در افطاری دادن ها معامله ای برخورد نکنیم!

خدا را شاکریم که توفیق درک و حضور ماه رمضان امسال را هم به ما عطا کرد. یکی از موضوعاتی که در ماه رمضان بحثش داغ است افطاری است. بالاخره در ماه رمضان مردم یا افطاری می‌روند، یا افطاری می‌خورند، یا افطاری می‌دهند و بد نیست مقداری در این زمینه صحبت شود.

چه افطاری عبادت است؟

افطاری عبادت است به شرطی که قصد قربت باشد، چون اگر یک کاری قصد قربت نباشد عبادت نیست. تمام کارها اگر برای خدا باشد عبادت است و اگر غیر از این باشد حتی نماز شب اگر برای خدا نباشد عبادت نیست.

افطاری هم همین طور است گاهی ممکن است افطاری باشد عبادت نباشد، عزاداری باشد عبادت نباشد، بلکه رقابت و چشم و هم چشمی باشد، عبادت نباشد.

افطاری و اطعام عبادت است به شرطی که برای خدا باشد «إِنَّما نُطْعِمُكُمْ لِوَجْه اللَّه»(دهر/9)، قرآن از اهل بیت پیغمبر(صلی الله و علیه و آله) نقل می‌کند که وقتی اینها می‌خواستند یک چیزی بدهند برای خدا این کار را می‌کردند.

از غافله جا نمانیم!!

گاهی وقتها آدم فقیر است، ندارد. ماهی سه تومان، پنج تومان حقوقش است. عیالوار است. کرایه خانه سنگین است. ندارم بدهم، خیلی خوب درست است اگر نداری بدهی دیگران را تشویق کن.

در ثانی آدمی هم که ندارد بدهد، کم بدهد. پیغمبر فرمود: ماه رمضان افطاری بدهید حتی با یک دانه خرما، منتهی به شرطی که این کج معنا نشود.

«مَنْ فَطَّرَ صَائِماً فَلَه مِثْلُ أَجْرِه»(كافى، ج‏4، ص‏68)، امام صادق فرمود: هر کس یک روزه دار را افطار بدهد، ثوابی که به روزه دار می‌دهد به تو هم می‌دهد. یعنی اگر بیست نفر را افطاری دادی، آن شبی که افطاری دادی، خدا ثواب بیست روزه را به تو می‌دهد.

توجه توجه:

در حدیثی که پیغمبر فرمود: اگر ندارید به یک خرما افطار بدهید، این یک خرما برای کسی است که ندارد. آن آقایی که خانه‌اش دو میلیارد است، دو کیلو خرما می‌خرد و در مسجد می‌برد، این سر خودش کلاه می‌گذارد. برای دخترش پنجاه میلیون جهیزیه تهیه کرد اما به افطاری که رسید گفت: و الله ندارم. خانه‌اش را ساخت اما به افطاری كه رسید می‌گوید: ندارم.

نجات از آتش جهنم

درباره اطعام امام صادق فرمود: «الْمُنْجِیَاتُ إِطْعَامُ الطَّعَامِ وَ إِفْشَاءُ السَّلَامِ وَ الصَّلَاةُ بِاللَّیْلِ وَ النَّاسُ نِیَامٌ»(كافى، ج‏4، ص‏51)، چند چیز انسان را از عذاب جهنم نجات می‌دهد، یکی این که آدم گرسنه را سیر کند. یکی این که انسان به هر که رسید سلام کند. یکی این هم که گاهی نماز بخواند، ممکن است وقت دیگر آدم نتواند نماز شب بخواند، اما بالاخره ماه رمضان که به خاطر سحری بیدار می‌شویم، حالا هم که سحری خورده‌ای ده دقیقه به اذان است خوب چهار تا دور رکعت نماز بخوانیم. نماز شب خیلی آسان است.

