ماه رمضان با سیره رسول خدا (ص)
رسول خدا (ص) رمضان را ماهی می‌دانند که نزد خدا بهترین ماه است و روزهای این ماه را بهترین روزها، شب‌های آن را بهترین شب‌ها و ساعت‌های آن را بهترین ساعت‌ها برمی‌شمرند.
به فرموده ایشان، رمضان ماهی است که خداوند، بندگان خویش را به مهمانی حضرتش فراخوانده است. ضیافتی که نفس‌های انسان در آن حکم تسبیح و خواب در آن بسان عبادت است. (امالی، مجلس بیستم، ص 93). در این ماه، خداوند خوان کرم خویش را گسترانیده است، اما مومنان برای آن که بهره مناسب از این ضیافت نصیبشان شود، لازم است ظرفیت وجودی خویش را بالا ببرند.
بعضی از این راه‌کارها را در خطبه‌ای از رسول خدا (ص) که به مناسبت فرا رسیدن ماه رمضان گفته‌اند می‌توان یافت: «... خدای خویش را با نیت‌های درست و دل‌های پاکیزه از گناهان و صفات رذیله بخوانید تا شما را برای روزه داشتن و تلاوت قرآن در ماه رمضان، توفیق عطا کند...». (امالی، ص 93)
و این راه‌کارها حتی در دعاهای ایشان نیز بیان شده است. حضرت علی (ع) فرمودند: رسول خدا (صلی الله علیه و آله) وقتی استهلال ماه رمضان می‌کرد، رو به قبله می‌ایستاد و می‌گفت: «بار خدایا؛ نو کن این ماه را بر ما به امنیت و ایمان و تندرستی و اسلام و عافیت شایان و دفع بیماری‌ها و کمک به نماز و روزه و شب زنده‌داری و تلاوت قرآن. بار خدایا ما را برای ماه رمضان سالم بدار و آن را از ما دریافت کن و ما را در آن سالم بدار تا ماه رمضان بر ما بگذرد و تو ما را عفو کرده باشی و ما را آمرزیده باشی و بر ما رحم نموده باشی.»
پیامبر اسلام (ص) تاکید فراوانی بر قرائت قرآن در ماه مبارک رمضان داشته‌اند. (امالی، ص 93 و ص 47) خاصه آن که اگر توجه داشته باشیم، قرآن فقط برای قرائت و ثواب بردن نیست، بلکه برنامه زندگی است و با تدبر در آن، در واقع راه و روش زندگی و بندگی به مسلمانان آموزش داده می‌شود و اگر قرآن سرمشق قرار گیرد، یک برنامه مطمئن در اختیار عموم مومنان قرار می‌گیرد.
افطارهای ساده برای همدلی
در ماه رمضان، افطاری دادن، سنت پسندیده‌ای است که در میان مومنان رسم است، اما با کمی دقت در سخنان رسول خدا (ص) درمی‌یابیم که ایشان بر افطاری ساده تاکید داشته‌اند: «...کسی که در این ماه، مۆمنی روزه‌دار را به افطار پذیرا شود، ثواب آزاد کردن بنده‌ای و آمرزش گناهان گذشته‌اش را به پاداش این عمل دریافت می‌کند.»
برخی گفتند: یا رسول الله، همگی ما قدرت نداریم که روزه‌داری را به افطار فراخوانیم، پس فرمود: خدای تبارک و تعالی، کریم است و به کسی از شما که قادر نباشد جز با جرعه شیری آمیخته با آب یا شربتی از آب گوارا یا دانه‌ای چند از خرما، روزه‌داری را به افطار بخواند و تمکنی افزون از این نداشته باشد، همین ثواب را عطا می‌کند...». (من لا یحضره الفقیه، ج 2، ص 95.)
در مسجدالحرام و مسجد نبوی، روزهای دوشنبه و پنجشنبه که روزه مستحب است، به هنگام افطار، سفره‌ای عمومی از سوی برخی افراد پهن می‌شود که تنها با چند دانه خرما و جرعه‌ای چای از روزه‌داران پذیرایی می‌شود. این رسمی نکوست که می‌توان در ایام ماه مبارک در مساجد به صورت عمومی اجرا کرد تا هم از ثواب افطار روزه مۆمن بی‌بهره نمانیم و هم بر همدلی‌ها بیفزاییم و از سویی از اسراف‌ها جلوگیری نماییم.
البته گذشتن از مال، فقط به افطار دادن محدود نمی‌شود. بلکه رسیدگی به تهیدستان، سنت حسنه‌ای است که در ایام مبارک، رسول خدا (ص) کمر همت بر آن می‌بستند. سنتی که امروزه در ایران با عنوان گلریزان انجام می‌گیرد، می‌تواند نمونه‌ای از این موضوع باشد. آمده است: رسول خدا (ص) چون ماه رمضان فرا می‌رسید، اسیران را آزاد می‌کرد و به هر سائلی چیزی می‌داد. (ثواب الاعمال، ص 72) شاید بسیاری از ما افراد نیازمندی را در اطرافمان بشناسیم و چه چیز بهتر از این که به پیروی از سنت پیامبر، بخشش داشته باشیم.
