یک، دو، سه، تعطیله زنگ مدرسه...
تابستان که میآمد دنیای کودکیمان برای خودمان میشد. دیگر نه امتحانی بود و نه بیدار شدن رأس ساعتی معین و نه... تابستان که می آمد، عصر هر روز خوشحال تر از همیشه میخواندیم: «یک، دو، سه، تعطیله زنگ مدرسه...» و سوی اتوبوس سیار قرمز رنگی میرفتیم که به محله مان میآمد و مسافرهایش کتابها بودند. کتابهای داستان، رمان، تخیلی، علمی و...
اما این روزها کمتر کتاب خانه سیاری است تا به هر محله سر بزند و بچهها را با مسافرهای کاغذیاش آشنا سازد. مسافرهایی که به راستی دوستی خوب بودند و سرشار از نصیحتهایی آینده ساز. این روزها سرگرمی اکثر بچه ها شده لپ تاپ، تبلت، رسانه و بازیهای جور و اجور اینترنتی... این روزها در شهرها مشكل پركردن اوقات فراغت بیش از همیشه به چشم میآید. کودکان روستا که سرگرم کمک به والدین در کشاورزی و دامداری میشوند و تابستانشان پر از خستگیهای شیرین همیاری است. اما در شهر شب های تابستان تنها سرگرمی بچهها تماشای تلویزیون میشود؛ به خصوص فیلمهای اكشن که جذابیت و كشش زیادى براى نوجوانان دارد.
صبح ها هم تا دیر وقت میخوابند و بخش عمده روز را با كسالت سپرى میکنند. این موارد شیوه ای رایج در نحوه گذران اوقات فراغت دانش آموزان در شهرها است! كارشناسان میگویند هرچند كه فیلمهای اكشن میتواند موجب تخلیه روانى افراد شود، ولى وقتى زمینه مهیا باشد، به افزایش خشونت و الگوبردارى از رفتارهاى خشن مى انجامد. چنین پیامدهایی در عدهای از بچهها سبب انرژى زیاد میشود و آنان میخواهند این انرژى را تخلیه كنند؛ پس بهترین روش تخلیه انرژى را در زد و خوردى كه از فیلمهای خشن یاد گرفتهاند، میبینند. گاهی که از والدین بپرسید بچههایشان اوقات فراغتشان را چگونه میگذرانند می گویند تا آخر شب فیلم میبینند یا بیشتر وقتشان را پای رایانه سپری میکنند!
آیا باید چنین باشد؟
اما، آیا باید چنین باشد؟ با آمدن تابستان فراغت برای دانش آموزان بی هدف و بی انگیزه بگذرد؟ در این بین چه کسی تصمیم میگیرد؟ برای دانش آموزی که خسته نه ماه تحصیلی است یا والدینی که دوست دارد فرزندش سرگرم باشد چه تدبیری باید اندیشید؟
آری، اوقات فراغت میتواند زمان مناسبی جهت سرمایه گذاری بر دانش آموزان باشد. روزهای گرم تابستان میتواند شاهد شکفتن استعداد هایی باشد که در طول سال تحصیلی تنها سرگرم درس و کتاب بودند و وقتی برای دنبال کردن علایق نداشتند. اگر مسئولین كشور قدر و ارزش این زمان را بدانند میتوانند جهت به بار نشستن سرمایه های آینده کشور برنامه ریزی نمایند. ولی متأسفانه گاهی تبلیغات درست و اصولی در این زمینه انجام نمیشود و هرکس (والدین، مسئولین، دانش آموزان و...) منتظر می ماند تا ببینند دولت دست به چه اقدامی میزند و دولت هم از سوی دیگر منتظر است كه دیگران به چه كاری اقدام می كنند! در حالی كه این امر به یك همفكری و برنامه مشتركی دو جانبه نیاز دارد.
بسیاری از دانش آموزان، اوقات فراغت به ویژه تعطیلات تابستان را دوره استراحت مطلق می دانند. آن ها این دوران را زمانى براى فرار از فشار مدرسه تلقى و فكر میکنند كه باید صرفاً به استراحت بپردازند. این در حالی است كه به تجربه ثابت شده در صورتی كه آموزشهایی به شكل سرگرم كننده برای دانش آموزان تدارك دیده شود، اوقات فراغت میتواند نقطه عطفی در زندگی دانش آموزان باشد و حتی آینده آنان را تحت تأثیر قرار دهد. روانشناسان عقیده دارند: «اوقات فراغت، در واقع دوره تربیت غیر رسمی برای دانش آموزان است كه این تربیت غیر رسمی حتی بیش از تربیت رسمی میتواند در تغییر رفتار فرد مۆثر باشد. چرا كه فعالیتهای غیر رسمی این دوره غالباً مورد علاقه بچهها است و آن ها آن را آزادانه انتخاب میکنند».
برنامه ریزی تابستانه
در تابستان فعالیت درسی، علمی و پژوهشی دانش آموزان كاهش مییابد و فراغت بیشتری به دست میآورند. بنابراین، توصیه ما به دانش آموزان اینست که منتظر نمانید تا ببینید دولت دست به چه اقدامی می زند و دیگران به چه كاری اقدام میكنند! تنها لازم است خودتان همت داشته باشید و برنامه ای با مشورت والدین فراهم سازید.
برنامهای که در بخشی از آن ایام را به مطالعات مفید درباره مخترعان، قهرمانان ملی اختصاص دهید و یا حداقل دروس سال بعد را مطالعه کنید. بخش دیگری را هم به ورزشهایی مانند، کوه نوردی، پیاده روی، شنا و یا هر ورزشی كه مورد علاقه تان است اختصاص دهید. این گونه بدن شما دچار سستی، تنبلی و بیماری نمیشود. بخشی از برنامه را نیز چون کودکان روستا به كمك پدر و مادر در كارهای بیرون و منزل اختصاص دهید.
حتی میتوانید بخشی از اوقات فراغت خود را به حفظ قسمتی از سوره های قرآن، ضربالمثل های قدیمی و اشعار سعدی، حافظ نظامی، سنائی، پروین اعتصامی و امثال آن اختصاص دهید تا فعالیت مغزیتان بیش از پیش تقویت گردد. بخشی از برنامه را نیز به رفتن مسجد جهت عبادت قرار دهید؛ این گونه ضمن رفتن به مسجد دوستانی جدید می یابید و با احكام الهی و معارف اسلامی آشنا میشوید. در نهایت، هر کاری که در این برنامه ریزی انجام شود بهتر از بی تکلفی و وقت گذرانی های بیهوده است. پس از همین امروز برنامه ریزی مطلوب خویش را آغاز کنید.
مرکز یادگیری سایت تبیان - تهیه: مریم عرفانیان
تنظیم: مریم فروزان کیا