تبیان، دستیار زندگی
همان طور که در طرح گلیکولیز 1 ذکر شد گلوکز جز اصلی ترین مواد جهت مصرف در سلول های بدن است. اما این گلوکز به چه نحوه ی شکسته می شود تا تبدیل به انرژی گردد؟...
عکس نویسنده
عکس نویسنده
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

گلیکولیز 2

اهداف:

  • آشنایی با فرایند گلیکولیز
  • آشنایی با مولکول ها و محصولات هر مرحله از گلیکولیز
  • نحوه تنظیم گلیکولیز

شرح درس:

همان طور که در طرح گلیکولیز 1 ذکر شد گلوکز جز اصلی ترین مواد جهت مصرف در سلول های بدن  است. اما این گلوکز به چه نحوه ی شکسته می شود تا تبدیل به انرژی گردد؟

گلوکز تحت فرایند گلیکولیز شکسته می شود. اما این چرخه گلیکولیز به همین سادگی نیز رخ نمی دهد. در ذیل به توضیح اجمالی در مورد این چرخه اشاره می شود.

این چرخه در سیتوزول سلول های یوکاریوتی رخ می دهد. برای فهم بهتر این چرخه می توان آن را در سه قسمت تصور نمود:

1-    تبدیل گلوکز به فروکتوز 1 و 6 بیس فسفات: هدف از این مرحله به دام انداختن گلوکز در سلول و تشکیل ترکیبی است که بتواند به آسانی به واحدهای سه کربنه شکسته شود. خود این مرحله دارای سه مرحله فسفریله کردن، ایزومره شدن و مجدداً فسفریله شدن است.
2-    شکسته شدن فروکتوز 1 و 6 بیس فسفات به دو ترکیب سه کربنه: این واحدهای سه کربنه حاصل به راحتی می توانند به هم تبدیل شوند.
3-    اکسایش ترکیبات سه کربنه حاصل به پیروات و تولید ATP

گلیکولیز

گلوکز از طریق پروتئین های ناقل اختصاصی که در طرح گلیکولیز1 اشاره شد وارد سلول ها می شود و دارای یک سرنوشت اصلی است. در اولین گام گلوکز  فسفریله شده و گلوکز 6- فسفات ساخته می شود. این فسفریله شدن توسط ATP صورت می گیرد. گلوکز6- فسفات ساخته شده چون دارای بار منفی است از غشای سلول نمی تواند خارج شود. از طرف دیگر فسسفریله شدن گلوکز، آن را ناپایدار کرده و متابولیسم آن را اسان می کند. اما جالب است بدانید انتقال یک گروه فسفریل از مولکولATP به گلوکز توسط آنزیمی به نام آنزیم هگزوکیناز صورت می گیرد. این گروه فسفریل چون به کربن شماره 6 گلوکز متصل می شود به ماده حاصل گلوکز 6- فسفات گفته می شود.

نکته: کینازها آنزیم هایی هستند که انتقال گروه فسفریل از ATP به یك پذیرنده را کاتالیز می کنند. حال اگر این پذیرنده قند شش کربنه باشد به آن آنزیم، هگزوکیناز گفته می شود.

همان طور که در بالا ذکر شد مرحله اول گلیکولیز سه مرحله ای بود. پس از فسفریله شدن گلوکز حال نوبت به ایزومره شدن گلوکز 6- فسفات می شود. در این مرحله قند فسفریله به نوعی قند دیگر به نام فروکتوز 6 -فسفات تبدیل می شود. قند گلوکز6- فسفات یک قند الدوزی و قند فروکتوز6- فسفات یک قند کتوزی است، بنابراین این تبدیل در حقیقت یک تبدیل الدوز به کتوز محسوب می شود.

قند الدوز به قندی گفته می شود که در ساختار خود دارای گروه الدئیدی است اما قند کتوزی در ساختار خود یک گروه کتو دارد. مرحله بعد در گام اول فسفریله شدن قند حاصل از ایزومره شدن است. بنابراین در این مرحله فروکتوز6 فسفات به 1و6 بیس فسفات تبدیل می شود. پیشوند بیس فسفات بدان معناست که دو گروه فسفات در آن ماده وجود دارند. اضافه شدن این گروه فسفات نیز توسط آنزیم فسفوفروکتوکیناز یاPFK  کاتالیز می شود.

در گام دوم گلیکولیز فروکتوز 1 و6 بیس فسفات به گلیسرالدئید 3- فسفات (GAP) و دی هیدروکسی استون فسفات (DHAP) تبدیل می شود. این شكسته شىن توسط آنزیم الدولاز کاتالیز می شود.

نکته: جالب است بدانید که گلیسرالدئید 3- فسفات یک الدوز است و در مسیر مستقیم گلیکولیز قرار دارد اما دی هیدروکسی استون فسفات یک کتوز است و مستقیماً وارد چرخه گلیکولیز نیست. به عبارت دیگر یکی از قندهای سه کربنه از چرخه خارج می شود و این به ضرر گلیکولز است زیرا یکی از قندهای سه کربنه هدر می رود. برای جلوگیری از این هدر رفتن آنزیمی به نام تریوز فسفات ایزومراز یا TIM قند دی هیدروکسی استون فسفات را به قند گلیسرالدئید 3- فسفات تبدیل می کند. یعنی یک واکنش کتوز به الدوز رخ داده است. بنابراین در این مرحله دو مولكول گلیسرالدئید 3- فسفات حاصل شده است اما هنوز خبری از تولید انرژی نیست.

فیلم

  • زیست گلیکوز قسمت دوم
  • در مرحله اول گلیکولیز، گلوکز دو بار فسفریله و یک بار تبدیل به قند دیگر می شود تا برای شکسته شدن و تولید ATP آماده شود. آنزیم های دخیل در هر مرحله واکنش مربوط به خود را کاتالیز می کنند.


    مرکز یادگیری سایت تبیان - تهیه: فاضل سامانی