نگهداری زبان
روزه‌داری، تنها زبان بستن از طعام نیست. زبان نگه‌داشتن از ناگفتنی‌ها، موردی است که رسول خدا (ص) بر آن اصرار داشته‌اند. مثل آن که ایشان دشنام دادن را ناپسند دانسته و فرموده‌اند: «خدای تبارک و تعالی، شش چیز را برای من ناپسند داشت و من آن‌ها را برای اوصیایم از فرزندانم و پیروان ایشان بعد از من ناپسند داشته‌ام که یکی از آن‌ها دشنام گفتن در حال روزه است». (من لایحضره الفقیه، ج 2، ص 108)
یا در جای دیگر می‌فرمایند: «هیچ بنده روزه‌داری نیست که او را دشنام بگویند و او بگوید: من روزه‌دار هستم، سلام بر تو، من همانند تو که دشنام می‌گویی، تو را دشنام نمی‌گویم.» مگر آن که پروردگار تبارک و تعالی می‌گوید: بنده من از شر مشاجره و مبادله فحش با دیگر بنده‌ام، به روزه پناه برد و از این رو، من او را از دوزخ پناه دادم». (من لا یحضره الفقیه، ج 2، ص 109) حال ما باید ببینیم وقتی در ترافیک می‌مانیم یا جایی معطل‌مان می‌کنند یا عصبانی می‌شویم، چقدر با زبان روزه دشنام می‌دهیم! این ماجرا را می‌توان آویزه گوش کرد و زبان را با الگوگیری از این اسوه حسنه کنترل کرد: رسول خدا (ص) زنی را دید که کنیزش را دشنام می‌گفت در حالی که روزه‌دار بود، پس رسول خدا (ص) فرمود تا طعامی حاضر کردند و به آن زن فرمود: بخور. زن گفت: من روزه‌دارم، پس پیامبر (ص) فرمود: چگونه روزه‌دار هستی، در حالی که کنیزت را دشنام گفتی؟! روزه، تنها امساک از خوردنی و نوشیدنی نیست. (من لا یحضره الفقیه، ج 2، ص 109) امید که 30 روز روزه‌داری و دوری از دشنام دادن در تمام عمر عادت‌مان شود.
سحرهای بیدار با درودهای سرشار
سحرهای ماه رمضان، برکتی خاص دارد که نباید آن را از دست داد. از امیرالمۆمنین (ع)، از پیامبر (ص) روایت شده است که فرمود: خداوند تبارک و تعالی و فرشتگانش، بر کسانی که سحرها آمرزش می‌طلبند و سحری تناول می‌کنند، درود می‌فرستند، پس هر یک از شما را همی باید سحری تناول کند، اگرچه با شربتی از آب باشد. (من لا یحضره الفقیه، ج 2، ص 135) حیف است که سحری را هر چند اندک باشد از دست دهیم، زیرا پیامبران درباره آن فرموده‌اند: «سحری برکت است و امت من سحری را وانمی‌گذارد، اگر چه با خرمای خشکیده پوسیده‌ای باشد».(من لایحضره الفقیه، ج 2، ص 135)
ایشان سحری خوردن را راه‌کاری برای کمک به روزه‌داری می‌دانند و تنها به این نکته اکتفا نکرده‌اند، بلکه در سخنی، راه‌کار آماده‌سازی برای شب زنده‌داری را نیز معرفی می‌کنند. پیامبر عزیز اسلام می‌فرمایند: با خوردن سحری برای روزه روز و با خواب قیلوله برای شب زنده‌داری کمک بطلبید. (من لا یحضره الفقیه، ج 2، ص 136)
همت برای عبادت
روزهای آخر رمضان، حال و هوای خاص خود را دارد، هم کم کم باید از این ماه خداحافظی کرد و هم زمانی است برای تلاش به منظور بهره بردن بیشتر از رحمت‌های الهی. دهه آخر این ماه، فضیلت ویژه دارد، زیرا احتمال دارد شب‌های قدر در آن واقع باشد. علی (ع) فرمود: رسول خدا (صلی الله علیه و آله) دهه آخر ماه مبارک رمضان، بستر خود را جمع می‌کرد و کمر همت برای عبادت محکم می‌بست. (سنن النبی، ج 1، ص 296) امسال در دهه آخر رمضان می‌توان به عبادت پرداخت و این سخن را در ذهن زنده نگه داشت و آن را انگیزه‌ای برای شبیه کردن سبک زندگی‌مان به سبک زندگی بهترین خلق خدا دانست.
منبع: روزنامه جام جم