چند نکته برای میهمان

بی دعوت جایی نروید. یک حدیث داریم: «لا تَدْخُلُوا»، قرآن می‌گوید: «یا أَیُّها الَّذینَ آمَنُوا لا تَدْخُلُوا بُیُوتاً غَیْرَ بُیُوتِكُمْ»(نور/27)، تا به شما اجازه نداده‌اند به جایی نروید در غیر این صورت اگر تحویلتان نگرفتند ناراحت نشوید !!

«من دخل موضعا من مواضع التهمه فاتهم لا یلومن إلا نفسه»(أمالى صدوق، ص‏497) یعنی جز خودش را ملامت نکند.

بچه ات را با خودت نبر

پیغمبر فرمود: «إِذَا دُعِیَ أَحَدُكُمْ إِلَى طَعَامٍ فَلَا یَسْتَتْبِعَنَّ وَلَدَه فَإِنَّه إِنْ فَعَلَ أَكَلَ حَرَاماً وَ دَخَلَ غَاصِباً»(كافى، ج‏6، ص‏270) اگر برای غذا دعوت شدی، بچه‌ات را با خودت نبر، اگر بچه‌ات را ببری صاحبخانه راضی نباشد، بچه هرچه می‌خورد حرام است و بچه هرچه می‌خورد غصبی است. یعنی مال دزدی خورده است.

چون صاحبخانه نمی‌تواند بگوید: لطفا بیا بچه‌ات را بیرون ببر. فقط باید بایستد و حرص بخورد.

تبصره:

چه خوب است که اگر شرایط محیا است بچه ها را هم دعوت کنیم چرا که شاید خوشحال کردن بچه ثوابش از خوشحال کردن پدر بیشتر باشد. خدا هم راضی تراست، از بچه پذیرایی کردن خدایی تراست. چون این بچه نه رئیس است، نه وکیل است نه وزیر است نه امام جمعه است. یک بچه هیچ پستی ندارد، اتفاقا این چایی که به این بچه می‌دهی رنگ خدایی دارد.

معامله ای برخورد نکنیم

قرآن می فرماید: «وَ ما لِأَحَدٍ عِنْدَه مِنْ نِعْمَةٍ تُجْزى‏ إِلاَّ ابْتِغاءَ وَجْه رَبِّه الْأَعْلى‏»(لیل/20-19) یعنی افرادی ارزش دارند که وقتی سور می‌دهند، معامله گر نباشند چون خوردم پس حالا پس بدهم، معامله گری است.

«صِلْ مَنْ قَطَعَك»(مصباح‏الشریعة، ص‏158) گر چه او از من دعوت نکرد اما من دعوتش می‌کنم. او افطاری داد به من نگفت، من به او می‌گویم.

بخیل نباشیم

قال الرِّضَا(علیه السلام): «السَّخِیُّ یَأْكُلُ طَعَامَ النَّاسِ لِیَأْكُلُوا مِنْ طَعَامِه وَ الْبَخِیلُ لَا یَأْكُلُ مِنْ طَعَامِ النَّاسِ لِئَلَّا یَأْكُلُوا مِنْ طَعَامِه»(كافى، ج‏4، ص‏41) اگر کسی دعوت کرد بروید. می‌گویند: سخی کسی است که هم می‌رود بخورد، تا بیایند بخورند. بخیل کسی است که می‌گوید: نرویم بخوریم تا مجبور نشویم که پس بدهیم. علامت سخی و بخیل این است. سخی کسی است که می‌گوید: می‌رویم می‌خوریم و پس هم می‌دهیم. بخیل كسی است می‌گوید: نه ما می‌رویم، و نه دعوت می‌کنیم.

خبری از گرسنه و بی نوا نیست!!

