می گیرد. اتفاق می افتد که نویسنده و هنرمند از یک اتفاق داستان یا از خاطره یک شخص الهام بگیرند و آن را به داستان تبدیل کنند. این امر بدیهی است اما اگر تبدیل به تقلید صرف شود ماهیت خود را از دست می دهد.

*

اندکی درباره محمدرضا شمس:

محمدرضا شمس در اول فروردین 1336 در تهران متولد شد و فعالیت حرفه ای خود را از سال 1358 آغاز کرد و تا کنون40 اثر در حوزه کودک و نوجوان به بازار نشر ارائه داده است. او در خصوص دوران نوجوانی و ورود به دنیای نویسندگی می گوید: "من در خانواده‌ای متوسط به دنیا آمدم. ابتدا در چهار راه شاپور سكونت داشتیم اما بعد از مدتی به نازی آباد اسباب‌كشی كردیم. پدرم، بلیت فروش شركت واحد و مردی زحمت كش بود. من برای اینكه بتوانم در كنار تحصیل، آینده شغلی ام تضمین باشد برای ادامه تحصیل به هنرستان صنعتی رفتم در حالیكه اصلا این رشته را دوست نداشتم، اما این حسن را برایم داشت كه با ابوالفضل امینی كه تئاتر كار می‌كرد آشنا شوم. با ابولفضل و دیدن تئاتر او به این هنر علاقه مند و وارد گروه تئاتری شدم كه در همان جا با پرویز پرستویی، رحمان باقریان و...هم بازی شدم و شروع به نوشتن نمایشنامه كردم تا اینكه برای خدمت سربازی از گروه جدا شدم. همزمان با كار هنری به صورت رسمی شروع به نوشتن كردم كه نخستین شعرم در كیهان بچه ها چاپ شد و بعد از شركت درجلسات قصه این هفته نامه به قصه نویسی هم علاقه مند شدم، اما به صورت غیر رسمی از كلاس دهم می‌نوشتم ولی جایی چاپ نمی شد. نخستین كارم هم قصه خرگوش ورنگین كمان بود"

"خواب و پسرک"، "مراد شمر"، "دیوانه و چاه"، "دختر خل و چل"، "عروسی"، "خاله لک لک"، "شیر، اسب و بشقاب چینی گلدار"، "بادکنک و اسب آبی"، "قصه بهار"، "قصه پلی که بود و دیگر نیست" تعدادی از آثار محمدرضا شمس است. او فیلمنامه نویس سریال های عروسکی نیز بوده و در چند مجموعه تلویزیونی به عنوان بازیگر حضور داشته است و کتاب دیوانه و چاه او توانست برنده دیپلم افتخار از کنگره IBBY از افریقای جنوبی، لوح زرین چهارمین جشنواره مطبوعات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و قلم بلورین ششمین جشنواره مطبوعات را از آن خود کند. همین اثر در فهرست سالانه کتابخانه مونیخ قرار گرفت و برگزیده انجمن فرهنگی ناشران سال 1384 انتخاب شد. نمایشنامه "لی لی حوضک" او در چهارمین فستیوال بین المللی نمایش عروسکی تهران دیپلم افتخار گرفت. شمس خبرنگار مجله کیهان بچه ها بوده و اکنون مسئول جلسات قصه انجمن نویسندگان کودک و نوجوان است.