مردی که کتک خوردن همسرش را دید!

چرا با توجه به صدماتی که به حضرت زهرا سلام الله علیها وارد می شد حضرت علی علیه السلام سکوت کرده و دفاع نمی کردند؟

حضرت علی علیه السلام نه تنها در برابر این ستم ها صبر و سکوت پیشه کرد، بلکه در برابر گرفتن حق خود نسبت به جانشینی پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم نیز همین روش را در پیش گرفتند. برای آگاهی از دلایل سکوت علی علیه السلام لازم است از اوضاع سیاسی و اجتماعی آن زمان، درک درستی وجود داشته باشد.

الف: در واپسین روزهای زندگی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم، چند تن از سران قبایل عرب، ادعای پیغمبری کردند. پس از انتشار خبر رحلت آن حضرت صلی الله علیه و آله و سلم، شمار آنان بیشتر شد. افزون بر آن، شمار زیادی از قبایل عرب به بهانه های گوناگون شورش کرده، از اطاعت دولت مدینه سرپیچیدند. کار چهار تن از پیامبران دروغین، بسیار بالا گرفت و مناطق زیادی چون یمن، یمامه، عمان، نجد و... را تصرف کردند. اسود عنسی در یمن، مسیلمه کذاب در یمامه، طلیحه اسدی در نجد و سجاح در قبیله بنی حنیفه به آنها پیوستند. کار این پیغمبران دروغین و قبایل شورشی آن اندازه بالا گرفت که سراسر جزیرة العرب آن روز، آشفته شد و از کنترل دولت مدینه خارج شد. و تنها مکه، طائف و مدینه به اسلام وفادار ماندند. خطر آن قدر جدی بود که حتی مدینه نیز در خطر بود و شب و روز، بر راه های ورودی و کوچه ها، پاسبانی می دادند تا غافلگیر نشوند. [1]

در چنین اوضاعی، پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم، از دنیا رفت و عده ای غاصبانه بر مسند خلافت نشستند.

ب: علاوه بر خطرات موجود از طرف پیامبران دروغین، مشکلات داخلی و خارجی دیگری نیز وجود داشت. روشن است که وقتی رهبر یک حرکت بزرگ تاریخی که بنیان های جامعه آن روز را زیر و رو کرده و اندیشه و نظامی نوین برقرار نموده، از میان می رود، بهترین شرایط برای حرکت های ارتجاعی و ضد تکاملی فراهم می آید. حال اگر در داخل امت و در بین سران آن نیز درگیری بوجود آید، روشن است که امور آن جامعه و امت هیچ گاه به سامان نخواهد رسید و چه بسا، نتایج همه حرکت های قبلی نیز از دست برود. در صدر اسلام نیز دقیقا همین شرایط پدید آمد.

دشمنان خارجی حرکت عظیم اسلام، همانند روم و ایران آن زمان، از یک سو و مخالفان و عناصر ارتجاعی داخلی از سوی دیگر، منتظر فراهم آمدن شرایطی بودند تا نهال نو رسته اسلام را از بیخ بر کنند. اگر فرضا علی علیه السلام برای احقاق حق دست به شمشیر می برد، مسلما جنگ دامنه داری پدید می آمد که پایان آن چیزی جز از بین رفتن زحمات پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم نبود.

ج: علاوه بر دو نکته مذکور که اقدام نظامی از سوی علی علیه السلام را غیر ممکن می سازد، باید توجه داشت که اقدام برای یک حرکت اجتماعی آن هم به صورت نظامی، نیازمند شرایط مختلف و آمادگی های کافی است و به دلایل مختلفی این زمینه پس از ارتحال پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم وجود نداشت. از سوی دیگر، شرایط محیط و افکار عمومی نیز آمادگی قبول نبردی داخلی در بین اصحاب پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم را نداشت. زیرا همگان انتظار داشتند که اصحاب بزرگ پیامبر صلی الله علیه و آله پس از آن حضرت، همانند او عمل نمایند و محور وحدت جامعه باشند نه اینکه به نزاع و درگیری در بین خود اقدام کنند.