امام سجاد در دعای ماه رمضان می‌گوید: «اللَّهمَّ أَشْبِعْ كُلَّ جَائِعٍ»(المصباح‏كفعمی، ص‏617) یعنی خدا تمام گرسنه‌های کره زمین را سیر کن، حتی بت پرست‌ها را، اصلا گرسنه را سیر کن. خدایا همه گرسنه‌های کره زمین را سیر کن. «اللَّهمَّ اكْسُ كُلَّ عُرْیَانٍ»(المصباح‏كفعمی، ص‏617)

آن وقت گاهی اوقات دیده می شود که چه افطاری هایی راه می افتد، با چه اسراف هایی و بدتر از آن اینکه هر چه چشم می اندازیم فقط می بینیم که سران آمده اند و ثروتمندان!! اما خبری از گرسنه و بی نوا و مستضعف نیست!!

به مجلسی که همه پولدارها در آن هستند، نرویم!!

مجالس افطار و میهمانی ها و ولیمه ها نباید همه فقیر باشند و نه باید همه ثروتمند باشند، باید از همه قشری در آنجا باشند؛

پولدار، فقیر، بزرگ، کوچک، سفید، سیاه، مشهور، گمنام، یعنی باید یک جلسه‌ای باشد که هرچه این جلسه را در هر چرخی انداختی هیچ رنگی و هیچ عنوانی از آن در نیاید. صنفی، خطی، فکری، پولی، فقری!

زمان ورود برای افطاری

قرآن می‌گوید: وقت افطاری برو. قبل از افطار نرو. بعضی‌ها كه می‌خواهند افطار بروند، دو ساعت به افطار می‌روند و می‌نشینند. ناهار است چاشت می‌رود. شام است غروب می‌رود. قرآن می‌گوید: قبل از وقت نروید. «غیر ناظرین اناه»( احزاب آیه53)

هر کجا كه صاحبخانه گفت: بنشیند. گاهی آدم وارد یک جایی می‌شود، صاحبخانه می‌گوید: بفرمایید. می‌گوید: نه اینجا خوب است. چرا اینجا خوب است؟ هر کجا صاحبخانه گفت بنشینید. برای این که صاحبخانه می‌داند.

مسئله دیگر غذایی هم که برایت آوردند کم ارزش نشمار.

صاحبخانه چه کند؟

صاحبخانه خودش را به درد سر نیاندازد. «وَ ما أَنَا مِنَ الْمُتَكَلِّفینَ»(ص/86) آیه قرآن است، پیغمبر فرمود: من اهل تکلف نیستم. همین فرش و همین چیز كافی است و لازم نیست که شما ظرف اجاره کنید.

هیچ دلیلی ندارد که انسان خودش را به سختی بیاندازد. همین که هست، خوب است. «وَ ما أَنَا مِنَ الْمُتَكَلِّفینَ» پیغمبر فرمود: «إِنِّی لَا أُحِبُّ الْمُتَكَلِّفِینَ»(كافى، ج‏6، ص‏275)

نکته آخر:

شرایط محیا بودن نماز را بر افطار مقدم کنیم!!

امام صادق(علیه السلام) می فرمایند: مستحب است، روزه دار اگر توانایی دارد، ابتداء، قبل از افطار نمازش را بخواند. (وسائل 10/150)

امام باقر (علیه السلام) فرمودند: اگر میل تو به افطار و غذا خوردن، تو را از نماز باز می دارد، ابتدا افطار کن، تا دور شود از تو وسوسه های نفس ملامت گر. (و هنگام نماز با فراغ بال و آرامش نماز بخوانی)

امام باقر (علیه السلام) فرمودند: در ماه رمضان، ابتدا نماز بخوان، سپس افطار کن، مگر با گروهی باشی، که آنها منتظر افطارند. (یعنی: اگر آنها ابتدا افطار می کنند، تو با آنها مخالفت نکن).

بر این اساس، استحباب خواندن نماز قبل از افطار، دو مورد استثنا دارد، طاقت و صبر نداشتن روزه دار، و وقتی گروهی منتظر ما باشند.

فرآوری: زهرا اجلال             

بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان

منابع:

پرسمان

بیانات حجت الاسلام قرائتی؛ درس هایی از قرآن

مطالب مرتبط:

آداب افطار

آداب افطار كردن

شناخت میهمانی خدا