فراغت یعنی ...
اوقات فراغت به معنای بیکاری نیست. چون در اوقات بیکاری فرد کاری برای انجام دادن ندارد ولی در اوقات فراغت کارهای متعددی می تواند داشته باشد که تفاوت آن با اوقات دیگر که در آن ها نیز به انجام کار و فعالیت مشغول است در هدف این کارهاست. هدف از فعالیتهای اوقات فراغت کسب آرامش و لذت واقعی میباشد. فرد کاری را نه از روی اجبار و نه به خاطر منافع مادی انجام میدهد.
این لحظات به خود اختصاص دارد و تنها با هدف مرتبط با شخص، آرزوها و خواستهای او انجام میشود. در نتیجه انسانها، اغلب اوقات خود را برای انجام کار، تحصیل یا وظایف و تکالیفی که بر عهده دارند، صرف میکنند. به اوقاتی که فرد از این امور فارغ یا آسوده است، اوقات فراغت میگویند.
فراغت زمانی است که پس از انجام کار یا تکالیف درسی، فرصت پیدا میکنیم تا به فعالیتهای دلخواه خودمان بپردازیم. بهترین اوقات فراغت دانش آموزان تعطیلات تابستان است. آن وقت میتوانند فعالیتهایی مانند کارهای هنری، ورزش، بازی و سرگرمیهای مفید یا آموختن مهارتهای مختلف، مطالعه، حل کردن جدول، ساختن کاردستی، پرورش حیوانات، جمع آوری مجموعههای سنگ، تمبر و نظایر آن را انجام دهند.
میدانید که در گذشته اوقات فراغت را با شرکت در مراسم و جشنها، مسابقات زورآزمایی و تیراندازی، مجالس نقالی و بازیهای گروهی میگذراندند. امروزه نیز دانش آموزان از پایگاههای مقاومت بسیج، کتابخانهی مساجد، کلاسهای آموزشی، کانونهای فرهنگی ـ هنری میتوانند استفاده کنند. همچنین برخی موسسات و سازمانها مانند کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، سازمان دانش آموزی، سازمان فرهنگی هنری شهرداری، سازمان تربیت بدنی، سازمان آموزش فنی و حرفهای، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در این زمینه فعالیت میکنند.
کارشناسان مدیریت و دست اندر کاران امور تربیتی، «اوقات فراغت» را پدیدهای دانستهاند که از یک سو، مناسب ترین بستر رشد و شکوفایی استعدادهای گوناگون و از سوی دیگر، زمینه ساز بسیاری از انحرافات و بزهکاری هاست.
آنچه باعث این کارکرد دوگانه شده و به ظاهر تعارضاتی را ایجاد کرده؛ چگونگی گذراندن این اوقات و بهره گیری از آنست. این که در این اوقات، افراد به چه کارها و فعالیتهایی مشغول شوند و تا چه حد این فعالیتها آزادانه باشد و تا چه حد تحت کنترل دیگران، با چه کیفیتی و در چه محیط هایی، همه جزء چگونگی بهره گیری از اوقات فراغت به حساب می آیند. در فرهنگ اسلامی، فراغت به معنای بی کاری، بطالت و تنبلی وجود ندارد. انسان مسلمان نمیتواند وقت را به بیهودگی بگذراند.
خداوند کریم به حضرت محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) میفرماید:
«اِنَّ مَعَ العُسرِ یُسراً، فاذا فَرَغْتَ فَانْصَبْ وَ اِلی رَبِّکَ فَارْغَبْ»
همانا همراه سختیها، آسانی و آسودگی است؛ پس هرگاه فراغت پیدا کردی، خود را به کار دیگری مشغول کن و تن پروری و تنبلی پیشه مکن و به سوی خدا و رضایت او رغبت کن. (سوره شرح، آیه 6 الی 8).
کارکردهای اوقات فراغت
رفع خستگی:
یکی از کارکردهای اساسی این اوقات، رفع خستگی و تأمین استراحت فرد است. همه انسان ها به استراحت و رفع خستگی نیاز دارند. کار مداوم بدون زمانی برای رفع خستگی موجب پایین آمدن بازده عمل و سلامت روانی فرد میگردد؛ اما هدف از این اوقات بطالت نیست بلکه زمانی است که فرد به تمدد اعصاب میپردازد و حاصل آن افزایش بازده است.
نیاز به تفریح:
در طی ایامی، آدمی نیاز دارد تا اوقاتی را صرف تفریح کند. نقل میکنند که حضرت علی (ع) در روزهای جمعه به بیرون از شهر مدینه و به قصد تفریح میرفتند. تفریح جنبههای مختلفی برای افراد دارد. در اسلام به تفریحات سالم متعددی اشاره شده که میتوانند نقش موثری در روح و روان آدمی داشته باشند؛ پیامبر اکرم (ص) با اشاره به عنوان یک تفریح سالم میفرمایند: «مسافرت کنید تا سلامت بمانید. »
شکوفایی استعدادها:
استعدادهای انسان اگر در زمینه و شرایط مساعدی قرار گیرد به فعل تبدیل میشوند. از این جهت شناسایی این زمینهها در زندگی افراد بسیار مهم است. اوقات فراغت یکی از موقعیتهای بسیار مناسب میباشد که فرد میتواند با استفاده از آن به شناسائی و تقویت استعدادهای خویش بپردازد.
رشد اجتماعی فرد:
این اوقات علاوه بر تأثیرات فردی که در شخصیت فرزندانمان دارد به رشد اجتماعی آنان نیز کمک میکند. شرکت فرد درشبکههای اجتماعی موجب بهبود روابط وی شده و سبب پیشرفت اجتماعی میشود. بسیاری از پیشرفتهای انسان با پیشرفت اجتماعی او پیوند تنگاتنگ دارد؛ اگر کسی دارای بهترین و ارزندهترین استعداد باشد تا زمانی که به ارائه آن ها در سطح اجتماعی توانایی نداشته باشد، چندان موفق نخواهد بود.
بنابراین، تأثیرات فراغت یعنی:
مرکز یادگیری سایت تبیان - تهیه: مریم عرفانیان
تنظیم: مریم فروزان کیا