در چنین شرایط حساسی حضرت علی علیه السلام از حق خود نسبت به جانشینی پیامبر صلی الله علیه و آله گذشت. سکوت علی علیه السلام در برابر جفاهایی که بر حضرت زهرا(سلام الله علیها) وارد شد نیز در همین راستا بود. امام با سکوت خود، مهمترین گامها را در جهت جلوگیری از تشتت در میان جامعه ذکر این نکته ضروری است که تصمیم گیری و اقدامات مردان خدا بر اساس اصول و وظیفه ای است که به عهده دارند. اگر مصالح شخصی آنان – و یا حتی مصالح فروتر جامعه اسلامی- با مصالح فراتر دینی و اسلامی در تعارض قرار گیرد، آنان به جهت حفظ دین و منافع جامعه اسلامی، از مناع شخصی خود –هر چند حقی چون حکومت یا اذیت و آزار همسر و دیگر عزیزانشان باشد- در می گذرند. سکوت امام علی(علیه السلام) در برابر ظلم هایی که به همسر گرامیش شد و یا صبر 25 ساله آن حضرت در برابر گرفتن حق الهی خود و حتی صلح امام حسن(علیه السلام) و قیام امام حسین(علیه السلام) همگی در جهت تحقق این اصول بود. آنان، پاسداران دین و مصالح عالی امت اسلامی هستند و مصالح خود را فدا می کنند تا دین و امت اسلامی، باقی بماند. [2]

پی نوشت:

[1] - ر.ک: تاریخ طبری، حوادث سال 11 هجری.

[2] برای آگاهی از آشفتگی اوضاع جزیرة العرب به هنگام رحلت پیامبر(ص)، مراجعه به منابع ذیل مفید است:

1- تاریخ طبری، حوادث سال 11 هجری.

2- سیره ابن هشام، حوادث اواخر سال 10 و اوایل سال 11 هجری.

3- تاریخ یعقوبی، حوادث اواخر سال 10 و اوایل سال 11 هجری.

4- بحار الانوار، ج 38، ص 167.

5- شرحه شرحه، محمد محمدیان، کانون اندیشه جوان.

آنانکه می خواهید علت این سکوت را از زبان خود حضرت علی(ع) بشنوید، مراجعه به خطبه 3 نهج البلاغه معروف به خطبه شقشقیه پیشنهاد می شود.

و همچنین به نامه حضرت علی(علیه السلام) به مردم مصر مراجعه نمایید(نهج البلاغه نامه62): "أَمَّا بَعْدُ فَإِنَّ اللَّهَ سُبْحَانَهُ بَعَثَ مُحَمَّداً ص نَذِیراً لِلْعَالَمِینَ وَ مُهَیْمِناً عَلَی الْمُرْسَلِینَ فَلَمَّا مَضَی (ع) تَنَازَعَ الْمُسْلِمُونَ الْأَمْرَ مِنْ بَعْدِهِ فَوَاللَّهِ مَا کَانَ یُلْقَی فِی رُوعِی وَ لَا یَخْطُرُ بِبَالِی أَنَّ الْعَرَبَ تُزْعِجُ هَذَا الْأَمْرَ مِنْ بَعْدِهِ ص عَنْ أَهْلِ بَیْتِهِ وَ لَا أَنَّهُمْ مُنَحُّوهُ عَنِّی مِنْ بَعْدِهِ فَمَا رَاعَنِی إِلَّا انْثِیَالُ النَّاسِ عَلَی فُلَانٍ یُبَایِعُونَهُ فَأَمْسَکْتُ یَدِی حَتَّی رَأَیْتُ رَاجِعَةَ النَّاسِ قَدْ رَجَعَتْ عَنِ الْإِسْلَامِ یَدْعُونَ إِلَی مَحْقِ دَیْنِ مُحَمَّدٍ (ص) فَخَشِیتُ إِنْ لَمْ أَنْصُرِ الْإِسْلَامَ وَ أَهْلَهُ أَنْ أَرَی فِیهِ ثَلْماً أَوْ هَدْماً تَکُونُ الْمُصِیبَةُ بِهِ عَلَیَّ أَعْظَمَ مِنْ فَوْتِ وِلَایَتِکُمُ الَّتِی إِنَّمَا هِیَ مَتَاعُ أَیَّامٍ قَلَائِلَ یَزُولُ مِنْهَا مَا کَانَ کَمَا یَزُولُ السَّرَاب‏"

بخش نهج البلاغه تبیان

منبع: پایگاه حوزه، شماره 7140

مطالب مرتبط:

فدک؛ فریادی فراتر از میراث

چه کسی خائن است؟

دفاع از خطبه شقشقیه!