فقط عذرخواهی کافی نیست ها!
حضرت علی علیه السلام فرمودند: استغفار، یک کلمه (استغفرالله) است ولی دارای شش معنی و مفهوم می باشد.
1. پشیمانی از گناهان گذشته. 2. تصمیم قاطع و ابدی بر اینکه دیگر به سوی گناه بازنگردد.
3. ادای حق الناس، به طوری که خدا را آنگونه ملاقات کنی که بدهکار کسی نباشی.
4. انجام حق الله (مانند نماز و روزه و حج و...) ....
در این مقاله به دو داستان کوتاه از نهج البلاغه اشاره میکنیم:
آرامش علی (علیه السلام) در میدان جنگ
ابوحیان تیمی از پدرش نقل می کند که گفت: همراه امام علی ـ علیه السلام ـ در جبهه صفین بودم. آن حضرت گردانها را آماده می کرد و به خط مقدم جبهه می فرستاد، در نبردگاه، معاویه را دیدم بر پشت اسبی لمیده، آنچنان که نزدیک است به زمین بیفتد و حضرت علی ـ علیه السلام ـ را دیدم که در چند قدمی او سوار بر اسب شده و شمشیر پیامبر را به دست گرفته است و رجز می خواند.
در این هنگام یکی از سربازان سپاه امام علی ـ علیه السلام ـ به پیش آمد و به علی ـ علیه السلام ـ گفت: «ای امیرمومنان! خود را حفظ کن! گمانم این ملعون (اشاره به معاویه) حیله کرده که تو را غافلگیر کند».
امام فرمود: «نه جانم، کفی بالاجل حارساً: اجل و سرنوشت قطعی برای حفاظت انسان کافی است» (امام با این توکل و اطمینان خاطر و آرامش قلب، در نبردگاه عبور می کرد، گوئی هیچ اتفاقی رخ نداده است، و به ما این درس را آموخت که اجل (و پایان عمر) به تنهایی کافی است که نگهدار انسان باشد تا اجل نیامده کسی نمی میرد (و این همان اجل مسمّی است که در آیه 2 سوره انعام ذکر شده). هر انسانی به وسیله فرشتگان مخصوص پاسداری و حفاظت می شود. وقتی اجل انسان فرا رسید، آن فرشتگان انسان را رها می سازند. (بحارالانوار، ج41، ص1ـ2 جمله «و کفی بالاجل حارساً» در نهج البلاغه، حکمت 306 آمده است.)
این مطلب در نهج البلاغه در خطبه 62 آمده: در آن هنگام که آن حضرت را تهدید به قتل کردند، فرمود:
و انّ علی من الله جنّهً حصینهً، فاذا جاء یومی انفرجت عنّی، و اسلمتنی ...:
«خداوند برای من، سپر محکمی قرار داده (که همان اجل است) که مرا از حوادث، حفظ می کند و هنگامی که روز (پایان عمر) من فرا رسید، آن سپر از من دور می شود و مرا تسلیم حوادث می سازد و در آن روز نه تیر به خطا می رود و نه زخم خوب می شود».
و در کلمات قصار شماره 201 چنین آمده: انّ مع کلّ انسان ملکین یحفظانه، فاذا جاء القدر خلّیا بینه و بینه و انّ الاجل جنّهٌ حصینهٌ: «همراه هر انسانی دو فرشته است. که او را پاسداری می کنند، ولی هنگامی که مقدّرات فرا رسد او را رها می سازند. اجل سپری محکم است».
استغفار و توبه حقیقی و کامل
شخصی در حضور امام علی ـ علیه السلام ـ گفت: استغفرالله: «از درگاه خدا طلب آمرزش گناهان می کنم».
از آنجا که بسیار دیده شده افرادی، این جمله را به طور سطحی و بی آنکه واقعاً و حقیقی و از صمیم قلب به آن اعتقاد داشته باشند، بر زبان می آورند.
امام علی ـ علیه السلام ـ به او فرمود: ثکلتک امّک، اتدری ما الاستغفار: «مادرت به عذایت بنشیند آیا می دانی معنی «استغفار» چیست؟!» استغفار، مقام بلند مرتبگان و افراد شریف و آنهایی که در سطح بالایی از معنویت قرار دارند می باشد (درجه العلیین)
سپس امام ـ علیه السلام ـ برای توضیح بیشتر، چنین فرمود: استغفار، یک کلمه (استغفرالله) است ولی دارای شش معنی و مفهوم می باشد.
1. پشیمانی از گناهان گذشته.
2. تصمیم قاطع و ابدی بر اینکه دیگر به سوی گناه بازنگردد.
3. ادای حق الناس، به طوری که خدا را آنگونه ملاقات کنی که بدهکار کسی نباشی.
4. انجام حق الله (مانند نماز و روزه و حج و...)
5. توجه کنی به گوشتی که از خوردن مال حرام در بدنت روئیده است و آن را بر اثر اندوه و پشیمانی از گناهان سابق، آب کنی تا این که گوشت تازه جایگزین آن گردد. اطاعت و پیروی از احکام الهی را هر چند که دشوار باشد، برخود هموار سازی. همانطور که گناه را بر وجود خود همواره می ساختی.
6. دشواری اطاعت را آنچنان به خودت بچشانی که شیرینی و لذت گناه را چشیدی. «پس از انجام این مراحل (مُجاز هستی که) بگویی استغفرالله: «خدایا از درگاهت، طلب آمرزش می کنم». (نهج البلاغه، حکمت 417)
ناگفته نماند: که توبه مراحلی دارد و توبه شرعی به همان چهار خصلت اول، حاصل می شود ولی توبه کامل و حقیقی بستگی به پیمودن شش مرحله مذکور دارد.
فرآوری: آمنه اسفندیاری
بخش نهج البلاغه تبیان
منابع:
داستانهای نهج البلاغه
محمد محمد اشتهاردی
سایت اندیشه قم سایت نورپورتال
مطالب مرتبط:
